Keşif doktrinine ilişkin bildiride, 1400’lerde, dönemin papaları tarafından yayımlanan bazı belgelerin ‘’yerli halklara karşı ahlaka aykırı eylemleri mazur göstermek için, birbirine rakip kolonyal güçler tarafından siyasi amaçla manipüle edildiği’’ belirtiliyor. Kilise yetkililerinin de buna karşı çıkmadığı vurgulanıyor.
Öte yandan bildiride, bu doktrinin hiçbir zaman Katolik inancını yansıtmadığının altı çiziliyor.
Bazı araştırmacılar, keşif doktrinine referans olarak gösterilen papalık belgelerini, 1452 tarihli ‘’Bulls Dum Diversas’’, 1455 tarihli ‘’Romanus Pontifex’’ ve 1493 tarihli ‘’Inter Caetera’’ olarak sıralıyor.
ABD’de Yüksek Mahkeme’nin 1823’te aldığı bir kararda, papalık belgelerine işaret edilerek "keşif ilkesinin Avrupa uluslarına Yeni Dünya toprakları üzerinde mutlak bir hak verdiği" savunulmuştu.
Vatikan’ın bildirisini dün kamuoyuna açıklayan İnsani Gelişmeyi Teşvik Departmanı Başkanı Kardinal Michael Czerny, ‘’keşif doktrini’’ kavramının 19. yüzyılda ABD Yüksek Mahkemesi tarafından icat edildiğini, esasında bir Katolik öğretisi ya da doktrini olmadığını söyledi.
Bu kavrama temel olarak gösterilen papalık belgelerine rağmen, Katolik Kilisesi’nin ve papaların daha sonra yerli halkların haklarını savundukları da vurgulandı.
1537’de dönemin papası 3. Paolo’nun ‘’Hristiyan olmasalar bile’’ yerli halkların köleleştirilmesine, özgürlüklerinin ve mallarının ellerinden alınmasına karşı bir kararname yayımladığı hatırlatıldı.
Vatikan’ın dünkü bildirisinde, ‘’Pek çok Hristiyan, yerli halklara karşı kötü eylemlerde bulundu, son zamanlardaki papalar ise bunlar için birçok kez af diledi’’ ifadesi yer aldı.
Kanadalı yerli halkların talebiyle gündeme geldi
Kanadalı Kardinal Czerny, bildirinin bu konuda ‘’defteri kapatarak süreci sonlandırmadığını ancak iyileşme ve uzlaşma yolunda önemli bir adım’’ teşkil ettiğini söyledi.
Vatikan’ın keşif doktrinini reddetme kararının temelinde, özellikle Kanada’daki yerli halkların bu yöndeki talebi yer alıyor.
Papa Francesco’ya geçen yılki Kanada ziyaretinde bu konudaki talepler iletilmişti.
Papa da Kanada’daki bir konuşmasında, "Hristiyan topluluğu, bir kültürün diğerlerinden üstün olduğu veya başkalarını zora başvurmanın meşru olduğu fikrinin kendisine bulaşmasına bir daha asla izin vermemeli" demişti.
Vatikan’ın resmî yayın organı L’Osservatore Romano kararı duyurduğu haberinde, ‘’16. yüzyıldan itibaren yerleşimcilere ‘yerli halkların toprak mülkiyetini satın alma veya fetih yoluyla ortadan kaldırma hakkını’ tanımak için kullanılan ‘keşif doktrini’ Katolik Kilisesi öğretisinin bir parçası değildir’’ diye yazdı.
Gazete, Papa Francesco’nun 2020’de yayımladığı ‘’Fratelli Tutti’’ (Hepimiz Kardeşiz) isimli belgede geçmişteki adaletsizlikler ve savaş suçlarından bahsederken kullandığı şu sözleri de hatırlattı:
‘’Bugün, aradan çok zaman geçtiğini ve ileriye bakmamız gerektiğini söyleyerek sayfayı çevirmenin cazibesine kapılmak kolay. Tanrı aşkına, hayır! Hafıza olmadan asla ilerleyemeyiz, sağlam ve parlak bir hafıza olmadan gelişemeyiz."
