29 Nisan 2020

Devletin birinci kuvveti

Trump seçildiğinde "böyle bir devlet başkanından daha büyük bir tehdit ne olabilir?'' endişesi gündeme gelmişti. Trump'ın, azil soruşturmasından beraat günden beri bu sorunun korkutucu bir yanıtı var: Böylesi bir başkanın bütün bunları yapabileceğini, Kongre'nin ve partisinin kendisini durduramayacağını görmesi

Amerika'daki kolonilerin temsilcileri, 1774 yılında Philadelphia'da gizlice bir araya geldiklerinde bu toplantıyı, o günlerde küresel politik literatürde pek kullanılmayan 'kongre' sözcüğü ile nitelediler. Latince, 'birlikte' anlamındaki 'kon' ve 'ilerlemek' anlamında 'gre' köklerinden oluşan bu terimi, neredeyse tamamı Antik Yunan ve Roma cumhuriyetlerine vakıf koloni temsilcileri, 'buluşma' veya 'toplantı' anlamında kullanıyordu. 

Birinci Kontinental Kongre'nin de, katılımcıların da, resmi bir sıfatı olmadığı için parlamento yerine kongre demeyi tercih ettiler. Fakat iki yıl sonra 1776'da bağımsızlık ilanını hazırlayan heyet de kendisini bu kelime ile tanımlayınca, 'kongre', Amerikan siyasi literatürünün parçası oldu. 11 yıl sonra 1787'de yeni devletin şemasını tasarladıklarında da, yasama organına, İngiltere'deki gibi 'parlamento' demek yerine 10 yıllık geleneklerine sadık kalarak 'kongre' adı vermeyi tercih ettiler. 

İsimlendirme, İngiltere Parlamentosu'ndan tek farklılık değildi. Çağın yaygın devlet şemasının çok ilerisinde bir tercihte daha bulundular. Yeni kurdukları devletin merkezine Kongre'yi yerleştirdiler. Devletin amiral gemisi Kongre olmalıydı. Nitekim, 1787 Philadelphia Anayasa Kurultayı müzakerelerinde de, sonraki süreçte de Kongre'yi 'Birinci Kuvvet' anlamında 'First Branch' diye andılar. 

Toplam 7 maddeden oluşan ABD Anayasası'nın birinci maddesi de işte bu yüzden, devlet başkanlığını değil, Kongre'yi düzenler. Vergi koyma, kanun ve yönetmelikleri yapma, suç ve ceza yaratma, ordu kurma, para basma, kimlere vatandaşlık verileceğini belirleme, devletin bütün kurumlarına ödenek tahsis etme, bu ödeneklerin nasıl harcandığını inceleme, yürütme erkinin faaliyetlerini millet adına denetlemenin yanı sıra, başkanın seçtiği bütün bakan, büyükelçi, federal kurum idarecisi ve yargıç adaylarının atamasını onaylama gibi çok sayıda yetkiyi Kongre'ye verdiler. Ülkenin birliğinin sembolü de, milli iradenin de tecelli makamı da, devlet başkanlığı değil, Kongreydi...

Bir meclisin, bağımsızlığını kazandırıp, kurup, çerçevesini çizdiği yeni Amerikan devleti, bu meclisin, sistemindeki temel taş olduğu bilincini, binasına bile aşırı özen göstererek sergileyecekti. 4 Mart 1789'da ABD Anayasası resmen yürürlüğe girdikten sonra federal devlete yeni bir başkent inşa etme fikri oluştuğunda, yeni başkentin planına devletin en önemli binasıyla yani kongre binasının tasarımıyla başlayacaktılar.

Kongre binası için, sonradan District of Columbia (DC) adı verilecek federal arazideki en yüksek yer olan Jenkin Tepesi seçildi. Fakat Kurucu Babalar, en yüksek tepeye inşa edilecek binaya 'Kongre Binası' adını yetersiz gördüler. Thomas Jefferson'un önerisiyle bu binaya 'Capitol' adı verilmesi benimsendi. 'Capitol', Latince 'baş', 'kaynak', anlamlarına gelen 'kaput' sözcüğünden geliyor. Yedi Tepe üzerine kurulu Antik Roma'da, kentin ve uygarlığın en önemli tapınağı olan Jüpiter Tapınağının da bulunduğu en yüksek tepenin (Capitoline) adıydı. Kongre de, Amerikan devletinin kaynağı, zirvesi, aklı ve sembolüydü. 

