23 Mayıs'ta Doç. Dr. Kutlu Merih Hocamızı en üretken çağında kaybettik. Birlikte Türk futbolunun içinde bulunduğu ekonomik, finansal ve yönetsel sorunlarına çare bulabilmek ve onu Avrupa ve Dünya'da hak ettiği yerlere taşıyabilmek amacıyla, futbola entelektüel katkı sağlayacak ve aksiyoner düşünce üretimini gerçekleştirecek Futbol Ekonomisi Stratejik Araştırma Merkezi'ni 2005'te kurduk. Kutlu Merih ile daha sonra birlikteliğimiz iki ortak kitapla daha da ilerilere gitti. Hoca'nın yönlendirmesi ve stratejistliğiyle, uzun erimli bakış açısıyla futbolun içinde bulunduğu sorunları analiz ettik, çözüm önerileri sunduk, uluslararası futbol literatürüne katkı sağlayacak makaleler yazdık, saptamalarda bulunduk, yeni kavramlar hediye ettik. Tüm bunlarda şüphesiz ki, Doç. Dr. Kutlu Merih'in engin uzgörüsü, keskin analitik zekası, stratejik, cesur ve kapsayıcı yaklaşımlarıyla birlikte, çoğu insanda olmayan liderlik vizyonu ve bu vizyonu hayata geçirebilecek istek enerjisi ve doğru yönlendirme öngörüsü vardı.
Bir şeyin her şeyini, her şeyin bir şeyini bilmek!
Kutlu Merih'in aslında hobi olarak eğildiği futbol, daha sonra hobinin ötesinde bir akademik ilgi alanı oldu çıktı onun için. Ben de, bu süreçte onun bilgi ve birikiminden maksimum yarar ve deneyim kazanmaya çalıştım, daha geniş bir vizyona ulaştım. Sadece futbol değildi ki Kutlu Merih'in ilgi alanları... Kutlu Merih'in üstün bir matematik ve astronomi altyapısının yanısıra, tarihten felsefeye, otomasyondan sibernetiğe, müzikten resme, din bilimden siyaset bilime, finansal piyasalardan risk yönetimine, askeri ve tarihi liderlikten vizyon yönetimine uzanan geniş bir yelpazede "bir şeyin her şeyini, her şeyin bir şeyini" bilen bir entelektüel yeteneği ve birikimi vardı. İlk defa karşılaştığı çoğu soruna pratik ve tutarlı çözüm bulabilme ve önerebilme yetkinliğine sahipti. Üstün zekalı, çok yönlü ve stratejik bakış açısına sahip bir bilim insanıydı. Futbolun ekonomisine, endüstrisine, siyasetine, kurumsal yönetimine entelektüel anlamda büyük katkılar sağlamış ve benim bu konuya girmeme önder olmuş, parlak bir beyin, yılmaz bir Atatürk ve Cumhuriyet devrimleri savunucusu aydın bir insandı.
Bilimsel duruş
Kutlu Merih'in en belirgin karakterlerinden birisi dürüstlüğü, inandığı şeylerin arkasında durabilmesi; inanmadığı ve kafasına yatmayan konularda ise hangi ortam ve koşul olursa olsun, medeni ölçüler içinde eleştirisini getirmekten kaçınmaması, kimseye müdanada bulunmaması ve biat etmemesiydi. Kafasına yatmayan konularda ve düşüncelerini savunurken dik durur, hiç bir zaman orta yolcu bir çözüm içinde olmak istemezdi. Anlaşılmayan konuları, öğrencisine ders anlatır bir tarzda en ince detayına kadar anlatırdı. Bilimsel etik, dürüstlük ve bağımsızlık onun olmazsa olmazlarındandı... Okumayı, araştırmayı ve en önemlisi yeni şeyler öğrenmeyi çok sever ve yanındakilerini bu konularda cesaretlendirirdi. İşin asla kolaycılığına kaçıp olayları üstün körü değerlendirmez, her olayın arkasında yatan ana etmenleri belirleyerek ilerlemeye çalışırdı. Bilimsellikten asla taviz vermez, çok disiplinli bir duruş sergiler, doğru bildiğini sonuna kadar inatla savunurdu. Tüm bunları yaparken, kimseyi kırmamaya özen gösterir ama istediğini mutlaka bir şekilde alırdı. Çok pozitif bir yaklaşım sergilemekle birlikte, doğruları cesurca dile getirdiği için çoğu kişiye, zaman zaman antipatik gelmekten de kaçınmazdı.
