Neil MacFarquhar & Anne Barnard/New York Times
Çeviri: Gonca Tokyol
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, pazartesi günü Ortadoğu’daki yeni müttefiklerine hızlandırılmış bir tur düzenledi ve Rusya’nın bölgedeki etkisinin genişlemesi ile ABD’nin rolündeki küçülmenin altını çizdi.
Putin, hızlı bir şekilde Suriye ile Mısır’a inip liderlerle görüştü ve ardından Türkiye’nin başkenti Ankara’ya indi.
"Trump’ın kararı Avrupalı ve Arap müttefikleri kızdırdı; ABD’nin Müslüman karşıtı olduğu fikrini destekledi"
Ziyaret, ABD Başkanı Donald Trump’ın, İslam’ın en kutsal üçüncü kenti Kudüs’ü İsrail’in başkenti olarak kabul etme kararının ardından geldi. Bu karar, ABD ve İsrail’i izole etmek, Avrupa’daki müttefikler ve Arap dünyasını kızdırmaya yararken, Arap toplumunu ABD’nin katı şekilde Müslüman karşıtı olduğuna ikna etme konusunda yardımcı oldu.
Örneğin, İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu, pazartesi günü Brüksel’e giderek Avrupa Birliği’ni “gerçekleri kabul etmek” ve Trump’ı desteklemek konusunda cesaretlendirdiğinde kesin bir şekilde reddedildi.
“Putin’in her durağında başarılar ya da arkadaşlık ilanı vardı"
Putin’in seyahatinin yerel etkileri de oldu. Beşinci ve büyük olasılıkla son dönemi için yeniden başkanlığa aday olduğu bir dönemde, küresel bir devlet adamı olarak rolünü öne çıkardı. Her durakta bazı başarılar ya da arkadaşlık ilanı vardı.
Suriye’deki Rus hava üssüne yaptığı kısa ziyarette Putin, Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad tarafından karşılandı ve Rus ordusunun görevini tamamladığını ve eve döneceğini bir kez daha söyledi. Bunu ilk kez 2016 Mart’ında söylemişti ve defalarca vazgeçmişti.
Mısır’da, Putin ve Mısır Cumhurbaşkanı Abdülfettah el Sisi ile Moskova’nın artan rolünü yansıtan birkaç meseleyi ele aldı. Ortak basın toplantısında, Rusya’nın Mısır’a yönelik doğrudan turistik uçuşları devam ettirme kararı aldığı teyit edildi. Rusya, 205’te Sina yarımadasında bir Rus yolcu uçağın bombalanmasının ardından uçuşları askıya almıştı ve bu karar, milyarlarca dolarlık geliri getirebilir. Aynı zamanda Rusya’nın Mısır’ın ilk nükleer tesisini inşa etmesine dair 30 milyar dolarlık bir anlaşma imzaladıklarını da onayladılar. Geçen ayın son günlerinde, iki ülkenin Rus hava kuvvetlerinin Mısır’daki hava üslerini kullanmasına dair bir anlaşmayı görüştüğü haber olmuştu.
"Putin ve Erdoğan, son zamanlarda neredeyse her iki haftada bir bir araya geliyorlar"
Türkiye ziyareti, günün son programıydı ve Suriye’deki savaşın sona ermesine dair siyasi görüşmelere ve Rus S-400 hava savunma sistemlerinin satışına odaklanıyordu. Rusya, geçmişte böyle bir satışı reddetmişti ama Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ortak basın açıklamasında iki ülkenin bu haftanın ilerleyen günlerinde bir araya gelerek anlaşmayı tamamlamak için gereken işleri halledeceğini söyledi.
Bu görüşme, Putin ile Erdoğan’ın bu yıl gerçekleştirdikleri 8. görüşmeydi. Son zamanlarda neredeyse her iki haftada bir bir araya geliyorlar.
Rusya, ABD’nin Ortadoğu’daki bazı çatışmalara -özellikle de Suriye’de- dahil olmaktaki çekingenliğinden Kahire gibi bazı başkentlerle ilişkileri yeniden inşa etmek için sonuna kadar yararlandı.
"Putin, seçim kampanyasında iç meselelere odaklanmalı; Suriye’deki rolünü azaltmak istiyor"
Rus medyasındaki haberlere göre Putin, 2018’deki başkanlık seçimlerinde zafer kazanacağına emin olsa da, rekor bir atılım ve aynı zamanda da destek oranı hedefliyor. Çeşitli analistlere göre, bunu yapmak için de hem cansız kampanyasında ilgi uyandırmalı hem de kişisel olarak yolları onarmak yerine dış politika tartışmayı tercih etse de iç meselelere en azından odaklanmış gibi görülmeli. Dolayısıyla, Şubat ayı başlarında kampanyasına başlamadan önce Rusya’nın Suriye’deki rolünü belirgin şekilde azaltmak istiyor.
Siyasi analist Konstantin von Eggert’e göre, “İnsanlar Suriye konusunda o kadar da kaygılı değil, orası insanların hakkında çok da fazla şey bilmediği uzak topraklar.” Von Eggert ve diğer analistlere göre, eğer Ruslar bu konuda kapsamlı bir şekilde düşünürlerse neden Kremlin’in vahşiliğe meyilli insanların uzun süredir birbirlerini öldürdüğü bir bölgede neden para harcadığını merak edebilir.