ABD başkentine bugün de yolu düşeceklerin, kentin bir çok uzak köşesinden bile görebileceği şey, ABD Kongre Binası'nın yani 'Capitol'un beyaz kubbesidir. 20'nci yüzyıl başına kadar Capitol'un kubbesinden daha yüksek bina inşası yasaktı. Günümüzde bile bu kubbeden yüksek sadece 5 yapı var. Capitol, ülkenin en önemli devlet kurumlarının etrafına dizildiği National Mall adlı park-bulvarın baş köşesindedir. Oldukça mütevazı bir bina olan 'yönetici konağını (inşasından yaklaşık 100 yıl sonra Beyaz Ev diye adlandırılmaya başlanacaktı)' görmek isteyenler, National Mall'un en uzak köşelerinden birine kadar yürümek zorundadırlar. Bu yaklaşık 2,5 kilometrelik mesafe bir tesadüf değildi. Anayasa'nın üzerine bina edildiği Kuvvetler Ayrılığı ilkesinin bir gereği olarak kasti bir tasarımdı. Örneğin, 20'nci yüzyılda Sovyetler Birliğinin meclisi olan ''Yüce Sovyet'', Kremlin Sarayı'nın içinde toplanıyordu. Bu meclisin, Sovyet liderlerinin isteğine aykırı bir yasama faaliyeti yapması imkansızdı.  

Harold Lasswell, 1979 tarihli ''Gücün İmzası: Binalar, Mesajlar ve Politika'' adlı çalışmasında, ''inşa ettiği binaların ve imar planlamalarının, devlete egemen kültürün amacını ifşa eden şey'' olduğunu yazıyor. Örneğin, sıradan halkın, muhaliflerin veya eleştirel medyanın hükümet başkanının makam odasına ulaşmasının kolaylık derecesini, bir yönetimin ne derece açık ve şeffaf olma niyetinde olduğunun önemli bir göstergesi sayacaktı. Lasswell, 'mimari iletişim' konseptine bu bağlamda bir başka örnek daha veriyor, Philadelphia Emniyet Müdürlüğü binası... Cam ve şeffaf bina, halkın giriş çıkışını çok kolaylaştıran birden fazla geniş kapıları ile, inşa eden şehir yönetiminin 'şeffaflık' niyetinin bir göstergesiydi. Ancak bir sonraki yönetim, bu kadar kolay erişilebilir ve görünür olmayı sevmediği için kapıların çoğunu kapatıp, camları da perdeleyecekti. Philadelphia polisinin bir çok tartışmalı uygulama sergilediği dönem olacaktı bu. 

Laswell'e göre devletin sembolü olan bina, devletin 'ben'iydi. Ve bu 'ben'in fiziksel ve işlevsel tasarımı, devletin, toplumu oluşturan 'ben'leri ayrıştırma veya ortak yarar için entegre etme gücüne sahipliğini belirleyen şeydi. İsviçre kantonları, iç savaşa son verip de İsviçre federal devletini kurduktan (1848) sonra ilk iş olarak Bern'de parlamento binasını inşa edeceklerdi. Federal Saray adlı bu meclis binası, 'ülkedeki herkesin ortak binası'ydı ve ülkenin birliğinin, kantonlar arası kalıcı barışın sembolü oldu. Almanların da Bismarck'ın öncülüğünde nihayet birlik kurdukları 1871'den sonra inşa edecekleri ilk bina olan meclis binası (Reichstag), ülkenin birliğinin ve ortak yararının sembolü haline gelecekti. Reichstag'ın sembolik gücü o kadar yüksek ti ki, 1933'te kundaklanmasının Alman devlet aklına yaşattığı travma, Hitler'in kendisini kolayca tek otoriteye dönüştürmesine fırsat yaratacaktı.