Kısacası, Kutlu Merih asla kısa süreli kişisel çıkarları için doğruları bir yana bırakmaz, o anda kişisel kaybı / zararı olacağını bilse bile, toplumsal vicdan ve dürüstlüğü hiç bir zaman kenara bırakıp fırsatçı ve faydacı bir yaklaşım içine girmezdi.
Patalojik sektör olarak futbol
Futbolun basit bir oyun olmasına karşın, klasik ekonomiden farklı kompleks bir ekonomik yapıya sahip olduğunu, kompleks olan her şeyin organik olduğunu, organik olan her yapının da hastalandığını, bu nedenle futbolun asimetrik, inelastik ve irrasyonel yapısının sürekli kriz ürettiğini vurgulardı. Yukarıda belirtilen özelliklerinden dolayı anomalileri olan bu patalojik sektörün, içinde bulunduğu sorunları kendi başına aşma olanağı olmadığını, ancak dış bir müdahale ile sorunlarından kurtarılabileceğini, ne var ki, var olan yapısından dolayı futbolun fasit bir daire içinde kriz üretmeye devam edeceğini ifade ederdi. Nitekim, bu sorunlu yapının ilginç paradokslara sahip olduğunu, örneğin "futbolda gelirler arttıkça, giderlerin büyüyeceğini, bunun da zararların oluşmasına yol açacağını" belirten paradoksu saptayarak, futbol ekonomisi literatürüne önemli bir katkı sağlamıştı. Bu bağlamda, bugünkü futbol yapılanmamızın ancak radikal değişikliklerle, kurumsal yönetim temelinde bir ilerleme kaydedebileceğini her platformda vurgulardı.
Stratejik liderlik
Kutlu Merih aynı zamanda tarih, yönetim ve liderlik konularında da derin araştırma ve saptamalara sahipti. Bu kapsamda örneğin Çanakkale Savaşı’nın çok ilginç stratejilerinin olduğunu, bunun tamamen Mustafa Kemal Atatürk'ün engin tarih bilgisi, stratejik liderliği ve askeri dehası sayesinde oluşan planlamalarla yönetilerek başarıya ulaştığını ilginç örneklerle anlatırdı. Özellikle stratejik liderliği çok önemser ve onu, "sosyal guruplarda ortaklaşa bir vizyon, başarı duygusu, başarma gücü, anlamlı hedefler ve üstün başarı sağlayan bir sosyal ve bireysel kalite" olarak nitelerdi.
Epistomoloji, deontoloji ve semantik
Bilimde epistomoloji, deontoloji ve semantiğe çok önem verir; epistemolojiyi, bilginin doğası, kapsamı ve kaynağı olarak görürdü. Bu felsefi yaklaşımını ilgilendiği her sosyal konuya uygular ve buradan önemli çıkarımlara yönlenirdi. Karşılaştığı sorunları analiz ederken, mesleki ve akademik ahlaki değer ve etik kuralları göz önünde bulundurur, tüm öğrencilerine bu etik sorumluluğu işin merkezine oturtmalarını isterdi. Bireyin toplumsal sorumluluklarını yerine getirirken, etik öğretilerden uzaklaşmasının zamanla toplumsal deformasyona dönüşeceğini vurgulayıp bunun o toplumlarda kokuşmuşluk ve çürümüşlüğüne yol açacağını belirtirdi. Deontoloji olmadan hiç bir işte başarıya ulaşılamayacağını, deontolojisini yitiren toplumların zamanla çökerek, kaybolacağını Osmanlı İmparatorluğu ve tarihten verdiği örneklerle anlatırdı. Semantiğe çok önem verir, her sözcüğün anlamını irdeler ve akılda kalacak kısa kodlamalarla o kavramları kalıcılaştırırdı. Soyadı olan Merih'i de "Management-Education-Research-Informatics-Health" açılımıyla ifade ederdi.
