Uzun ve teknede geçen bir yaz tatili nedeniyle, T24 yazılarıma ara vermiştim. Ama telekom sektöründe önemli değişiklikler var ve bizim de uzmanlığımız bu alanda. Dolayısıyla sonbaharın bu ilk yazısında, Türk Telekom’daki son gelişmeleri anlatalım. Bir sonraki yazımızda ise bir başka telekom operatörü olan Turkcell’deki hisse çekişmelerinin nereye gideceğine değinelim.
Ağustos ayında patlayan Saudi Oger iflasını [1] ve bunun sonuçlarını gözden geçirmeden önce kısaca durumu özetleyelim..
Türk Telekom’un son 1-2 yılda durumu pek parlak değil. Her ne kadar, halkla ilişkiler yoluyla algıyı düzeltmeye çalışsalar da, teknik taraftaki fiber altyapı ve eleman eksikliği, müşterilere yönelik hatalar ve kar zarar durumları bunun çeşitli bileşenleri.
Diğer yandan Türk Telekom’un –üst düzey yöneticilerinden başlamak üzere-- FETÖ soruşturmalarında önemli bir yer aldığı görülüyor [2]. Şirketteki FETÖ uygulamalarının ne olduğu konusu tam açık değil. Ama mesela eleman sayısında patlama var. Öyle ki olması gerekenin 2 katı Genel Müdür Yardımcılığı, 2 katı Direktörlük, bilmemkaç katı Grup Müdürlüğü ile şirketin şişirildiği iddiaları var.
Kalifiye eleman sıkıntısı
Buna şirketin son yıllarda zor kar ettiği (karlılılığının adamakıllı düştüğü), hatta zarar ettiği dönemler olduğu, borç yükü yüksekliği yorumları ile birlikte bakarsak, durumu daha iyi anlamış oluruz. Konuya yakın kişilerden, bir yandan eleman sayısının çokluğu ve maaşları, diğer yandan şirkete iş yapanlar, reklam alanlar filan derken, “anlaşılan Türk Telekom inek gibi sağıldı” diyenler var.
Ama bu konuda asıl problem şuydu; Türk Telekom’un arıza süreleri, hat transferlerinde yaşanan gecikmeler, kurumsal ya da bireysel müşterilere ait diğer idari işlemlerin uzun sürmesi gibi olaylarla bakıldığında, başta teknik taraf olmak üzere kalifiye eleman sıkıntısı çektiği konuşuluyordu. Yani özetle, siyasi adam almaktan, kalifiye adamlara yer kalmadı gibi gözüküyor. Hatta teknik uzmanlığı olan kişilerin, siyasi nedenlerle gönderildiği söyleniyor.
Fiber yatırım yerine temettü dağıtımı
Diğer bir konu da, şirketin fiber yatırımlarının düşüklüğü oldu. Her ne kadar kendileri tersini iddia etseler de, fiber konusundaki durum şu; Türkiye’nin şimdiye kadar 2-3 hatta 4 milyon km fiberi olmalıydı ama sadece 270.000 km var [3]. Üstelik kendisinin yapmadığı yatırımın diğer operatörler tarafından yapılmasını da engelliyor [4].
Tabi sorabilirsiniz; BTK ne yapıyor? UDH Bakanlığı ne yapıyor?
Anlaşılan geçtiğimiz dönem, Türk Telekom fibere yatırım yerine temettü dağıtmakla meşguldü. Çünkü kar olarak sunulan rakamın % 90’ının dağıtıldığı dönemler oldu[5].
Dünyanın en zengin aileleri arasında yer alan Hariri’lerin geldiği duruma yani Saudi Oger’in iflasına bakınca, yangından mal kaçırıldığını düşünebilirsiniz. Çünkü, bu kadar borcun içinde ve fiber başta olmak üzere çeşitli yatırımların yapılması gerekiyorken, maalesef, olan azıcık kar da temettülere gitti. Örneğin bu yılın 907 milyon TL’lik karının 860 milyonu dağıtıldı [5].