Amsterdam merkezli mimarlık ofisi XML'nin kurucu ortakları Max Cohen de Lara ve David Mulder van der Vegt, 2014-2016 yılları arasında Birleşmiş Miletlerin 193 üye ülkesindeki parlamento binalarını inceleyince elde ettikleri izlenimleri, 'Parlamento' adlı kitaplarında yayınladıklarında, meclis binalarının şekli, lokasyonu ve en önemlisi ana kurul salonunun tasarımı ile o ülkedeki toplumsal ve demokratik düzen arasında yakından ilişki olduğunu belirleyecekti. Oturma düzeni bile Meclise yüklenen anlamı ifşa eder. Çünkü mekanların fiziksel özelliklerinin, insan davranışlarına etkisi çok üst düzeydedir. Örneğin, kütüphanelerde ve mabetlerde, bizden başka kimsenin olmadığına eminsek bile bir arkadaşımızla konuşurken oldukça düşük volümde konuşuruz. İngiltere Başbakanı Churchill de, 1943'te milletvekillerine Avam Kamarasının neden aynı şekli ile inşa edilmesi gerektiğini savunurken, ''Biz binalarımıza şekil veririz, binalarımız da bize...'' diye konuşarak bu gerçeğin farkında olduğunu gösterecekti.

Örneğin, doğrudan demokrasinin uygulandığı Antik Yunan'da isteyen her vatandaşın katılabildiği meclislerin oturma şekli olan 'yarım daire' düzeninin, Fransız İhtilali ile yeniden yaygınlaşmaya başlaması tesadüf değil. Bu oturma düzeni, hem heyetin sadece kürsüyü değil, birbirlerini görmesiyle müzakereyi teşvik ediyor, hem de bir yüce heyetin (Meclisin) azaları oldukları duygusu telkin ediyor. Buna karşılık, örneğin, Rusya, Çin, Kuzey Kore gibi demokrasi endeksinde alt sıralarda yer alan ülkelerin parlamentolarında görülen 'sınıf düzeni' oturma şekli ise, gerçek otoritenin, milletvekillerine, bir sınıfta ders veriyormuş gibi kürsüden ideoloji ve politika dikte etmesi olanağı veriyor. Bu tür meclislerde müzakere olmaz. Üyelerin tek görevi, hatibin (liderin) konuşmasını dinleyip alkışlamak ve oylamada da istediği oyu vermekten ibaret.

XML Raporu'nun bana en çarpıcı gelen bulgularından biri ise, meclisinin genel kurul salonunun büyüklüğü ile o ülkenin demokrasi endeksinde yerinin ters orantılı olmasıydı. Dünyadaki en büyük meclis genel kurul salonları, ironik olarak, demokrasisi en geri ülkelerde yer alıyor. Churchill, bu sonucu görebilse keyifle gülerdi muhtemelen. Çünkü o Alman bombardımanında yıkılmış Avam Kamarası salonunun tıpkı eskiden olduğu gibi aynı küçüklükte inşa edilmesinde ısrar etmişti. Oysa, meclisin bütün üyelerine yetecek kadar bile oturak yoktu. Sonradan gelenler oturumları ayakta takip etmek zorundaydı. Churchill'e göre, büyük bir meclis salonu, milletvekillerinin gözden kaybolmalarına, kendilerini önemsiz hissetmelerine ve hatta kıyıda köşede uyuklamalarına yol açardı. ''Gereksiz büyük bir salonda, her 10 oturumdan 9'u boş ve depresif bir atmosferde yapılır'' diye konuşacaktı. Üstelik boş görünen bir salon çalışma hevesini de kaçırırdı. Küçük bir salon, 'ivedilik' ve 'kalabalık' hissi yaratarak, milletvekillerinde yasama faaliyetine bizzat katılma şevkini artırırdı. Onun önerisine kulak verildi ve İngiliz Millet Meclisi yani Avam Kamarası genel kurul salonu, 280 metrekarelik eki büyüklüğünde inşa edildi.

Yine parlamento binaları, adeta bir ulusal anıt gibi, o devletin anayasal düzeninde devamlılığının da çok önemli bir göstergesi kabul ediliyor. İngiliz Parlamentosunun mekanı olan Westminster Sarayı, 1941'de Alman hava saldırıları ile tahrip olunca, yeniden inşada, döşeme dekorasyonuna kadar, eski haline harfiyen uyulmasına ve hiçbir değişiklik yapılmamasına dikkat edilecekti. Politik bilimci Charles Goodsell'in 1988 tarihli 'Parlamentoların Mimarisi ve Politik Kültür' makalesinde aktardığına göre dönemin başbakanı Churchill, Meclis'in sadece işlevinin değil, bütün binasının da, İngiliz politik kültür mirasının vazgeçilemez bir parçası olduğunu vurguluyordu. Avam Kamarası'nda, koltuklar, iki tribün arasındaki masa ve konuşmacıların üzerlerine konuşma kağıtlarını yerleştirdikleri ahşap kutuya kadar her mobilya bile, bombalamadan önceki halinin tıpkısı olarak yeniden yapıldı. Böylece, İngiliz demokrasisinin aynen devam ettiği vurgulanmış oldu. 

