Tütün Eksperleri Derneği’nin sektördeki vahim tabloyu ortaya koyduğu 2018 Tütün Raporu’na göre, 2002’de üretici sayısı 405 bin, tütün üretimi ise 159 bin 521 tondu. Aradan geçen 15 yılda üretici sayısı yüzde 86, üretim miktarı ise yüzde 48 düştü. 2006-2017 aralığında ise ihracat yüzde 29 düşerken ithalat yüzde 107 arttı.
Cumhuriyet'ten Gamze Bal ve Yusuf Özkan'ın haberine göre tütünün, fındık ve üzümden sonra Türkiye’nin en önemli tarımsal ihraç ürünü olduğunun belirtildiği raporda, 2006-2017 aralığında ihracatın değer bazında yüzde 28.9 gerilerken, ithalatın ise yüzde 106.7 yükselmesi dikkat çekti. Raporda, “2006’da 497 milyon dolar olan tütün ihracatı 2017’de 353 milyon dolara; aynı dönem aralığında ithalat ise 253 milyon dolardan 523 milyon dolara çıktı. Yalnızca 2017’de 353 milyon dolarlık ihracata karşılık 522.7 milyon dolarlık tütün ithalatı yapıldı” ifadeleri kullanıldı.
Dernek Başkanı Servet Yaprak imzalı raporda bir başka dikkati çekenise, üretimde son bir yılda yaşanan maliyet artışlarının, Türkiye’nin Balkan ülkeleri ile rekabetinde dezavantaj yaratması oldu.
Öte yandan, Ege Bölgesi’nde satılan tütünün kilogram maliyetinin ortalama 15.16 lira olduğuna dikkat çekilen raporda, üreticinin bu rakama ürettiği ürünün kilogramını 16.70 liraya sattığı belirtildi. Üretici böylece ‘karın tokluğuna’ çalışmış oluyor. Raporda, bu rakamlar ışığında tütün üreticisinin eline kendi işçilik yevmiyesi dışında bir şey geçmediği ve gelirinin asgari geçim seviyesinin çok altında olduğuna vurgu yapıldı.
Yerli tütün kullanımı düştü
Yurt içinde yetişen tütünlerin iç piyasaya satış amaçlı üretilen sigaralarda kullanım oranı 2003’te yüzde 42.07 iken bu oran 2008’de TEKEL’in sigara biriminin özelleştirilmesinden sonra hızla azalarak 2017 itibarıyla yüzde 12’ye düştü.
Sigara üretiminde kullanılan yerli tütün oranının her yıl azaldığına dikkat çekilen raporda, “TEKEL sigara fabrikalarının 2008’de özelleştirilmesi ve Tütün Fonu’nun kademeli olarak azaltılması sonucunda; Türkiye sigara pazarının tamamına yakınına sahip olan çokuluslu sigara şirketleri, artan miktar ve oranlarda ithal tütün çeşitlerini kullanmaya başladı. İç piyasadan satın aldıkları yerli tütün miktarı bu kullanım oranlarına paralel olarak azalış gösterdi” ifadelerine yer verildi.
Vergi kaybı 400 milyon lira
Emniyet Genel Müdürlüğü verilerine göre, 2009’da 10 milyon paket kaçak sigara yakalanırken 2015’te bu rakam 143.4 milyona yükseldi. 2016 içerisinde ele geçirilen kaçak sigaraların neden olduğu vergi kaybının yaklaşık 400 milyon TL’yi bulduğu tahmin edildi. Türkiye’de ele geçirilen kaçak sigaraların büyük kısmının Bulgaristan, Çin, Endonezya ve BAE menşeli olduğu ifade edildi.
