İstanbul’da 1 Mayıs kutlamalarının bu yıl Taksim Meydanı’nda yapılmasıyla ilgili emek örgütleri ve yetkililer arasında anlaşma sağlanamadı.
Bazı sendika konfederasyonları, meslek örgütleri ve siyasi partiler 1 Mayıs kutlamalarının Taksim Meydanı’nda yapılmasını savunuyor.
İstanbul Valiliği ise Taksim’deki kitlesel kutlamalara izin vermezken hükümet yetkilileri de Taksim talebini eleştiriyor.
Taksim Meydanı üzerinden yaşanan tartışmaları ve meydanın geçmişinde 1 Mayıs kutlamalarının nasıl bir yeri olduğunu inceledik.
Taksim’deki kutlamalara izin konusunda neler yaşandı?
Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu (DİSK), Kamu Emekçileri Sendikaları Konfederasyonu (KESK), Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği (TMMOB), Türk Tabipleri Birliği (TTB) ve Türk Dişhekimleri Birliği (TDB) Nisan ayında yaptıkları açıklamalarla 1 Mayıs’ta İstanbul’daki kutlamalar için Taksim Meydanı’nı işaret etti.
Bu kapsamda bu kurumların temsilcileri ile İstanbul Valisi Davut Gül arasında görüşmeler de yapıldı.
Ancak Gül 23 Nisan’da, Taksim’de kitlesel kutlamalara izin verilmeyeceğini açıkladı ve kutlamaların farklı bir adreste yapılabileceğini belirtti.
Valilik ilerleyen günlerde ise Valilik tarafından belirlenen 40 kutlama noktasına sendikalar tarafından başvuru yapılmadığını belirtti.
Emek örgütleri bu süreçte Taksim taleplerini değiştirmezken Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) Genel Başkanı Özgür Özel ise hükümete, Taksim’i kutlamalara açma çağrısı yaptı.
1977'de 34 kişi yaşamını yitirdi, 2013'te yasaklandı
DİSK, Türkiye’de 1 Mayıs’ların simgesinin Taksim meydanı olduğunu savunuyor.
Konfederasyonun Genel Başkanı Arzu Çerkezoğlu, yaptığı açıklamalarda, “işçilerin, emekçilerin mücadelesinin ve geleneğinin, emeğe saygının bir simgesi var, Taksim Meydanı” diyor.
Çerkezoğlu, 1 Mayıs 1977 kutlamalarında 34 kişinin yaşamını yitirdiği olayları hatırlatarak, “Taksim Meydanı 1977’den beri yüreğimizdeki yaradır; yeniden yasaklandığı 2013’ten beri en büyük hasretimizdir” ifadelerini kullanıyor.
DİSK Genel Başkanı, "12 Ekim 2023 tarihli Anayasa Mahkemesi (AYM) kararının da Taksim Meydanı’nın 1 Mayıs meydanı olduğunu hukuksal olarak belgelediğini" savunuyor.
AYM, 2014 ve 2015’te Taksim’deki kitlesel 1 Mayıs kutlamalarına izin verilmemesiyle ilgili yapılan başvurularla ilgili olarak 2023’te verdiği kararında, olaylarda toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkının ihlal edildiğine karar vermişti.
Mahkemenin değerlendirmesinde kısaca şu ifadeler yer almıştı:
“Sembolik bir değeri olan Taksim meydanı, 1 Mayıs Emek ve Dayanışma Günü ile bağlantılı ele alındığında başvurucular, diğer sendikalar ve işçiler nezdinde öneme sahiptir.
“Bu nedenle işçi ve sendika kültürünü oluşturan yapı taşlarından biri olan Taksim meydanı, yalnızca 1 Mayıs günü orada bulunanların dayanışmasını değil aynı zamanda emekçilerin ortak hafızasının varlığını göstermektedir.”
AYM’nin kararında “kendisini o kültürün bir parçası olarak gören her kişinin 1 Mayıs günlerinde Taksim Meydanı'nın ifade ettiği anlamı doğrudan tecrübe etmek ve edindiği tecrübeyi kuşaklar boyunca aktarmak için orada bulunma hakkının olduğu” belirtilmişti.
Hükümet yetkilileri ne diyor?
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Işıkhan son haftalarda yaptığı çeşitli açıklamalarda Taksim Meydanı’nda kitlesel kutlama taleplerini eleştirdi.
Işıkhan, “Görüştüğümüz sendikaların Taksim Meydanı ısrarı olmadı. Türkiye'nin tüm meydanları işçilere açık. Emekçilerimizin alın teri Taksim'e sığmayacak kadar değerlidir” dedi.
Bakan Işıkhan, Taksim’de kutlamaları savunan CHP’yi de eleştirdi.
CHP ise Işıkhan'ı "Gitmediğiniz konfederasyonlara kulak verin" sözleriyle eleştirdi.
İçişleri Bakanı Ali Yerlikaya ise 29 Nisan’da yaptığı açıklamada, “Taksim Meydanı’nın Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri Kanunu kapsamında belirlenen ve ilan edilen, yer ve güzergahlar arasında olmadığını” söyledi.
Yerlikaya, “Taksim Meydanı ve çevresinin toplantı ve gösteri yürüyüşü için uygun olmadığını” savundu.
Bunun gerekçesini ise “Araç ve yaya akışının çok yoğun olduğu bu bölge, güvenlik tedbirlerinin alınmasını zorlaştırdığı gibi kişi hak ve özgürlüklerinin korunmasında da ciddi riskler barındırmaktadır” sözleriyle aktardı.