Öyle ki basit bir aksesuar bile 'devamlılığın' çok güçlü bir göstergesi olabilir. Örneğin, ABD Temsilciler Meclisi'nin 'tören majörü (mace)', 1812'de İngilizlerin 'Capitol'u yakmasıyla tahrip olunca, yerine aynısı yeniden yapılacaktı. 178 yıl sonra hâlâ Kongre'nin açılış ve kapanışında aynı majör kullanılıyor. Senato'nun bir tören sopası yok ancak onlar da korumacılık konusunda diğer meclisten farksız değiller. Örneğin, Senato genel kurul salonunda senatörlerin oturduğu ahşap masalar ve koltuklar, 1819'da yapılmış masa ve koltuklar. Senatonun, daha işlevsel, daha konforlu, daha teknoloji dostu bir oturma mobilyası arayışı hiç olmadı.

ABD Temsilciler Meclisi'nde, milletvekilleri dışında, ABD başkanı dahil kimse için 'özel oturma' alanı tahsis edilmiyor. İngiliz Parlamento geleneğinde ise başbakan ve bakanlar aynı zamanda milletvekili de oldukları için milletvekilleri ile aynı sandalyelerde oturuyorlar. Kraliyet ailesi üyelerinin ise Avam Kamarası'na girmesi yasak. Çin gibi bazı otoriter ülkelerde ise yürütmenin, yasama üzerindeki gücü çok daha belirgin şekilde sergileniyor. Lider, bakanlar ve yönetici kadrosu, kürsünün olduğu sahnede ve yükseklikte yüzleri Meclise dönük olarak özel bir oturma bölümüne sahip. Onların arkasında da devletin sembolü, (Örneğin SSCB'de 'Lenin portresi' ve Çin'de 'orak çekiç') asılarak, devleti, hangi erkin temsil ettiği hatırlatılır.

Meclis zemine ayak basmak ancak milletin izniyle olabileceği için parlamentolarda seyirci ve basın bölümü genellikle ikinci kat galerilerde olur. ABD'de ise, hem Temsilciler Meclisi genel kurulu hem de Senato salonun her ikisinden de bu galeriler, dört yanda da vardır. Yani, kürsünün olduğu tarafın arkasında da üst katta galeri vardır. Kongrenin 'demokratik doğasının' bir gereği olarak bu şekilde tasarlanmıştır. Kongre çalışmalarının herkes tarafından ve her yönden denetime açık olduğunu sembolize eder. İngiltere Avam Kamarasının da dört yanında seyirci ve medya galerisi bulunur. 

Kongrenin anayasal yetkileri ve binası gibi elbette ki üyelerinin donanımı ve özgül ağırlığı da çok belirleyicidir. Amerikan Kurucu Babaların, Meclis dışında bir de Senato oluşturmasının amaçlarından biri de yasama faaliyetine entelektüel katkıyı garantilemekti. ABD eski başkanlarından James Buchanan, bir defasında, ABD Senatosunu, 'dünyanın en muhteşem müzakere organı' şeklinde tanımlayacaktı. 19'ncu yüzyılda İngiliz Başbakan William Gladstone da ABD Senatosu'nu, 'modern politik tarihin en fevkalade organı' olarak niteleyecekti. Kürsüde bir senatör olduğunda koltuklar doluyor ve herkes dinliyordu. Ardından farklı görüşler dile getirildiğinde de… 

Ancak, ABD Senatosu'nda veya Temsilciler Meclisi'nde günümüzde yapılan konuşmaların artık hiçbir önemi kalmış görünmüyor. C-SPAN kanalından izleyebileceğiniz bir senatör konuşması sırasında genel kurul salonunda en fazla 4-5 senatör bulunuyor. Konuşmaların, yasama faaliyetine etkisi de neredeyse sıfır. Kongre üyeleri, kendilerini devletin bağımsız bir erkinin üyeleri olarak değil, partilerinin doğal bir uzantısı olarak görüyor artık. Daha hiçbir konuşma ve müzakere olmadan hangi oyu verecekleri belli. 

