Türkçede günler nasıl isimlendirildi; Gök cisimlerinden Farsçaya günlerin isimlendirilme hikâyesi!
Ptolemeos’un yedi gök cismiyle ilişkilendirdiği gün isimleri, Türkçede haftanın şekillenmesinde önemli bir rol oynadı. Eski Türklerde bulunmayan 'hafta' kavramı, İslamiyet sonrası dönemde Farsça’dan alınarak dilimize yerleşti.
ESKİ TÜRKLERDE HAFTA VE GÜN KAVRAMININ KÖKENİ Eski Türk hukuk belgeleri, tarih kayıtlarıyla başlardı ve zamanın belirlenmesinde on iki hayvanlı takvim esas alınırdı. Bu sistemde, yılın adı (örneğin, "koyun yılı"), ayın sırası (örneğin, "dördüncü ay") ve gün (örneğin, "onuncu gün") belirtilirdi.
HAFTA KELİMESİ NASIL ORTAYA ÇIKTI? Eski Türklerde "hafta" kavramı bulunmuyordu ve bu kavram, İslamiyet'in kabulüyle Farsça "hefte" kelimesinden Türkçeye girmiştir. "Heft" kelimesi Farsçada "yedi" anlamına gelir ve "hefte" ise "yedi gün" demektir.
GÜN İSİMLERİNİN TARİHSEL VE KÜLTÜREL KÖKENLERİ Ptolemeos, gün isimlerinin kökenlerini astronomiyle ilişkilendirir. Ona göre, dünya çevresinde dönen ve yedi gök cismi olarak bilinen Güneş, Ay, Mars, Merkür, Jüpiter, Venüs ve Satürn, haftanın günlerine isim vermiştir.
Bu sıralama günümüzde İngilizce ve birçok Avrupa dilinde hâlâ izlerini korur. Mesela, İngilizce'de "Sunday" (Pazar) Güneş'in günüdür, "Monday" (Pazartesi) ise Ay'ın günü olarak adlandırılır. Diğer dillerde de benzer isimlendirme görülür; Fransızca’da "Dimanche" (Pazar) "Tanrı'nın günü", İspanyolca’da "Domingo" olarak geçer.
TÜRKLERDE HAFTA KAVRAMININ OLUŞUMU | Göktürk ve Eski Uygur Türkçesinde hafta kavramı mevcut değildir. Bu kavram, İslamiyet’in kabulüyle birlikte kullanılmaya başlanmıştır. İslam’da, haftanın günleri Tanrı’nın kâinatı altı günde yaratması ve yedinci günde dinlenmesi esas alınarak anlamlandırılmıştır. Türkçeye geçen "hafta" kelimesi ve gün isimleri de İslam etkisiyle Farsça’dan alınarak şekillenmiştir.
TÜRKİYE TÜRKÇESİNDE GÜN İSİMLERİNİN KÖKENİ | Pazar: Farsça "bâzâr" kelimesinden gelir ve "alışveriş yeri" anlamını taşır.
Pazartesi: "Pazar ertesi"nin birleşik hali olup, "ertesi" Türkçede "sonra" anlamına gelir.
Salı: Arapça "yevm es-salîs" (üçüncü gün) ifadesinden türemiştir.
Çarşamba: Farsça "çahar şenbe" (dördüncü gün) ifadesinin Türkçeye uyarlanmış şeklidir.
Perşembe: Farsça "penç şenbe" (beşinci gün) teriminin Türkçeye geçmiş halidir.
Cuma: Arapça "cum'a" kelimesinden gelir ve "toplanma günü" anlamındadır.
Cumartesi: "Cuma ertesi" teriminin birleşik hali olup, cumadan sonraki gün anlamına gelir. (Kaynak: Habertürk)