Fiber yatırım yerine temettü dağıtımı
Bu arada, müşteri tarafında da çok önemli sorunlar meydana geldi. Örneğin internet ya da ses hattınızı taşımaya kalktığınızda 5-6 ay sürdüğü durumlar raporlandı [6].
Ya da prim almak isteyen çağrı merkezi elemanlarının, açıkca tüketiciyi kandıran ifadeleri görüldü [7].
Ya da Türk Telekom’un 5 yıl önceki hesapları karıştırıp, müşterilerine artık dekontlarının bulunmasının zor olduğu borçlar çıkardığı görüldü. Operatörlere mevcut olmayan hatların / hizmetlerin faturaları gönderildi.
Bu arada servis sağlayıcılar da, arızaların giderilmesinin ya da yeni hat almanın çok zaman aldığı, müşterilerini bıktırdıkları dönemleri raporladılar.
Sonra 2 kere yurtdışı hatları nedeniyle zorluk yaşadık [8]. Bunlar genellikle her operatörün yaşayabileceği kesintilerdi. Ancak operatörler bu durumları, yedekli hatlara transfer ile çözerler. Türk Telekom yatırım yapamadığı için yedekli hatları da dolu olduğundan, kesinti dönemlerinde transfer yapılamadı, kullanıcılar sıkıntı yaşadılar. Sanki yurtdışı hatlar Türk Telekom’a ait değilmiş gibi, üstünü kapatmaya yönelik açıklamalar gördük.
Kâr – zarar durumu
Türk Telekom bilançoları da pek parlak gözükmüyor. Tekel hala sürdüğü için Önceki yıllarda % 50’ye yakın kar eden firma, finansal giderlerin de ağırlığı ve diğer harcamalar sonucunda son çeyrekte % 5-6’larda kar etti [9].
Türk Telekom’da çoğunluk hisseleri Suudi Arabistan’a ait oluyor
Gelelim asıl konuya; Yani Türk Telekom bundan sonra ne olacak?
Türk Telekom’un % 55 hissesi 2005 yılında 6,55 milyar $ karşılığında Ojer Telekomünikasyon isimli bir firmaya satılmıştı. İstanbul merkezli bu firmanın hisselerinin % 99’u Dubai merkezli Lübnan’lı firma Oger Telecom’a aitti. Oger Telecom’un hisselerinin % 50’si ise Suudi Arabistan’da inşaat yapan Saudi Oger firmasına aitti.
Yani Saudi Oger, dolaylı da olsa Türk Telekom’un hisselerine sahip.
Saudi Oger, 2005’de bir suikaste kurban giden Lübnan eski başbakanı Refik Hariri’nin kurduğu bir şirketti. Şimdi ölmüş bulunan Suudi Kralı Fahd’ın kızkardeşi ile evli olan Hariri, Lübnan’da Suudi Arabistan lehine sünni egemenliğini – İran’ın şii egemenliğine karşı koruyan kişiydi. Ölünce yerine oğlu Saad Hariri geçti. Ancak Hariri’lerin önemi artık bitmiş gibi duruyor ki, Suudiler kendilerinin oluşturduğu, 54.000 kişinin çalıştığı Saudi Oger firmasını zor durumda bırakıp, satın aldılar.
Düşük petrol fiyatları Suudi Arabistan’ın canını yakıp, tasarrufa yönlendirirken, inşaat alanındaki tasarruf tedbirleri ve geç ödemeler birden bire Saudi Oger’i çökertti. Önce binlerce Hintli işçinin Suudi Arabistan’da 9 aydır maaş alamadığı için açlıkla karşı kaşıya kaldığına dair haberler okuduk. Sonra bunun bizim Türk Telekom’un dolaylı ortağı olan şirket olduğunu farkettik [1].
Arkasından firma ağustos ayı içinde Suudi hükümeti ile görüşmeye oturdu. Arap Basınından gördüğümüz kadarıyla 2 Suudi Prens bu hisseleri satın aldı. Türk Telekom hisseleri ise bu nedenle Saudi Telecom’a (STC) geçiyor.