Günümüzde Cumhuriyetçi Partili milletvekillerinin kürsü konuşmalarının tek bir muhatabı var; Başkan Trump. Kürsünden ona ve politikalarına yaptıkları övgüleri Trump'ın duyması Cumhuriyetçi konuşmacılar için yeterli. Çünkü, bir sonraki seçimde aday olup olmayacaklarına karar verecek kişi artık o. Tek bir tweet ile daha önseçimde politik kariyerlerini bitirebilir. O yüzden, gerçekte tek bir cümlesine inanmayacakları akıl almaz konuşmaları rahatlıkla yapabiliyorlar. Muhalefeti veya kamuoyunu, savundukları politikaya ikna etme kaygıları hiç yok artık.  

Demokrat Partili Kongre üyeleri de artık konuşmalarında Cumhuriyetçi meslektaşlarına değil, doğrudan sosyal medyaya hitap ediyorlar. Bu yüzden sosyal medyanın dikkatini çekecek, agresif veya duygusal manipülasyon yüklü bir üsluba yöneliyorlar. 

Böylece Kongre bir müzakere ve uzlaşma mecrası olmaktan çıkmış durumda. Çoğunluk grubu, sayısal çoğunluğuna dayanarak, bir gecede istediği yasayı geçirebiliyor artık. Oysa, ABD'nin Kurucu Babaları, kanun yapmayı kasti şekilde oldukça zahmetli bir işe dönüştürmüştü. Federalist Makalelerde bunun amacı, 'teemmül' olarak belirtilmişti. Yani, bir politikaya karar vermeden önce onu her açıdan etraflıca değerlendirmeyi garanti altına alma. Yine Federalist Makalelerdeki tanımla kürsüde, 'aklın ılımlı sesi' yankılanmalıydı. Federalist Makaleleri kaleme alan üç kurucu babanın, Alexander Hamilton, James Madison ve John Jay'ın, makalelerinde kullandıkları ortak mahlasın 'Publius' olması rastlantı değildi. Roma'da tiranlığı yıkıp Cumhuriyeti kuran dört senatörden biri olan Publius Valerius Publicola, kamu politikasında, bir kişinin anlık feveran ve hezeyanlarına dayalı ani kararlar aldığı işleyişe karşı, demokratik bir heyetin ''ağırbaşlı ve müteemmil karar alma sürecinin'' savunucusuydu. Kamu Yönetimi profesörü Joseph Bessette ''Makuliyetin Ilımlı Sesi'' kitabında, teemmülü, ''kamu politikasının kamusal yararı hakkında makuliyet zemini arama'' olarak niteliyor. Ona göre, makuliyet zemini aramak ise, gerçeklere açıklık, müzakere adabı, aklına takılan soruları ve itirazlarını dile getirebilme özgürlüğü ve cesaretinin yanı sıra kendisinin de öğrenmeye ihtiyacı olduğunun bilinci ile mümkün olabilirdi.

Günümüz Kongresinde 'uzlaşma arayışı' da, 'bir yasa tasarısını bütün itirazları da dikkate alarak en yararlı şekle dönüştürme' çabası da tarih öncesi çağlara ait davranışlarmış gibi eskide kaldı. Tek hedef, 'bizim' tasarıyı olduğu gibi geçirtmek veya 'onlardan' gelen her teklifi, önergeyi olduğu gibi engellemek. 1970'lerde bir yasa tasarısında parti sandalye dağılımına yakın oylamalar bile yüzde 60 oranındaydı. 20'nci yüzyılın büyük bölümünde bu orandan da azdı. Bu yüzden de, ''ABD Kongresinde, her kanun teklifinde yeni iki parti kurulur'' tespiti yapılıyordu. Günümüzde ise parti çizgisine yakın oy dağılımları yüzde 100'e yaklaşmış durumda. Havadan sudan bir konuda bile partisi ile aynı çizgide oy kullanmayan milletvekili hemen 'hain' ilan ediliyor. 

