1 kaza, 17 iddia

Özgür Yusuf CEVAHİR / Tempo24

TALPA: Uçağı türbülans düşürdü

İstanbul-Amsterdam seferini yapan Türk Hava Yolları (THY)'na ait 'Tekirdağ' isimli yolcu uçağı, Schiphol Havaalanı’na inişe geçtiği sırada piste 500 metre kala düştü. 5’i Türk, 4’ü ABD’li olmak üzere 9 kişinin öldüğü, 84 kişinin de yaralandığı Boeing 737-800 tipi uçağın düşüş nedeninin yanı sıra, kazanın öncesi ve sonrasına ilişkin süreçte birçok iddia ortaya atıldı.

İddialar, uçaktaki muhtemel teknik sorunlardan, Schiphol’deki kulenin hatasına; kuş sürülerinden, girdap etkisine kadar uzanıyor. Kazaya ilişkin bugüne kadar ortaya atılan iddialar şöyle:

1- Vorteks etkisi

Bu iddiaya göre, THY uçağından sadece 2 dakika önce 18 sağ pistine Northwest ve KLM ortak uçuşunu yapan Boeing 777 tipi geniş gövdeli bir uçak indi. Hemen ardından inen THY uçağı, dev 777’nin arkasındaki ’vorteks’ denilen ciddi hava girdabına girdi. bu nedenle, inişe çok kısa süre kala süratsiz kaldı. Bu sırada eğitimdeki pilotun, hata yaparak hızla gaz kollarını açmaya çalıştığı iddia edildi. İddiaya göre, ani gaz açmanın uçağın motorlarının ’stall’a girmesine, yani süratsiz kalmasına neden olacağını anlayan kaptan pilot, gaz kollarını tekrar geri çekti. Sürat hızla düşerken yeterli irtifa olmadığı için pilotlar piste ulaşamayacaklarını anlayarak uçağı toprağa oturttu.

2- Speed break etkisi

Farklı bir iddia ise, uçağın yaklaşma sırasında çok alçaktayken ’speed break’ olarak adlandırılan ve sürat kesen kanat üzerinde kalkan hareketli parçaların açılması sonucu süratsiz kalması. Amsterdam’da yoğun trafik olduğuna dikkat çeken bir kaptan pilot, şu bilgileri verdi: "Uçak, son yaklaşmaya 250 knot (462.5 km/saat) hızla girmiş. Yaklaşma hızı olan 140 knot (259 km/saat) sürate düşmek zorunda. Bunu da ’speed break’ kullanarak yapabilirsiniz. Normalde 737-800 kitabında 1000 feet (330 metre) yükseklik ve altında ’speed break’ kullanılmaz. Çünkü uçağın başını yukarı kaldırır, kuyrukta titreme oluşturur. Ama bazen ’speed break’ tecrübeli kaptanlar tarafından kullanılmak zorunda kalınıyor." Yolcu ifadeleri ve uçağın fotoğraflarının bunu işaret ettiğini belirten kaptan pilot "Sanıyorum, trafik yoğun olunduğu için kule onları hızlı yaklaştırdı. Süratli geldikleri için ya eğitimdeki ikinci pilot veya kaptan pilot ’speed break’ kullandı. Burnu kalktı, ardından stall oldu, süratsiz kaldı. Gaz kolları 4-5 saniyede istenn güce ulaşıncaya kadar da yere vurduğunu sanıyorum" dedi. 

3- Kulenin hatası

Sivil havacılık sektörünün deneyimli ismi Kaptan Pilot Fevzi Altunbulak: “Kule, Tekirdağ uçağını hatalı yönlendirdi. Hollandalılar kusurlarını gizlemek için kule ile pilotlar arasındaki görüşme kayıtlarını da yok etti” diye konuştu. Uçağın düştüğü yer ile pist arasındaki mesafenin yaklaşık bin 500 metre, görüş mesafesinin de 4 bin metre civarında olduğunu ifade eden Altunbulak, airturkhaber.com sitesine yaptığı açıklamada Kule'nin, uçağın Vorteks'e (anafora) girip yalpalayarak yıkıldığını gördüğünü söyledi.

4- Pilotlar kazadan önce öldü

Komplo teorisine varan bir diğer iddia ise tecrübeli bir pilottan geldi. Aynı anda üç pilotun ölmesinin dikkat çekici olduğunu belirten pilot, ölümlerin düşmeden önce gerçekleşmiş olması ihtimaline dikkat çekiyor. Ayrıca fotoğraflara bakarak kokpitte hasarın çok fazla olmamasının da şüpheyi artırdığını belirtiyor. 

5 - Motor arızası

Hollandalı yetkililer dün yaptıkları açıklamada, Tekirdağ uçağının "motor arızası" nedeniyle düşmüş olabileceğini ifade etti. 

6 - Üçüncü pilot motoru durdurdu

Dünyanın en güvenilir haber dergilerinden Alman Der Spiegel’in internet sitesi Spiegel Online’da, Amsterdam’da inerken yere çakılan THY uçağıyla ilgili önemli bir iddia yayınlandı. 'Tekirdağ uçağının düşme nedeni olarak, eğitim alan 3. pilotun motorları yanlışlıkla durdurduğu' anlamına gelebilecek bu iddia, Tempo24'ün yayınından bir süre sonra değiştirildi.

7- Kumandada eğitimdeki pilot vardı

Uzmanlar, hava şartlarının limitlerin üzerinde olması nedeniyle mesul kaptan Hasan Tahsin Arısan’ın, kontrolü altında uçağın kumandasını iniş için henüz eğitimdeki pilot Murat Sezer’e vermiş olabileceğini ileri sürdüler. Bu tür eğitimlerde, eğitimdeki ikinci pilot ancak şartlar uygun olduğu takdirde ve solda öğretmen kaptan pilotun oturması kaydıyla sağ koltukta uçabiliyor ve iniş-kalkış yapabiliyor.