Veriyi görselleştirmek
Son yıllarında vaktinin önemli bir kısmını enformatiğin temel problemi olan veriyi bilgiye ve stratejik karar girdisine dönüştürme konusuna ayırmıştı. Günümüz gelişmiş teknolojisinin büyük veri setlerini daha hızlı ve etkili bir şekilde yaşamın her alanında, stratejik karar alabilecek şekilde kullanımına olanak sağlayacak dönüşümlerin peşindeydi. Veriyi bilgiye dönüştürme süreçlerinin, 70’li yıllardan ilerde olmadığını, verilerin bilgiye dönüştürme süreçleri ve teknolojisinin (datamining) hala ileri düzeyde matematik, istatistik ve enformatik uzmanlığı gerektirdiğini, bunun için de bu sürecin hala elit bir azınlığın tekelinde olduğunu ifade ederdi. Bunun da veri analistleri ile karar vericiler arasında bir iletişim kopukluğuna, hatta bozukluğuna neden olduğunu; enformatik çağın öncesinden kaynaklanan eğitim ve yönetim kültürünün kaliteli bir karar verme sürecine çok izin vermediğini ve toplumu daha ileriye götürmesinin önünde görünmez bir engel olduğunu dile getirirdi. Bu nedenle, ileri düzeyde matematik ve enformatik becerilerin gereği olan verinin bilgiye dönüştürülmesi sürecinin daha efektif hale getirilebilmesi için verinin görselleştirilmesinin kaçınılmaz olduğunu vurgulardı. Mevcut matematik ve istatistiğin az sayıdaki değişkeni yansıtan az sayıdaki veriyi analiz etmek için geliştirildiğini, bu nedenle konvansiyonel matematik ve istatistiğin günümüzdeki devasa veri kütlelerinin değerlendirilmesinde yetersiz kaldığını, devasa veri kütleleri ile matematik ve istatistiğin başa çıkmayacağını belirtirdi. Günümüz uygulamalarının veriyi toplama, depolama ve iletişimi üzerine yoğunlaştığını, bu veri kütlesinden ne gibi yorumlar çıkarılabileceğinin gölgede kaldığını hep yinelerdi. Son yıllardaki çalışması tamamen buna odaklanmıştı.
Kutlu Merih kimdir?
1945 İzmir Karşıyaka doğumlu olan Doç.Dr. Kutlu Merih, 1999 yılında İ.Ü. İşletme Fakültesi'nden emekli oldu. Yönetim Mühendisliği (OR)-Ekonometri-Enformatik ilgi ve uzmanlık alanını oluşturdu. Emekliliğinden ölümüne kadar geçen süre içinde futbolun görünmeyen yüzü ve ekonomisi üzerine çalışmalar ve araştırmalar sürdürdü. Merih'in, futbol ekonomisine ilişkin kaleme aldığı çok sayıda makalesi bulunuyor. Tuğrul Akşarile birlikte 2004 Yılında Futbol Ekonomisi Stratejik Araştırma Merkezi'ni kuran Kutlu Merih, üniversitelerde futbol ekonomisi ve endüstrisi ile onun getirdiği sorunlar ve bunlara ilişkin çözüm önerilerine dair yurt çapında birçok üniversitede konferanslar vermiş, radyo ve televizyon programlarına katılmıştır. Tuğrul Akşar'la birlikte, Futbol Ekonomisi ve Yönetimine ilişkin 2006 yılında Futbol Ekonomisi(808 sf), 2008 yılında da Futbol Yönetimi (697 sf) kitabını yazmış, Bahçeşehir Üniversitesi’nde bir süre Spor Yönetimi üzerine dersler vermiştir.