Kongre üyelerinin birer kurşun askere dönüşmesi, Trump yönetimi ile başlamış bir sorun değil. Kongrenin 20'nci yüzyılda bazen zorunluluktan bazen gönüllü olarak gücünden aşama aşama vazgeçmesiyle gelinen bir son nokta.

Anayasanın birinci maddesine göre her türlü kanun ve yönetmeliği hazırlama yetkisi Kongrenin. Ancak, Kongre teknolojik ve sosyal gelişmeler sonunda bazı alanları uzmanlaştırmak zorunda kaldı. Örneğin, ilaçlarla ilgili konu oldukça uzmanlık isteyen bir konu olduğu için Federal İlaç ve Narkotik Dairesi kurarak bu alandaki düzenlemeleri yapma yetkisini bu kuruma devretti. Buranın yönetimini de Başkana bağladı. Böyle böyle, sonunda yürütme erkine bağlanan bir çok federal kurum oluşturuldu.

Politika araştırmacısı Kevin Kosar'ın National Affairs'de aktardığı verilere göre, ABD Kongresi 2010'larda, yılda, çoğu basit değişikliklerden oluşan 50 kadar yasal düzenleme yapıyor. Başkana bağlı federal kurumların, getirdiği yeni kuralların sayısı ise yılda 4000'den fazla. Bunların 80-100 kadarının her birinin ekonomik etkisi 100 milyon dolardan fazla. Federal Kurumların tüm regülasyonlarının bir araya getirildiği Federal Regülasyon Düzenlemeleri kitabı 170 bin sayfayı buluyor. Kosar'a göre bu manzara, ''Federal kurumların, fiili olarak ülkenin temel yasama mercii haline geldiğinin göstergesi''. Yasama gücü, halkın seçtiği milletvekili ve senatörlerden çıkarak, kimler oldukları, tam olarak ne yaptıkları, ilişkileri kamuoyunca bilmeyen bürokratların eline geçiyor. Bu da devlet kurumlarının yetkilerini istismarını son derece kolaylaştırarak, anayasal düzenin altını boşaltıyor. Örneğin, ülkenin teknik istihbarat kurumu Ulusal Güvenlik Ajansı (NSA), yasal sınırlarının çok üzerine çıkarak neredeyse bütün Amerikan vatandaşları hakkında bilgi depolayıp, fişleme yapabiliyor. Gelir Vergisi Dairesi, başkanın isteğine göre, muhafazakar çevrelerin veya solcu çevrelerin mali açıklarını aramaya daha fazla yoğunlaştığı olabiliyor. CIA'nin, Senato İstihbarat Komitesi çalışanlarının bilgisayarlarına girdiği anlaşılıyor.

1900 yılında federal hükümetin 8 kurumu ve 135 bini postacı 230 bin çalışanı vardı. Federal kurum harcamaları, günümüzde 1975'tekinin 10 katına ulaşırken, Temsilciler Meclisi ve Senato'nun harcamaları ve Kongrenin personel sayısı 1975'tekinin yarısına gerilemiş durumda. Kongrenin yıllık harcama bütçesi 4,5 milyar dolar ki bu federal bütçenin yüzde 0.1'i bile etmiyor. 

Bazen de Kongre, kendi gücünün elinden alınmasını seyredip tepki vermedi. Örneğin anayasaya göre savaş kararı almaya yetkili tek erk olma yetkisi… 1950'de Başkan Harry Truman, Kongre onayı aramadan oldu bittiyle Kore'de savaşa taşıdı ülkesini. Kongre bu yetki aşımına, 'şimdi savaştayız' diyerek yıllarca sesini çıkarmadı. Kongrenin bu sessizliği, sonraki 10 yılda Lyndon Johnson ve Nixon'un Vietnam Savaşına 'fiili' şekilde ülkeyi sokmasına zemin hazırladı. Ki bugün bile Vietnam Savaşı'nın ABD'deki resmi adı, 'asayiş faaliyeti'dir. Kongre'nin bu durumu düzeltmek için 1973 yılında yaptığı düzenlemenin ise, Kongre tarihinin en aptalca yasalarından biri olduğu zamanla anlaşıldı. Güya, yasa ile ABD Başkanına, ülkeyi savaş sokma kararı almışsa bile, 60 gün içinde Kongre bu savaşı onaylamazsa, durdurma zorunluluğu getiriliyordu. Ancak, hiçbir Kongrenin, başlamış bir savaşı, halkın tepkisini göze alarak derhal bitirmesini isteyemeyeceği sonradan bir çok acı tecrübeyle anlaşılacaktı.

