LEFKOŞA, (DHA)-BAKLAGİLLER familyasından ‘Geven Otu’ olarak bilinen ve bilimsel adı ‘Astragalus’ olan bitkinin yeni bir türü keşfedildi. 30 yılı aşkın bir süredir ‘Astragalus’ türlerinin kimyasını belirleme üzerine yaptığı önemli çalışmalar nedeniyle keşfedilen yeni türe Prof. Dr. İhsan Çalış’ın isminin verildi.
‘Bilime Yön Veren 100 Türk’ arasında gösterilen Yakın Doğu Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Dekanı Prof. Dr. İhsan Çalış’ın adı, uzun yıllardır üzerinde çalıştığı baklagiller familyasından ‘Geven Otu’ olarak bilinen ve bilimsel adı ‘Astragalus’ olan bitkinin yeni keşfedilen türüne verildi.
Erzurum’da bulunan yeni türe, 30 yılı aşkın bir süredir ‘Astragalus’ türlerinin kimyasını belirleme üzerine yaptığı önemli çalışmalar nedeniyle Prof. Dr. İhsan Çalış’ın isminin verildiği Hacettepe Üniversitesi Botanik Profesörü Ali Dönmez ve asistanı Zübeyde Uğurlu Aydın tarafından belirtildi. Yeni geven türü bundan böyle tüm dünyada ‘Astragalus İhsancalisii’ olarak anılacak.
Dönmez ve Uğurlu adıyla dünya botanik literatürüne giren ‘Astragalus İhsancalisii’ Erzurum yöresine has bir endemik tür olarak Türkiye florasında yerini aldı. Prof. Dr. İhsan Çalış’ın adını yeni türe veren Botanik Profesörü Ali Dönmez ve Zübeyde Uğurlu Aydın’ın bitki ile hazırladığı makalesi Berlin’de basılan dünyaca tanınmış Willdenovia dergisinde yayımlandı.
İLAÇ SANAYİSİNDE KULLANILIYOR
Bilim dünyasına kazandırılan ‘Astragalus İhsancalisii’ gibi geven türlerinden elde dilen bileşiklerin bağışıklık sistemini düzenleyici, idrar söktürücü, kuvvet verici ve antikanser etkilerinden dolayı ilaç olarak kullanılıyor. Antioksidan özelliği yüksek olan bitki, selenyum açısından çok zengin. Uzak Doğu’da Geleneksel Çin Tıbbı’nda ve Japonya’da Kampo ilaçları arasında Astragalus membranaceus türü kullanılıyor. Başlıca üretim alanları ise Türkiye, İran, Irak ve Suriye.
“BİTKİYE ADIMIN VERİLMESİNDEN DOLAYI ŞÜKRAN BORÇLUYUM”
Adının yıllardır çalıştığı Astragalus türlerinden birine verilmesinden büyük memnuniyet duyduğunu ifade eden Prof. Dr. Çalış, “Bu cinsin yeni keşfedilen türüne adımın verilmesi bu cinsin kimyasının aydınlatılmasına yaptığım çabalardan dolayıdır. Bitkiye adımı veren çalışmanın yazarları olan Haccettepe Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji Bölümü öğretim üyeleri Prof. Dr. Ali Sönmez ve Dr. Zübeyde Uğurlu Aydın’a şükran borçluyum” dedi.
Astragalus türleri üzerinde çalışmalarının 1990’lı yıllara başladığını dile getiren Prof. Dr. Çalış, Gülhane Askeri Tıp Akademisi’nde (GATA) askerlik görevini yapan bir doktora öğrencisi olan Dr. Murat Zor’un bir gün elinde üç kök parçası ile gelmesi ile ilk kimyasal çalışmalarına başladığını ve bu köklerden hazırlanan ekstreyi kullanan lösemili bir hastanın kan tablosunda görülen olumlu değişiklikler görüldüğünü anlattı.
“20’YE YAKIN ASTRAGALUS TÜRÜNDEN 100 CİVARINDA BİLEŞİK ELDE ETTİK”
Yaptıkları çalışmalarla 20’ye yakın Astragalus türünden 100 civarında bileşik elde ettiklerini belirten Prof. Dr. Çalış, “Bunların 74’ü sikloartan yapısında bileşik olup, 36’sı ise yeni bileşik olarak bilime kazandırıldı. Bu çalışmaları, SCI kapsamında yer alan bilimsel dergilerde 20’den fazla makalemle bilim dünyasına tanıttım. Fitokimyasal çalışmalar yanında, bağışıklık sistemi üzerindeki etkinlikleri yanında, çok farklı biyoaktivite çalışmaları diğer araştırıcılar tarafından da incelenmeye başlandı. Kimyasal türevlendirme ve biyotransformasyon çalışmaları ile antikanser aktiviteye sahip türevler yanında telomeraz enziminin aktivasyonunu sağlayan etkin moleküller üretilmeye başlandı” diye konuştu.
