TBMM Genel Kurulu üç günlük çalışmasında 51 tane uluslararası anlaşma ve mutabakat metnin kabul ederek Türkiye’nin 1995’te katılma kararı aldığı Antarktika Andlaşması yasalaştırdı. Türkiye’nin Antarktika’da bilimsel üs kurmasının yolunu açan anlaşma, eki niteliğindeki Çevre Koruma Protokolü’nün de kabul edilmesini öngörüyor. Anlaşmanın kabulü ile Türkiye, Antarktika ile ilgili bilimsel çalışmalara dahil olabilecek, bu amaçla bölgede bilimsel istasyon kurup işletebilecek, hiçbir ülkenin egemenliği altında olmayan Antarktika kıtasının yönetiminde söz sahibi olabilecek, bölgede milletlerarası bilimsel işbirliklerine girebilecek, gerçekleştirilen araştırmaların sonuçlarından yararlanabilecek.
Türkiye’nin 1995 yılında Antarktika Protokolü’ne taraf olduğu ve 1991 yılında imzalanan Antarktika Andlaşması Çevre Koruma Protokolü (Madrid Protokolü) çerçevesinde birçok ülke Güney Kutbu'nda hiçbir ülkeye ait olmayan bir yer olan Antarktika’da canlı ve cansız doğal kaynakların bugünkü ve gelecek nesillerin haklarını bir arada gözeterek sürdürülebilir kullanımının sağlanması için bilimsel çalışmalarda bulunuyor. Andlaşmanın komisyon görüşmelerinde, İstanbul Teknik Üniversitesi ve çeşitli sivil toplum örgütlerinin Antarktika’da araştırmalar yapmak istediği belirtilmişti. Antarktika’da 29 ülkeye ait toplam 101 tane yerleşik araştırma enstitüsünün faaliyette olduğuna dikkat çekildi.
Davutoğlu döneminde Meclis’e gönderilmişti
Genel Kurul'un Salı günkü oturumunda kabul edilen "Antarktika Andlaşması Çevre Koruma protokolüne katılmamızın uygun bulunduğuna dair kanun tasarısı" dönemin başbakanı Ahmet Davutoğlu tarafından TBMM’ye gönderildi. Kadük olan düzenleme daha sonra yinelerek gönderilen gönderilen tasarının gerekçesi şöyle:
Antarktika Kıtası, bilim adamları tarafından deniz bilimleri araştırmaları, iklim değişikliğinin canlılar ve deniz seviyesi üzerindeki etkileri, balıkçılık, jeoloji, tıp, astronomi gibi alanlarda önemli araştırmaların yapıldığı ve bununla birlikte zengin maden rezervlerinin bulunduğu değerlendirilen bir bölgedir.
Antarktika Andlaşması, 1 Aralık 1959 tarihinde Antarktika çevresinde aktif olarak bilimsel araştırma yapan 12 ülke tarafından imzalanmış olup, 1961 yılında yürürlüğe girmiştir. 2014 yılıitibariyle anılan Andlaşmaya aralarında ülkemizin de bulunduğu 50 ülke taraftır. Ülkemizin Antarktika Andlaşmasına katılması Bakanlar Kurulunca 3 Ağustos 1995 tarihinde kararlaştırılmış ve Bakanlar Kurulunun bu kararı, 18 Eylül 1995 tarih ve 22408 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.
Her yıl düzenlenen Antarktika Andlaşması Danışma Toplantısı'nda oy hakkı olan devletler "Danışman Devlet" olarak adlandırılmaktadır. Andlaşmanın 9 uncu maddesi gereğince Danışman Devletler, Kıtada kayda değer bilimsel araştırma faaliyetleri gerçekleştiren ve bu amaçla Kıtada bilimsel istasyon kuran devletlerdir. Kıtada bilimsel araştırma faaliyeti gerçekleştirmeksizin Andlaşmaya taraf olan ve Andlaşmanın amaç ve ilkelerine bağlı olan devletler, “Danışman Olmayan Devlet” statüsünde bulunmakta olup, toplantılarda oy hakkı bulunmamaktadır. Mevcut durum itibariyle aralarında ülkemizin de bulunduğu 21 ülke danışman olmayan ülke statüsündedir.
Ülkemizin “Danışman Devlet” statüsü kazanabilmesini için kıtaya bilimsel sefer düzenlemesi ya da bilimsel istasyon kurması gerekmektedir. Bununla birlikte, ülkelerin bilimsel istasyon kurulması ve işletilmesi esnasında kıtada çevreye zarar verilmemesi ile ilgili tedbirleri almalarını teminen, 4 Ekim 1991 tarihinde imzalanmış ve 1998 yılında yürürlüğe girmiş olan Antarktika Andlaşması Çevre Koruma
Protokolüne (Madrid Protokolü) taraf olmaları beklenmektedir.
Yukarıda arzedilen hususlar ışığında;
- Ülkemizin Antarktika ile ilgili çalışmalara ilk elden dâhil olabilmesini teminen Antarktika bölgesinde bir bilimsel istasyon kurulabilmesi ve işletilebilmesi,
- Ülkemizin hiçbir ülkenin egemenliği altında olmayan Antarktika kıtasının yönetiminde söz sahibi olabilmesi, • Ülkemiz menfaatlerine uygun olarak Antarktika kara kıtası coğrafyası kapsamında canlı ve cansız doğal kaynakların bugünkü ve gelecek nesillerin haklarını bir arada gözeten sürdürülebilir kullanımının sağlanması,
- Bilimsel araştırmaların teşviki ve milletlerarası bilimsel işbirliğinin desteklenmesi için gerçekleştirilen araştırmaların sonuçlarından ülkemizin de yararlanabilmesi,
- Ülkemizin Antarktika’ya olan ilgisinin görünürlüğünün artması, çevreye karşı duyarlılığımızın vurgulanması, diğer ülke temsilcileriyle biraraya gelinerek bilgi paylaşımı, eşgüdüm ve iletişimin ve uluslararası değişim programlarına ve projelerine katılım sağlanması ve desteklenmesi, amacıyla, ülkemizin Antarktika Andlaşması Çevre Koruma Protokolü’ne katılması kararlaştırılmıştır