1970'lerde Demokrat Partililerin, Kongre komitelerinin özerk gücünü tırpanlaması da, Kongre üyelerinin özgül ağırlığına önemli bir darbe daha vurdu. 1990'larda Cumhuriyetçi meclis başkanı Newt Gingrich'in muhafazakar dalgası ile bu durum daha da perçinlendi. Newt Gingrich'in 'kamusal harcamaları kısma' takıntısını dillendirebilmek için Kongrenin bir çok giderini de kısması nedeniyle, Kongrenin kendi uzman araştırma kadroları tasfiye edildi, Kongre üyeleri yerinde araştırmalar seyahatler yapamaz hale geldi. Örneğin her hangi bir dış politika konusunda Kongre komiteleri artık ilgili ülkeye kendi heyetini gönderip birinci elden bilgi alamaz oldu. Beyaz Saray'ın sağlayacağı bilgiler ve gazete haberlerine mahkum hale geldiler. Senato da, 2007-2015 yılları arasında Senato çoğunluk lideri olan Demokrat Partili senatör Harry Reid döneminde yapılan değişikliklerle senatörlerin gücünü iyice azalttı. Reid ve Demokratlar, Cumhuriyetçi senatörlerin, bazı muhafazakar senatörlerin yasama faaliyetini engellemelerini zorlaştırma bahanesiyle senatörlere değişiklik önergesi verme limiti, tartışma süresi sınırı ile Senato liderinin tartışmaları bitirip, oylamaya geçme yetkisi kazandırdı. Senato, çoğunluk grubunun, yasama faaliyetinde, azınlıktaki partiye hiçbir etki şansı vermemeye çalışan bir yapıya büründü.

Amerikan kurucularının, Anayasa yapılırken en büyük endişeleri, yürütme erkinin başının, yeni bir krala dönüşmesini engellemekti. Kongre öylesine güçlü inşa edildi ki, Federalist Makalelerde, bir vakum gibi diğer iki erki de kendi uzantısına dönüştürebileceği bile itiraf edilecekti. Ancak, ilk korkularında haklı çıktılar. Yüzlerce üyesi olan Kongre, 20'nci yüzyılda adım adım gücünü ABD Başkanına bırakmaya başladı. Hızla 'seçilmiş krala' evrilen ABD Başkanlığı, bir vakum gibi Kongreyi ve Yüksek Mahkemeyi kendi uzantısına dönüştürmeye başladı. Bunun, ABD'nin 230 yıllık anayasal düzenini, uçurumun kenarıne getirdiği de ancak Trump'ın başkanlığı ile görülebildi. Trump'ın Kongreyi açıkça aşağılamasıyla…

Kongre, Donald Trump'ın, azil soruşturması sürecinde, hiçbir federal yetkiliye tanık olma izni vermemesine ve Kongrenin anayasal yetkilerini kullanmasını 'darbe' olarak nitelemesine sessizliği ile artık etkisiz bir erke dönüştüğünü kabullendi. Anayasal düzenin elini kolunu bağladığından yakınan Nixon bile, ''Meclis Adalet Komitesinin benden isteyeceği ekstra her bilgi için Beyaz Saray'da kendilerini ağırlayıp yemin altında ifade vermeye hazırım'' diye konuşmuştu. 1998'de Kongre, Bill Clinton yönetiminden istediği her yetkiliyi huzuruna çağırabilmiş ve sorgulamıştı. Dahası, Gerald Ford, Abraham Lincoln ve Woodrow Wilson, ABD başkanı olarak, Kongre komitelerinin önüne gönüllü olarak bizzat gidip yemin altında sorgulanmaya razı olmuşlardı. Trump'a kadar 6 başkan da Kongre'nin anayasal yetkilerine saygı göstermişlerdi. 