8- Motor düştü

Hollanda TV’sinin iddiasına göre piste 2 bin metre kala uçağın sol motoru düştü. Bu gelişmenin ardından uçağın kontrolü kaybedildi. Bu şekilde ilerleyen uçağın piste kısa bir mesafe kala toprak alana çakıldığı belirtildi.

9- Benzin yetmedi

Hollandalı yetkililer, “Büyük bir ihtimalle uçağının benzinin az geldiğini ve o yüzden düştüğüni” öne sürdüler. De Volkskrant gazetesi, uçağın çok alçaktan uçtuğunu ve yükselmek için harekete geçtiğinde motorların havada durduğunu ve taş gibi yere çakıldığı iddialarını yazdı. Gazetede uçak düştükten sonra yangın çıkmamasının da yakıtın bittiğinin kanıtı olduğu belirtildi. 

10- Sebebi rüzgar

Hollanda Ulaştırma Bakanlığı’nın ilk resmi açıklamasına göre pilot teknik bir arıza yaşadı ve uçağı yere indirmeye çalıştı. Ancak şiddetli rüzgar nedeniyle tam kontrol sağlayamadı ve uçak çok yüksek olmayan bir mesafeden yere düştü.

11- Pilotaj hatası

Emekli pilot Gündüz Akarcay'a göre ölüm nedeni kuyruktan ve kaza pilot hatası yüzünden oldu. CNN Türk'e konuşan Akarcay görüntülere bakarak kazaya ilişkin tahminde bulundu: "Gövde üzerine vuruyor. Bunun neticesinde kanatların ön kısmında 1 metre civarında çatlak kuyrukta kopma oluyor. Ölüm nedeni yüzde bin kuyruktan olmuştur."

12- Manuel iniş yapıyorlardı

Son teknolojinin kullanıldığı sivil yolcu taşımada, artık her yolcu uçağı oto pilot yardımı ile iniş yapabiliyor. Yani, hiçbir insan müdahalesi olmadan, yolcu uçağı kendi kendine pisti bularak inebiliyor. Ancak aynı sitedeki pilotların iddiasına göre, askerlikten gelmiş Türk pilotları kendilerine çok güveniyor. Bu nedenle oto pilotu kullanmıyor ve manuel olarak uçağı indirmeyi tercih ediyor.

13- Sebebi kuşlar

Kaza ile ortaya atılan iddialardan biri de, uçağın inişe geçtiği sırada dış bir etken nedeniyle aşırı irtifa kaybetmesi. Dünyanın dört bir yanından pilotların üye olduğu bir internet sitesindeki iddialara göre, aynı iki ay önce New York’ta bir yolcu uçağının Hudson Nehri’ne inmesine neden olduğu gibi, bu kez de suçlu, kuşlar olabilir. Havaalanına yakın yaşayan kuş sürüleri, motora çarparak zarar vermiş olabilir.

14- Kuyruk ağaca çarptı

Amsterdam Havaalanı’nın yakınında yaşayan çiftçi Sven Oogetuige Verheijen ise olayı Volkskrant gazetesine şöyle anlattı: “Saat 10.30 gibi uçağın yaklaştığını gördüm. Birden dik bir şekilde alçaldı. Kuyruğu bir ağaca çarparak koptu. Uçaktan kopan parçalar havaya fırlamaya başladı. Otobanın diğer tarafında sert bir şekilde yere çarptı.

15- Düşük hız

Charles Bremner (İngiliz “The Times” gazetesinin havacılık uzmanı): İlk bakışta kaza anlaşılamıyor. Uçak enkazının durumu, yangın çıkmaması ve hayatta kalan kazazedelerin ifadelerinden, uçağın yere oldukça paralel bir konumda uçtuğunu ve dar bir açıyla çarptığı izlenimi edindim. Anlaşılan uçak inmek için çok yavaşlamıştı ve yaklaşık 140 knot süratle uçuyordu. Uçak kontrolden çıkmamış. Aksi durumda uçak çok büyük hasar görürdü. Uçak herhangi bir nedenle düşük hız düşüşü (stall) evresine girmiş. Buna güç kaybı, cihazlardan birinin çalışmaması veya pilotaj hatası neden olabilir. Uçağın hız kaybedip düşme sürecine girmesi kuyruğun buz tutmasından kaynaklanmış olamaz. Buz oluşması için uçağın daha yüksekte uçması gerekirdi. O zaman da yere düşey bir şekilde çakılarak patlardı. 

16- Teknik arıza

Emekli yarbay ve Pilotlar Derneği Onursal Başkanı Kaptan Pilot Necmi Ekinci, Kaptan Pilot Arısan'ın ABD'nin New York kentinde motoru durmuş bir uçağı mucizevi bir şekilde Hudson Nehri'ne indiren kahraman pilottan daha başarılı olduğuna dikkat çekerek, “O nehre inmiştir. Ancak uçağı yere çakılmadan bir tarlaya indirmek çok daha zordur. Yani 100 kat daha başarılıdır. Orada deniz faktörü var, yüzdürürsünüz. Bu başarıyı kitaplar yazacak. Arısan'ın canıyla ödediği başarısı bundan sonra tarihe geçecek” dedi. Ekinci, kaptan pilotun kuleyle yaptığı 'acil iniş'isteğini içeren konuşmalardan ise kazanın teknik arızadan meydana gelebileceği ihtimallerini yükselttiğini belirtti.