İlk ve orta öğrenimini İstanbul’da Özel Işık Lisesi’nde tamamladıktan sonra İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Matematik bölümünü kazanmıştır. 1968 yılında Fen Fakültesi Matematik-Astronomi dalından mezun olmuştur. Üniversite yıllarında İstanbul Kandilli Rasathanesinde astronomi üzerine bilimsel çalışmalarına başlamış, astronomik zaman tayini ve güneş tutulmaları üzerine yapılan çeşitli araştırma ve çalışmalara katılmıştır. 31 Mart 1969 tarihinde İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesisi’nin Matematik Kürsüsü’ne Akademik Uzman olarak naklen tayin olmuş ve Ocak 1970'te İşletme Fakültesinde Asistan kadrosuna atanmıştır.
Matematik kürsüsünün eğitim ve öğretim faaliyetlerine yardımcı olurken bir yandan doktora çalışmalarını tamamlamış ve Ağustos 1972'de girdiği doktora sınavında “Stokastik Yapılı İşletme Olayları için Kantitatif Modeller Geliştirilmesi ve Arıza-Bakım Planlanmasına Uygulanması” adlı tezi ile İşletme Doktoru unvanı almıştır. 21 Eylül 1972 tarihli Prrofesörler Kurulu Kararı ile kendisinin Doçentlik Çalışmalarına başlaması uygun görülmüştür. Nato Bilimsel Araştırmalar Bölümünün sağladığı bursla iki yıl süre ile Harekat Araştırması dalında bilimsel çalışmalar yapmak için 1973 yılında Londra'ya gitmiş ve program çerçevesinde İngiliz Kömür Kurumunun bilimsel çalışmalarına ve projelerine destek olmuştur.
Londra’da bulunduğu süre içerisinde ekonomi alanındaki bilgi ve yeteneklerini arttırmak amacı ile “Polytechnical Center of London” da bir yıl süre ile ekonometri ve zaman serileri analizleri kurslarına katılmış, bunun dışında London School of Ekonomics, Imperial College ve Brunel Üniversitesi kitaplıklarından yararlanarak Sistemlerin Matematik Teorisi, Optimum Kontrol, Matematik Planlama ve bunların ekonomi Planlamaya uygulanması, Sanayileşmemiş ülkelerin modernleşmeleri konularında yoğun araştırmalar yapmıştır.
Yine aynı yıllarda Fortran ve PL 1 programlama dillerini etkin bir şekilde kullanır hale gelmiştir. Yaptığı bilgisayar yazılımları ile İngiltere Enerji Ekonomisini makro açıdan inceleyen stratejik optimizasyon modelinin geliştirilmesine destek olmuştur.
Yaptığı bilimsel araştırma ve çalışmalarını “Sistemlerin Matematik Teorisine Giriş ve Bir Firma Uygulaması” adlı doçentlik tezinde toparlamış ve 12 Nisan 1976 tarihinde Üniversite Doçentliğine yükseltilmiştir.1972 yılından emekli oluncaya kadar geçen dönemde İşletme Fakültesinin ve Üniversitenin başka birimlerinde çok sayıda dersin yapılmasına katkı sağlamıştır. 1976-1982 yılları arasında Harp Akademileri ve Harp Okullarında Stratejik Analitik Öğretimi derslerini yürütmüştür. Öğretim üyeliği sırasında Tıbbi Otomasyon Sistemleri üzerine bir çok yazılım geliştirmiş ve üniversite ve özel sektörde büyük hastane otomasyon projelerini ortaya koymuştur. Doç. Dr. Kutlu Merih yaptığı çalışmalarla enformasyon teknolojileri alanında ülkemizin duayen isimlerinin başında yer almaya hak kazanmış, Kompleksite Kuramı, Yapay zeka, SQL Database, Graph Database, veri madenciliği ve İnternet tabanlı otomasyon sistemleri alanlarının en önde gelen isimlerden biri olmuştur.
1999'da İşletme Fakültesinden emekli olan Kutlu Merih çalışmalarına ara vermeden özel sektörde devam ettirmiş, Java ile CORTEX Complexity Business Balance Card yazılımı geliştirmiştir. 2015 yılında DATALAB Veri Görselleştirme Proje Geliştirme Eğitim ve Araştırma Şirketinin Kurucusudur. Kutlu Merih R Yazılımı ile Makine Öğrenmesi ve Veri Görselleştirme teknikleri kitabını hazırlamıştır.