1990'larda keskinleşmeye başlayan kutuplaşma, Kongre üyelerinin, kendilerini Kongre üyesi olarak değil, partinin uzantısı gibi görme eğilimini güçlendirdi. Kongredeki partizan bölünmeyi son yıllarda her fırsatta daha da kışkırtan Trump'ın amacının ise, Kongre Demokratlarının alanını daraltmak değil bizatihi bir erk olarak Kongreyi devre dışı bırakmak olduğuna sıkça dikkat çekiliyor artık. Çünkü Kongrenin tamamen işlevsiz kalması, yürütme erkinin boşluğu doldurmasını kolaylaştırıyor. 

1993 yılında Kongre üyeliğinden ayrıldıktan sonra Harvard ve Princeton üniversitelerinde kamu yönetimi dersleri veren Mickey Edwards'ın da 2017 yılında dikkat çektiği gibi, ABD'de artık 'kuvvetler ayrılığı', devletin üç erki arasında bir ayrılığı ima etmiyor. Ona göre iki kuvvetin ayrılığı söz konusu: ABD başkanı, onun şahsına itaati her şeyden üste koymuş durumdaki Cumhuriyetçi kongre üyeleri ve Yüksek Mahkeme'deki muhafazakar kanat bir kuvveti oluşturuyor; Demokrat Partililer ve onların Yüksek Mahkemedeki uzantıları da diğer kuvveti… 

20'nci yüzyılın önemli romancısı John Dos Passos, sonradan işlemedikleri kesinleşecek bir suçtan dolayı 1927 yılında idam edilen iki göçmen anarşist Sacco ve Vanzetti'nin idamının durdurulması için gösterilere katıldığında tutuklanmasından sonra, ''kabul edelim ki artık iki ülkeye bölündük'' diye yazmıştı. 'Bizden olmayana' her türlü kötülüğe razı olmak ilkeleri öldürür, ilkelerin ölümü ise birlikte yaşam idealini...  

İki ayrı ülkeye bölünen bir ülkede, bu yüzden, kurumsal düzenin işlemesi mümkün değil. Trump gibi kifayetsiz birinin halk desteğine sahip olabilmesi tek ideal atmosfer bu. Çünkü bu 'olma/ölme' psikolojisinin empoze edildiği sosyal atmosferde, halkın diğer yarısını düşman gören destekçileri, sonuçta 'ölmeyen taraf' olma içgüdüsüyle, hazzetmeseler bile Trump'a sürekli destek vermek zorunda kalacaklar.  

Trump seçildiğinde, "bir demokrasiye, sürekli yalan konuşan, cahil, psikolojisi sorunlu, hiçbir konuda etik veya yasal sorumluluk hissetmeyen, başkanlığın yetkilerini, finansal veya politik çıkarları için pervasızca kullanmak isteyen; denetim, yargı bağımsızlığı, medya özgürlüğü, özgür üniversite, şeffaflık, seçimlerde devlet imkanlarını kullanamamak gibi demokrasinin olmazsa olmaz konseptlerini yok etmeye hevesli bir devlet başkanından daha büyük bir tehdit ne olabilir?'' endişesi sıkça gündeme gelmişti.

Trump'ın, azil soruşturmasından beraat ettiği 6 Şubat 2020 gününden beri bu sorunun korkutucu bir yanıtı var:

Böylesi bir başkanın bütün bunları yapabileceğini, Kongre'nin ve partisinin kendisini durduramayacağını görmesi.

Yazarın Diğer Yazıları

İki Amerika'nın siyasi savaşının tarihine bir yolculuk (4)

Seçimde kimin kazanacağı ve kimin Amerika’sının egemen olacağı belirsiz. Kesin olan ise İki Amerika’nın siyasi savaşının bitmekten hala uzak olduğu… 

İki Amerika’nın siyasi savaşının tarihine yolculuk (3): Demokratik Parti ve Cumhuriyetçi Parti nasıl kuruldu?

“Onlara, daha önceki politik isimleri ve organizasyonları unutmalarını ve sana Lovejoy’s Hotel’de önerdiğim ismin altında birleşmelerini telkin et. ‘Cumhuriyetçi’ ismi altında…”

İki Amerika'nın siyasi savaşının tarihine bir yolculuk (2): “Demir demiri biler, insan da insanı”

Güneyli Thomas Jefferson ve kuzeyli John Adams’a “Amerikan devriminin kuzey ve güney kutbu” yakıştırması yapılacaktı. Birçok tarihçiye göre ABD’yi bu iki kutbun oluşturduğu denge bir arada tuttu

"
"