Unesco Dünya Mirası Listesi'nde yer alan İzmir'deki Efes Antik Kenti'nde yapılan 'yemekli' organizasyon bir tepki de Sözcü yazarı Yılmaz Özdil'den geldi. Özdil Efes Antik Kenti'nde bahsettiği yazısında, "Dış duvarında, dört girintide dört kadın heykeli var. Orijinalleri Viyana'da bulunan bu dört tanrıça, sophia'yı, episteme'yi, ennoia'yı ve arete'ye temsil ediyor. Yani… Bilgeliği, bilgi'yi, akıl'ı, erdem'i simgeliyor" dedi. "Aspendos'ta nişan, Çatalhöyük'te kına gecesi, Hattuşaş'ta nikah, Göbeklitepe'de düğün, Zeugma'da sünnet, Truva atıyla sünnet çocuğuna fayton turu…" söylemini dile getiren Özdil, "Viyana'yı becerememiştik, Efes'i kuşattık, gerisi hallolur artık" ifadesini kullandı.
Yılmaz Özdil'in Sözcü'de "Sophia, episteme, ennoia, arete" başlığıyla yayımlanan (2 Temmuz 2017) yazısı şöyle:
Efes antik kentini tee 1893'den beri, iğneyle kuyu kazar gibi, Avusturyalılar günışığına çıkarıyor.
Ordinaryüs profesör Otto Bendorf, Efes kazılarına başladığında, bu topraklarda henüz padişahlık vardı, bizim başımızda zat-ı şahane Abdülhamid han hazretleri oturuyordu, ne zamandan beri kazdıklarını düşünün gari.
*
Efes 2 bin 300 yaşında… Milattan önce 6 bin yılına, cilalı taş devrine uzanan izleri var. Biz Türklerin Roma'ya yaptığımız bayram tatili seyahatinden sonra “ay şekerim muhteşemm” diye anlata anlata bitiremediğimiz Colloseum, Efes'in yanında anca kümes olur.
*
Ama… Antik mantik işler bizim açımızdan antin kuntin işler olduğu için, umurumuzda bile olmadığı için, Avusturyalılar bizim yerimize Efes kazılarını yürütebilmek amacıyla, tee 1898'de Avusturya Arkeoloji Enstitüsü'nü kurdular.
*
Avusturya-Macaristan imparatorluğu yıkıldı, Osmanlı imparatorluğu ortadan kalktı, cumhuriyetler ilan edildi, birinci dünya savaşı, ikinci dünya savaşı, bana mısın demediler, Efes kazılarına devam ettiler.
*
Avusturya Efes Dostları Derneği kurdular. Sponsorlar buldular, Avusturya'nın Bank Austria, Credit Ansfalt, Onau, Evn, Kallgerbau, Österreichische Lotterien, Rzb, Siemens, Strabag, Metellbaulber, Generali, Obb, Vatech gibi firmaları para verdi, kazıları finans etti.
*
Viyana'da Efes Müzesi açtılar.
Avusturya Bilimler Akademisi'ni seferber ettiler.
Çocukluğumdan beri sabırsızlıkla beklediğim, kazılarını adeta santim santim takip ettiğim “yamaç evleri”ni hizmete açtılar, üstünü özel bir malzemeyle kaplayıp, arkeoloji mabedine çevirdiler, ağustosun 50 derecelik güneşinde bile püfür püfür gezilmesini sağladılar.
Yangından korumak için itfaiye aracı bile hibe ettiler.
*
Biz bu arada, Efes'e gelen turistleri kazıkladık, beş para etmez plastik laga lugaları hatıra eşya diye kakaladık, kıçıkırık fayton turuna Ferrari parası aldık, bize göre yabancı turistlerin hepsi orospu olduğu için, elalemin kadınlarına kızlarına sarkıntılık ettik, eşşek yükü bilet parası kesmemize rağmen, girişteki tırışkadan tuvalet kulübesini bile zor koyduk, oraya bırakılandan başka bi boka da yaramadık.
*
Avusturyalılar sayesinde her yıl 2 milyon kişiyi mıknatıs gibi kendine çekiyor Efes… Sadece arkeolojik değil, jeolojik, coğrafik, botanik ve antropolojik araştırmalar da yapıyorlar. Mesela, Efes bölgesinin milattan önce 8'inci yüzyılda sahip olduğu bitki örtüsünü, Avusturyalılardan öğrendik. Karotlu sondajları sayesinde, milattan önce 1630 yılında teee Santorini adasında meydana gelen yanardağı patlamasına ait küllerin izine ulaştık. Romalıların bağcılık, şarapçılık yöntemlerini bulduk.