"Taksim Meydanı’nda kutlama için başvuruda bulunanların kendilerine İstanbul Valiliği tarafından izin verilmemesine rağmen Taksim çağrılarına devam ettiğini" belirten Yerlikaya şunları ekledi: “Ayrıca görüyoruz ki terör örgütleri de son bir haftadır 54 ayrı sosyal medya hesabından 'Taksim Meydanı'na gelin' çağrısı yapıyorlar.”
İçişleri Bakanı, “Sosyal medyadan çağrı yapan terör örgütlerinin, 1 Mayıs Emek ve Dayanışma Günü kutlamalarını bir eylem ve propaganda sahası haline getirmelerine asla ve asla müsaade etmeyeceğiz” diye konuştu.
Taksim Meydanı çağrısı yapan kurumlar nasıl bir yürüyüş planlıyor?
Emek örgütleri ise bütün bu süreçte Taksim çağrılarını yineledi.
DİSK, Taksim Meydanı’na varmak üzere iki yürüyüş kolu oluşturulacağını açıkladı.
Buna göre bir yürüyüş kolu Saraçhane Meydanı’nda diğeri ise Beşiktaş Meydanı’nda olacak.
Saraçhane Meydanı’nda DİSK, TMMOB ve TDB’nin kortejleri yer alacak.
Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) İstanbul İl Başkanı Özgür Çelik de sosyal medya hesabı X’ten yaptığı açıklamada Saraçhane’de toplanma çağrısı yaptı.
Yine Türkiye İşçi Partisi (TİP), Türkiye Komünist Partisi (TKP), Emek Partisi (EMEP), SOL Parti ve Türkiye Komünist Hareketi de (TKH) Saraçhane’de toplanacaklarını açıkladı.
KESK ve TTB kortejleri ise Beşiktaş Meydanı’nda olacak.
DEM Parti İstanbul İl Örgütü de Beşiktaş’taki Balmumcu Bulvarı’nda bir araya gelme çağrısı yaptı.
İstanbul Valiliği ise toplu ulaşıma sabah erken saatlerden itibaren kısıtlamalar getirileceğini duyurdu.
Valilik, kısıtlama uygulamalarının kapsamıyla ilgili detaylı bir açıklama yayımladı.
TÜRK-İŞ ve HAK-İŞ ne yapacak?
Bu arada Türkiye İşçi Sendikaları Konfederasyonu (TÜRK-İŞ) ve Hak İşçi Sendikaları Konfederasyonu (HAK-İŞ) ise Taksim’de kutlama konusunda DİSK ile aynı görüşte değil.
1 Mayıs’ı her yıl kitlesel olarak farklı bir şehirde kutlayan TÜRK-İŞ, bu seneki kutlamaları Bursa’da yapacağını duyurdu.
Yine her yıl farklı bir adres seçen HAK-İŞ ise bu yılki programını Kocaeli’nde düzenleyecek.
Geçmişte neler yaşandı?
Taksim Meydanı, 1 Mayıs kutlamaları açısından önemli bir tarihe sahip.
1976 yılında DİSK’in organizasyonuyla 1 Mayıs'ta, meydanda kitlesel bir kutlama gerçekleştirildi.
1977’de daha da geniş katılımlı bir kutlama yapıldı. Ancak kalabalığa açılan ateş sonucu oluşan kargaşada 34 kişi kişi hayatını kaybetti.
Olayın failleri bulunamadı. Bu olay kamuoyunda "kanlı 1 Mayıs" olarak da tanımlandı.
1978’de yine Taksim Meydanı’nda geniş katılımlı bir kutlama düzenlerken bir yıl sonra dönemin Sıkıyönetim Komutanlığı, İstanbul’da 1 Mayıs mitinglerine izin vermedi.
Üç yıl coşkuyla kutlandı
1 Mayıs 1989’da Taksim Meydanı’na çıkmaya çalışan gruplara polis müdahale etti. Polis ile göstericiler arasında yer yer çatışmalar yaşandı. İşçi Mehmet Akif Dalcı, vücuduna isabet eden kurşunla yaşamını yitirdi.
DİSK, 1977 olaylarının 30. yıl dönümünü olan 2007’de, Taksim’de 1 Mayıs kutlamalarını yeniden gündeme taşıdı.
O yıl polis, meydana yürümek isteyenlere müdahale etti. Bir grup meydana girebildi.
2008’de farklı yönlerden Taksim’e çıkmak isteyen göstericilere polis müdahale etti. Yer yer çatışmalar yaşandı.
1 Mayıs’ın resmi bayram ilan edildiği 2009’da da yine müdahaleler yaşanırken belli büyüklükte bir grup meydana girebildi.
2010’da Taksim’deki kutlamalara izin çıktı. 2011 ve 2012’de de bu durum devam etti. Bu üç yılda da kutlamalar kalabalık ve coşkulu geçti, herhangi bir gerilim yaşanmadı.
2013’te meydandaki inşaat gerekçe gösterilerek kitlesel kutlamalara izin verilmedi. Bu tutum, günümüze kadar devam etti.
O yıl ve devam eden yıllarda polis, meydana yürümek isteyen gruplara müdahale etti.
İstanbul'da 2016’dan sonra 1 Mayıs kutlamalarının adresi Bakırköy ve Maltepe gibi yerler olsa da küçük grupların Taksim’e çıkma çabaları ve polis müdahaleleri devam etti.
AYM’nin, 2014 ve 2015’te Taksim’deki 1 Mayıs kutlamalarının yasaklanmasıyla ilgili 12 Ekim 2023’te verdiği hak ihlali kararı ise Taksim Meydanı’nda kutlamaların yeniden gündeme gelmesinde etkili oldu.