İç savaştan kaçan Suriyeli işadamları işlerini Türkiye’ye taşıdı. 2013’ün ilk 7 ayında Suriyelilerin Türkiye’de kurdukları şirket sayısı 3 kat arttı. Suriyelilerin yatırım tercihi İstanbul, Gaziantep, Mersin, Hatay ve Bursa oldu.
Suriye’deki iç savaştan kaçarak Türkiye’ye gelen sığınmacıların sayısı 600 bini aşarken, çatışmalar nedeniyle ülkelerinde iş yapma olanağı bulamayan bazı Suriyeli işadamları da çareyi Türkiye’de iş kurmakta buldu.
Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği’nin (TOBB) verilerine göre yılın ilk 7 ayında Türkiye’de kurulan Suriye sermayeli şirketlerin sayısı, 2012’nin eş dönemine göre 3 kat artarak 260’a yükseldi. 2012 yılında kurulan 165 şirketle birlikte 19 ayda Suriye sermayeli şirket sayısı 425’e ulaştı.
Fehim Genç’in Milliyet’teki haberine göre, Suriye uyruklu işadamlarının Türkiye’de kurdukları şirket sayısı ilk 7 ayda Almanları solladı. Ocak-temmuz arasında, Suriyeliler 260 şirketle başı çekerken, Almanlar 232 şirketle ikinci, İranlılar 189 şirketle üçüncü oldu. Suriyeliler, Türklerle ortak ya da bireysel olarak kurdukları şirketlere toplam olarak 2013’ün ilk 7 ayında 38 milyon 906 bin lira sermaye koydu. Sadece temmuz ayında ise kurulan 311 yabancı sermayeli şirketin 35’i Alman, 31’i İran, 22’si Suriye sermayeli şirketten oluştu.
Şirket kuran Suriyelilerin bir kısmı öncelikli olarak sınır komşusu oldukları Gaziantep, Hatay ve Mersin’i tercih etti. 2013’te Suriyeliler, Gaziantep’te 49, Mersin’de 46 ve Hatay’da 27 şirket kurdu. Daha büyük ölçekli iş yapmak isteyen Suriyeliler ise Marmara Bölgesi’ndeki şehirlere geldi. Bu dönemde İstanbul’da 93, Bursa’da 13 Suriyeli iş kurdu.
Ne iş yapıyorlar?
Suriyeli işadamlarının Türkiye’de kurdukları şirketlerin ana faaliyet alanı ticaret olarak belirlendi. Suriyeliler Türkiye’de ağırlık olarak her türlü toptan ticaret, inşaat, konfeksiyon, dokuma, ayakkabı imalatı, perakende ticaret, aksesuar imalatı, emlakçılık, seyahat acentesi, komisyonculuk, tekel bayii, nakliyecilik ve lokanta işine girdiler. Suriyelilerin kurduğu şirketler 92 farklı işkolunda faaliyet gösteriyor.
Acil ihtiyaçların tedariki
Suriye sınırındaki illerde iş kuran Suriyelilerin bir kısmı da iki ülke arasında ticarete yöneldi. Suriye’de savaş nedeniyle acil ihtiyaç duyulan buğday, un, patates, soğan, makarna, tüp, çocuk bezi gibi ürünlerin Türkiye’den Suriye’ye ihracatını yapan Suriyeliler, Suriye’de Türkiye’ye göre daha ucuz olan ürünlerin ise ithalatını yapıyorlar.
İranlı işadamı ambargodan kaçıyor
Türkiye’de kurulan yabancı sermayeli şirketler arasında İran sermayeli olanların üçüncü sıraya yükselmesi dikkat çekiyor. 2013’ün ilk 7 ayında İranlı işadamları Türkiye’de 189 şirket kurdu. İranlı işadamlarının Türkiye’ye artan ilgisi ambargoya bağlanıyor. Başta ABD ve AB ülkeleri olmak üzere İran’a uygulanan ekonomik ambargodan kurtulmak isteyen İranlı işadamları soluğu Türkiye’de alıyor. İran’dan petrol ve doğalgaz alımının sınırlandırılmasıyla başlayan ambargo bankalardan para transferine kadar genişletildiğinden iş yapamaz hale gelen İranlı işadamları işlerini Türkiye’ye taşıyor.
Transit ticaret yapıyorlar
Eyüp Bartık Gaziantep Ticaret Odası Başkanı: “Suriyeli işadamları burada iç pazarda iş yapmak yerine, ağırlıklı olarak Suriye’de üretilen malların Türkiye’ye ya da Türkiye üzerinden diğer ülkelere gönderilmesi konusunda faaliyet gösteriyorlar. Yani transit ticaret yapıyorlar. Bunun Türk ekonomisine şöyle bir katkısı var; bu şirketleri Türkiye’de kurdukları için, faaliyetlerinden doğan karlarını burada değerlendiriyor ve bu kazançlarının vergisini burada ödüyorlar. Bunun ileriye dönük olarak da şöyle bir faydası olacak; Türkiye’de iş yapan Suriyeliler, ülkelerinde sükunet sağlanıp da memleketlerine döndüğünde, burada edindikleri tecrübeler ve kurdukları iş bağlantıları sayesinde iki ülke arasındaki ticaret hacminin daha da artmasına önemli katkı verecekler. Suriyelilerin Gaziantep’te büyük çaplı yatırımları henüz yok. Bunun geçici bir dönem olduğunu, bir süre sonra ülkelerine döneceklerini düşünüyorlar. Ancak ileride yatırım ya da ortaklıklar elbette gündeme gelebilir.”
Ciddi yatırımcılar geldi
Serdar Yılmaz Saraç Antakya Ticaret ve Sanayi Odası Genel Sekreteri: “Suriye’den gelip iş kurmak isteyenler, pasaport ve Emniyet Müdürlüğü Yabancılar Şubesi’nden aldıkları yazıyla tescil işlemlerine başlıyorlar. Ağırlıklı olarak tekstil, ayakkabı, mobilya, pamuk çırçır iş kollarında iş yapıyorlar. İhracat yapanların sayısı daha fazla. Maddi durumu iyi olanlar iş sahibi olmaya soyundu. Çünkü Suriye’den çok fazla sermaye kaçışı oldu. Bir kısmı da Türkiye’ye geldi. İş kurmak için odamıza gelerek fikir danışanlar da oldu. Aralarında ciddi yatırımcı olanları da tespit ettik. 5 milyon dolarlık yatırımlardan söz edildi. Ancak büyük yatırımları çekemedik. Kurulan şirketler arasında büyük işletme yok. Yerli ya da yabancı sermayedar gelip ‘yatırım yapacağım’ dese, fabrika kuracak yerimiz yok. 150 hektarlık organize sanayi bölgesinde boş arsamız yok. Genişleme alanı olan 130 hektarlık bölümde ise halen kamulaştırmalar devam ediyor. Zaten böyle bir talep de yok. Çünkü bölgede bütün
yatırımlar durdu.”