*
Bayrak yarışı misali, bugüne kadar 200'e yakın Avusturyalı arkeolog, Efes'te çalıştı. Kazı başkanlığını 2010 yılından beri Sabina Ladstatter yürütüyor. Türkiye'de lütfedilip haber bile yapılmadı ama… Sabina Ladstatter, 2011 yılında Avusturya'da “yılın bilim insanı” seçildi.
*
Türkiye'ye ne zaman Avusturya cumhurbaşkanı veya başbakanı gelse, mutlaka Efes'i ziyaret eder. Antarktika hariç, dünyadaki bütün ülkelere gezmeye giden bizimkilerin ise, henüz Efes'e gittiği görülmedi.
*
Efes antik kenti, Avusturyalıların bu müthiş gayreti sayesinde, 2015 yılında, Unesco Dünya Kültür Mirası listesine girdi, tescil edildi.
1893'ten beri 122 yıldır sürdürülen çabalar neticesinde, Efes antik kenti, hem Türkiye'ye kazandırıldı, hem dünyaya kazandırıldı.
*
E teşekkür etmeden olmaz tabii!
*
Dünyanın bütün milletleriyle papaz olan sayın hükümetimiz, dünyada hiçbir milletle kavgalı olmayan Avusturya'yla bile bozuşmayı başardı.
*
Şak…
Avusturya'ya kıllık olsun diye, Efes'teki arkeolojik çalışmalar durduruldu!
*
Kültür bakanlığı yetkililerimiz Efes'e gitti, Sabine Ladstatter başkanlığındaki Avusturya arkeoloji ekibini kovdu, kazı evi boşaltıldı.
*
Ve…
Dünya kültür mirası, düğün salonu yapıldı iyi mi!
*
Celsus kütüphanesinin önüne masaları dizmişler, plastik sandalyeleri perdelik kumaşla giydirmişler, her tarafından sakillik akıyor.
Neymiş efendim, düğün yaptırmıyorlarmış da, yemekli organizasyon yaptırıyorlarmış filan…
Utanmadan kiralama tarifesi bile koymuşlar, antik tiyatro 70 bin lira, Celsus kütüphanesi 30 bin lira, liman caddesi 30 bin lira, Odeon 25 bin lira.
*
Celsus kütüphanesi dediğin, 2 bin yıllık… 25 yılda inşa edildi. El yazması 14 bin rulo, papirüs ve parşömen barındırıyordu. Sadece boyutlarıyla değil, ergonomik tasarımıyla da dünyada eşi benzeri yok. Sütunlarını ve sütunbaşlarını öyle yerleştirmişler ki, perspektif veriyor, olduğundan çok daha yüksek görünüyor. Dış duvarında, dört girintide dört kadın heykeli var. Orijinalleri Viyana'da bulunan bu dört tanrıça, sophia'yı, episteme'yi, ennoia'yı ve arete'ye temsil ediyor. Yani… Bilgeliği, bilgi'yi, akıl'ı, erdem'i simgeliyor.
*
2 bin yıllık imbikten süzülmüş bilgelik, bilgi, akıl, erdem…
30 bin liraya kiralıyorsun!
*
Antik tiyatro, 24 bin kişilik kapasitesiyle dünyanın en büyük açık hava tiyatrosu… At nalı biçimindeki oditoryumu, içbükey kesite sahip, bu özelliğiyle akustik ve optik kusurları örtüyor. 70 bin lira fiyat biçmişler.
Meselenin dünya kültür mirası tarafını boşverdim, bu ebatta düğün salonunu, Ümraniye'de bile 70 bin liraya vermezler birader!
*
Liman caddesi, iki yanı sütunlu, mermer döşeli, 20 metre genişliğinde, 600 metre boyunda, uçak indirirsin… 30 bin lira.
*
Odeon, demokrasinin kökeni, bildiğin meclis salonu… 1400 kişilik… Demokrasiden bahsederken mangalda kül bırakmayan arkadaşlar, en ucuz fiyatı meclis salonuna biçmişler. 25 bin liraya bırakıyorlar.
*
Demem o ki…
Hiç kafası çalışmıyor şu Avusturyalıların.
*
Aspendos'ta nişan, Çatalhöyük'te kına gecesi, Hattuşaş'ta nikah, Göbeklitepe'de düğün, Zeugma'da sünnet, Truva atıyla sünnet çocuğuna fayton turu…
Viyana'yı becerememiştik, Efes'i kuşattık, gerisi hallolur artık.
