Uzun bir süredir Resmî Gazete'de yayımlanan üniversite kadrolarına ilişkin tartışmaların ardı arkasının kesilmediğine tanıklık ediyoruz. Yayınlanan kadro ilanında istenilen anahtar kelimelerin pek çok ilanda adeta adayı tarif eder şekilde veriliyor olmasından Yüksek Öğrenim Kurulu'nun (YÖK) dahi şikayetçi olduğunu ve belirli aralıklarda bu duruma ilişkin uyarılarda bulunduğunu biliyoruz. Fakat yaşanan gelişmelerin sonucunda öyle bir noktaya geldik ki sık sık söylenen bir adın zikredilmiyor halini bile görmüş olduk. Artık ilanda kişinin adının da -büyük bir ihtimalle ilanı talep eden üniversite tarafından sehven yapılmış şeklinde açıklamada bulunulacaktır- yazıldığı bir noktaya hep birlikte gelmiş olduk! Bu hakikaten içler acısı bir tablonun dışa yansımış halidir ve siz istediğiniz kadar bu durumdan şikayetçi olun, artık ok yaydan çıkmıştır. Kadrolar konusunda her şeyin güllük gülistanlık olmadığını ve iktidar oyunlarının hayatın diğer alanlarında olduğu gibi bu konuda da devam ettiğini bir kez daha hatırlatmak isterim. Bölüm başkanlarından istenilen anahtar kelimelerin yolda değiştirilmesinden tutun da çıkacak olan ilan kriterlerinin bir gecede değiştirilmesine kadar hemen her alanda yaşananlar zıvanadan çıkmış durumda. Herkes kendi küçük mikro iktidar alanları üzerinden hükümranlık etme derdinde ve burada olan bitenlerin sonucunda da iş dönüp dolaşıp yine birilerinin üzülmesi ile sonuçlanıyor. Bu arada bilimden çok filmlerin döndüğü bir yerin adıdır üniversite cümlesini tarihe not düşme adına sizlerle paylaşmış olayım. 

Resmi Gazete'de yayımlanan kadro ilanının sonuna isim eklendi 

Üniversitedeki liyakat tartışmaları bugünün sorunu olmadığı gibi bu gidişle gelecekte de konuşulmaya devam edecek bir duruma karşılık gelmekte. Fakat asıl mesele toplumsal hayatın bütününde yaşanan vasatlaşmanın, üniversite denilen alanda düşünüldüğünden çok daha fazla hızla karşılık buluyor olmasıdır. Küçük iktidar alanları yaratma sevdası insanlığın tarihsel süreç boyunca hiç ama hiç vazgeçmediği özelliklerinden bir tanesidir. Üniversite denilen alanın kendisi de işte bu noktada bölüm başkanlığı, müdürlük, dekanlık, rektörlük vd. makamların hayata geçirilebilmesinde olanak sağlayan bir yere karşılık gelmektedir. Siyaset denilen kurumun üniversite ile olan bağının ülke tarihi boyunca varlığını her daim hissettirdiğini hatırladığımızda bugün yaşananların aslında dünün yansımaları olduğunu daha iyi anlayabiliriz. Bu ise bugün olup bitenlerin yarınlarda nasıl bir karşılık yaratabileceği konusunda bize yol gösterici olacaktır. Akademide ilan edilen kadroların giderek daha fazla kişiselleştirilmiş şekle bürünmesi, kamuoyunda zaten azalmış olan üniversiteye olan güvenin daha da aşağıya çekilmesine yol açmaktadır. Bir tek ismini ilan etmediğimiz kalmıştı şimdi o da oldu ve bundan sonra inandırıcılığını yitirmiş bir kurum var karşımızda. Aşağıdan gelen gençleri nasıl motive edebileceğimizi ve onları nasıl doğru bir yönde kanalize etmek suretiyle kazanabileceğimizi inanın bilmiyorum. Çünkü her gördükleri yerde biraz daha fazla kural dışı uygulama söz konusu oluyor ve kendilerine anlatılanlar ile gerçekler arasındaki uçurum giderek açılıyor. 

Yazının son bölümünde uzun zamandır gündemde olan fakat kimsenin gerçek anlamda dertlerini dinlemediği doktor öğretim üyelerinin eski deyişle yardımcı doçentlerin haykırışlarını aktarmak istiyorum. Son derece haklı bir şekilde serzenişte bulunuyorlar çünkü siyasal iktidar bir önceki seçim döneminde araştırma görevlilerinin kadrolarını daimî hale dönüştürürken onların danışmanlıklarını gerçekleştiren öğretim üyelerinden bir kısmını oluşturan doktor öğretim üyelerini ne yazık ki unuttu! Sözleşme yenileme sürecinin belirsizliği ile karşı karşıya kalmalarına neden oldu. Üstelik üniversiteler son beş yıl içerisinde birbirinden tuhaf kriter düzenlemeleri ile özellikle mesleki hayatın başındaki araştırma görevlileri ve doktor öğretim üyelerinin önüne daha büyük bariyerler koymaya başladır. Hatta öyle tuhaf örnekler söz konusu ki bazı üniversitelerde ilk kez doktor öğretim üyesi olarak atanmak için istenen kriterlere atanamayanların doçent olarak atanabildiği bir durum var karşımızda. Üniversiteler sürekli olarak kriterleri yükseltmek suretiyle daha nitelikli bir yapıya kavuşabileceklerini zannediyorlar. Bu arada ise olanlar yine ara kadrolarda olanlara oluyor. İşte doktor öğretim üyesi kadrolarının ki yaklaşık olarak kırk bin kişiye karşılık geliyor, bu durumla karşı karşıya bırakıldıklarını ve yukarıda belirtmiş olduğum kişisel mikro iktidar alanlar içerisinde üniversitelere göre değişen şekillerde iki ya da üç yılda bir kadro yenileme sıkıntıları yaşadığını belirtmeliyiz. 