Yani biz “Türk” Telekom diyoruz ama % 55’i Suudi oluyor.
Son durum nedir?
Son durum şöyle; henüz “Saudi Oger-Suudi hükümeti”, “Saudi Oger – STC”, “Türk hükümeti – Oger Telecom”, “Türk hükümeti – STC” pazarlıkları ve görüşmeleri sürüyor. Türk hükümeti STC’nin % 55 hissesine karşın, Türk Telekom’da ipleri elinde tutmak istiyor.
Henüz kesinleşmedi ama büyük bir organizasyon değişikliği gündemde[11]. Genel Müdür Yardımcılıkları sayısı 8-10’a azaltılacak. Aynı şekilde Direktörlük sayısı da yarıya yani 50-60’a düşecek. Sadece bu operasyon sonucunda bile maaş-araba-diğer haklar derken şirketin yıllık 1 milyar TL’ye kadar tasarruf edebileceği iddia ediliyor.
Şirketin yönetimine ise, finans çevrelerinde tanınan, özelleştirme döneminin ilk Genel Müdürü Paul Doany’nin geleceği konuşuluyor. Türk hükümetinin tercihi olan Doany, --daha önce şirkette regülasyondan sorumlu Genel Müdür Yardımcısı olan-- Şükrü Kutlu ile birlikte şirketin bundan sonraki kaptanlığını yürütecek.
Ama onları çok zor bir görev bekliyor; şirketin kendisine ait 9 milyarı kısa, 13,5 milyar TL’si uzun vadeli borcu üzerine [12], Ojer Telekomünikasyon üzerinde olan ve teminatı verilmiş borçlar da var. Bunların durumu net değil. Yukarıda belirttiğimiz teknik, idari ve ticari zorluklar da cabası. Ama konuya yakın kaynaklar, “Devlet bunların hepsini çözer. Sorun yok” diyorlar.
Umarız öyle olur. Çünkü hepimizin haberleşmesi, --hala tekeli sürdüğü ve yeni altyapılara izin verilmediği için-- değeri 100 milyar TL’nin üzerinde olan şebekeyi 2026 yılına kadar yönetme imtiyazı almış bulunan Türk Telekom’a bağlı....
Ama kullanıcıların elinde olanla kifayet ettiğini, “21ci yüzyılda nerede benim parasını verdiğim servis” diye sormadığını, yatırımları, hızı, kaliteyi, hizmeti, memleketin 175 yılda yarattığı firmanın durumunu sorgulamadığını düşünürseniz, zaten söylenecek bir söz yok!
[1] Türk Telekom'un % 55 Hissesine Sahip Saudi Oger İflasa Gidiyor
[2] Türk Telekom'da 3 Yöneticinin Gözaltısı Sürüyor, Savcılığa Çağrılan Yeni Bir Yönetici Var
[3] Rakiplerine Fiber Yatırım için İzin Verme Yetkisi Verilen Türk Telekom, Diğer Firmaların Fiber'ini Eleştiriyor
[4] Rekabet Kurumu Türk Telekom'a Altyapı Engellemeden Ötürü Ceza Verdi
[6] Bir İnternet Hattının Yeni Adrese Nakli, Nasıl ve Neden 2-3-5 Ay Sürer?
[7] Operatör Çağrı Merkezinde Çalışanlar, Tüketicileri Yanıltıyor mu? [
8] Türk Telekom Hatları Kopunca Gmail, Google, YouTube Kesildi
[9] Türk Telekom 2.Çeyrekte 3,9 Milyar TL Gelir, 248 Milyon TL Kar Elde Etti
[10] Türk Telekom Arapların mı Oluyor? Suudi Arabistan Hükümeti Saudi Oger'i Almayı Düşünüyor
[11] Türk Telekom'da Yeni Dönem Ay Sonuna Kadar Başlayacak
[12] 2016 İlk 6 Aylık Finansal Durum Tablosu