Putin, Suriye’de Rus güçlerinin iki yıl önce karşılaştıkları İslami militanlardan gelen tehdidi yendiğini tekrar etse de birçok kişi asıl nedenin Rusya’nın o dönem bölgedeki son müttefiki olan Esad’ı desteklemek olduğuna inanıyor.
Putin, Suriye’deki Hmeymim hava üssünde yaptığı açıklamada, “İki yılda, Rus silahlı kuvvetleri Suriye ordusuyla birlikte uluslararası teröristlerin savaşa en yatkın grubunu mağlup etti. Buna bağlı olarak bir karar aldım: Suriye Arap Cumhuriyeti’ndeki Rus askeri mevcudiyetinin önemli bir kısmı eve, Rusya’ya geri dönüyor” dedi.
Putin geri çekilecek askerlerle ilgili net konuşmadı
Alışıldığı gibi, Putin “belirgin bir bölümü” diyerek kendisine büyük bir esneklik bıraktı. Aynı zamanda Hmeymim’deki üs ve Tartus’daki savaş limanıyla Rusya’nın Suriye’de kalıcı bir varlık oluşturduğunun da altını çizdi.
Putin’in sözcüsü Dmitri Peskov’un açıklamaları ise daha kuşkuluydu. Geri çekilme için belirlenmiş bir zaman çizelgesi olmadığını söyleyen Peskov, “Bunun bir günde gerçekleşmeyeceği açık” dedi.
"Putin, Esad’a baskı için Suriye’ye gitmiş olabilir"
Bazı analistler, Putin’in ziyareti ve geri çekilme duyurusunun, Rusya’nın belirlenmiş siyasi süreç hedefine karşı gelmek konusunda belirgin işaretler gösteren Esad’a baskı yapmak olarak görülebileceğini söylüyor.
Rusya, sadece Esad’ın sorunlu ordusuna arka çıkmadı, aynı zamanda da uluslararası barış görüşmelerini Esad’ın geçişten önce görevden ayrılması konusundaki eski görüşten uzaklaştırdı.
Ancak Moskova, meşruiyeti tartışmaya açık, zayıflatılmış bir Suriye devletini sonsuz şekilde desteklemek istemiyor. Rusya, savaşta yüzlerce askeri personel kaybetti ve şavaş çabası ile hükümeti desteklerken büyük harcamalar yaptı. Putin, zafer ilan etmeye niyetli, sadece savaş anlamında değil, aynı zamanda Rusya’nın dünya sahnesine ABD’nin eşiti olarak dönüşünü taçlandıracak şekilde uluslararası diplomatik girişimlerdeki liderliğini de güçlendirmek istiyor.
Suriyeli muhaliflerden Putin yorumu: Oldukça pozitifiz
BM liderliğindeki Cenevre görüşmelerine katılan Suriyeli muhalifler, Putin’in geri çekilme kararını memnuniyetle karşıladılar. Görüşmelerde muhaliflerin ekibinde yer alan Hind Kabawat, “Bu bize yardımcı olacak, güzel bir karar ve oldukça pozitifiz” yorumunda bulundu.
Rusya’nın, Cenevre görüşmelerine ivme kazandıracak fedakarlıkları başlatmakla ilgili baskı kurmak konusunda Esad karşısında elinde olan kozları kullanmaya hazır olmasıyla ilgili umutlarını ifade ettiler. Diğer analistler ise Cenevre’de ya da Suriye’deki savaş meydanında somut bir şey olmaması durumunda Putin’in geri çekilmeyle ilgili kararının daha çok Rusya'nın iç gündemiyle alakalı olacağını söylüyor.
"Putin, Erdoğan’a Esad’ı Suriye’nin meşru lideri olarak tanımak konusunda baskı yaptı"
Rusya uzmanı ve T24 yazarı Hakan Aksay’a göre Putin, kuzey Suriye’deki İdlib ve Halep’te İslami militanlarla mücadele konusunda Ankara’nın desteğini almayı bekliyordu ve Erdoğan’a Esad’ı Suriye’nin meşru lideri olarak tanımak konusunda baskı yaptı.
Erdoğan, basın toplantısında pazartesi günü Putin’le Suriye’yi konuşmalarından sonra ir sonraki adımın Rusya’nın Soçi kentinde ikinci bir toplantı düzenlemek olduğunu söyledi. Rusya ve Türkiye arasındaki yakın ilişkinin “bölgedeki istikrar için anlamlı” olduğunu ifade etti.
Türkiye hala Esad’ın gitmesini istiyor ancak muhalifleri çoğu gibi barış görüşmelerinin ön koşulu olarak görevden ayrılması konusunda artık ısrar etmiyor. Türkiye inatla AKP sözcüsü Mahir Ünal’ın son toplantıda uluslararası gazetecilere söylediğine göre Türkiye, Suriyeli Kürtlerin müzakere masasında yer almasına inatla karşı çıkıyor. ABD, Suriyeli Kürt grupları destekliyor ancak Türkiye yasadışı ayrılıkçı hareket PKK’yla müttefik olduklarını söylüyor ve Ankara gönderilen silahların Türkiye’deki ayrılıkçı harekete gidebileceği konusundaki endişelerini artan şekilde dile getiriyor.