Sürekli olarak performans arttırma vurgusunun beraberinde pek çok olumsuzluğu getirmekte olduğunu YÖK ne yazık ki anlamak istemiyor. Ocak ayının gelişiyle birlikte akademik teşvik adı altında yapılan yayınların, atıfların, projelerin sisteme yüklenmesi ve bunun karşısında ekonominin gidişatı içerisinde eriyen öğretim üyeleri maaşlarına cüzi miktarlarda aylık gelir eklenmesi söz konusu ediliyor. Tabii bu yapılırken sistemin kendi içerisinde yarattığı tuhaflıklar silsilesine de yeniden şahit oluyorsunuz. Neler yapılmıyor ki, hiçbir katkıda bulunulmayan kitapların editörü olarak danışman hocaların gösterilmesi gibi bir anlayış normalleştiriliyor. Benzer şekilde pek çok genç akademisyen daha yolun başında yayınladıkları makalelerine hocalarının adlarını da eklemek zorunda bırakılıyorlar. Durun daha bitmedi 2023 yılına ait ISBN numaralarını alan yayınevleri teşvik çerçevesinde 2024 yılının ilk günlerinde kitapları yayınlamayı sürdürüyor. Bu sayede yayınların sayısı arttırılıp, alınacak teşvik çoğaltılmaya çalışıyor. Asıl işini yaptığı yayın üzerinden sosyal medya mecralarında ballandıra ballandıra anlatan akademisyenlerin varlığı, gerçekten durumun ne kadar içler acısı olduğunu fazlasıyla ortaya koyuyor. 

İşte tam bu noktada doktor öğretim üyesi kadrosu adı altında yaratılan heyulanın sorunlarının bir an önce çözüme kavuşturulması gerektiğinin altını bir kez daha çizmek istiyorum. Çünkü ülkemizde akademinin içinde yer alanlar, hiyerarşi basamaklarını çıktıkları anda aşağıdakilerin seslerini duymayı genelde arzu etmiyorlar. Bu yüzden de kendilerinin yapmış oldukları yayınlarla hiçbir biçimde karşılayamayacakları kriterlerin hayata geçirilmesine onay veriyorlar. Niceliğin nitelikle yer değiştirmesinde tek suçlanması gerekenin YÖK olmadığını, bu konuda akademisyenlerin yaşanan nicelik fetişizmine vermiş oldukları desteğin asıl etken olduğunu belirtmek durumundayım. Akademinin kendine gelebilmesinin yolu bir şemsiye örgüt olarak YÖK’ün yeniden düzenlenmesinden ve akademik özgürlük alanlarının genişletilmesinden geçecektir. Doçent ve Profesörlerin kadrolarına atandıktan sonra devlet üniversiteleri özelinde emekli hayatına geçiş gibi bir anlayışa sahip olmaları kabul edilebilir bir durum değildir. En verimli dönemlerini hiç çalışmadan veyahut en az çaba içerisinde geçiren kişilerin ne kendilerine ne de içinden çıktıkları ülkeye yarar getirebilmeleri mümkün olmayacaktır. Üniversitenin asli işlevlerinden uzaklaşıp ticari birer kurum haline dönüştürülme girişimlerinin yarattığı etkilerinde göz ardı edilmeden bilimsel faaliyet alanı şekline dönüştürülebilmesi adına yapılması gereken çok ama çok işimiz bulunmaktadır. Burada hakkaniyetli bir anlayışa eşlik eden liyakatlı bir yapı içerisinde şekillenen ve özlük haklarının yanı sıra insanca yaşama ve üretme haklarına da sahip olan akademisyenlere ihtiyacımız bulunmaktadır. Sorunların konuşulmadığı, bürokratik mekanizmanın kendisini her daim hissettirdiği bir alana dönüşme tehlikesinin akademinin asli işlevlerini de yok etmekte olduğunu unutmamalıyız. İçinde yaşadığı kuruma olan aidiyeti azalan bütün bireylerde olduğu gibi doktor öğretim üyelerinde de önce kendi yaptığı işe daha sonra da hem kendisine hem de içinde yaşadığı topluma dönük yabancılaşma duygusu giderek artmaktadır. Bu ise söz konusu bireylere olduğu kadar çalışmış oldukları kurumlara ve tüm topluma da zarar verecek bir gelişmedir.