Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü (HÜNEE) tarafından yapılan Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması’nın (TNSA) 2013 sonuçları açıklandı. Araştırmanın 2013 verilerine göre, ülke genelinde 15-49 yaş grubundaki kadınların yüzde 26’sı çocuk yaşta gelin oldu.
Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü’nden İlknur Yüksel, Sağlık Bakanlığı ve Devlet Planlama Teşkilatı işbirliği ile TÜBİTAK projesi olarak yürütülen araştırmanın sonuçlarını Uçan Süpürge için değerlendirdi.
Yüksel, “Aynı yaş grubu TNSA-2008 araştırmasında yüzde 28 idi. Bu sonuç, aradan geçen beş yıl içinde erken yaşta evlenmiş 15-49 yaş grubundaki kadınların çocuk yaşta gelin olmalarında çok önemli bir fark olmadığına dikkat çekmesi açısından önemli” ifadesini kullandı.
TNSA-2008 araştırmasında yüzde 9.6 olan 15-19 yaş grubundaki evli kadınların oranı 2013 yılında yüzde 7’ye düştü. İlknur Yüksel’in açıklamaları şöyle:
TNSA neden önemli?
TNSA ülke genelini temsil edecek düzeyde temelde sağlık göstergeleri olmak üzere birçok konuda istatistik üreten araştırma serisinin parçası. TNSA-2013 ise Türkiye’de 1968 yılından beri her beş yılda bir HÜNEE tarafından yürütülen demografik araştırmaların onuncusu. Bu araştırmalardan elde edilen istatistikler, sadece ulusal düzeyde değil, uluslararası düzeyde de güvenilir istatistikler olarak kabul ediliyor.
2013 TNSA’nın örneklemi, ülke geneli, kent/kır, beş bölge ve 12 bölge düzeyinde istatistik üretiyor. Araştırmanın örneklemi ağırlıklı, çok aşamalı, tabakalı, küme örneklemesi. Hanehalkı araştırması olan bu araştırmanın örneklem seçiminin ilk aşamasında belirlenen tabakalardan (kent/kır ve bölge düzeyinde) blokların seçimi TÜİK tarafından yapılıyor. İkinci aşamada ise, bloklardan tesadüfi örneklem yoluyla sabit sayıda hanehalkı seçiliyor. Seçilen hanehalklarındaki 15-49 yaş grubundaki üreme çağındaki tüm kadınlar ile görüşülüyor.
TNSA-2013 araştırması kapsamında 11 bin 794 hanehalkı görüşmesi yapılmış ve bu hanelerde yaşayan 15-49 yaş grubundaki 9 bin 746 kadın ile yüz yüze görüşmeler tamamlanmış.
TNSA görüşmelerini kimler yapıyor?
Araştırmalarda üniversite öğrencisi ya da mezunu çoğunluğu sosyal bilimler kökenli olan kadın görüşmeciler kadınlar ile yüz yüze görüşmeler yapıyorlar. Saha öncesinde HÜNEE akademik personeli tarafından verilen üç haftalık bir eğitime katılan görüşmeciler sadece soru kağıdındaki soruları öğrenmiyorlar.
Görüşme teknikleri ve iletişim konularında sınıf içi eğitimin yanı sıra pilot uygulama imkanı da bulan kadın görüşmeciler, araştırma sahasında gittikleri hanelerde iyi iletişim kuruyorlar. TNSA-2013 araştırmasında kadın görüşmelerinde cevaplama oranının yüzde 90 olması bunu destekliyor."
TNSA’lar çocuk gelinler konusunda yeterli bilgi sağlıyor mu?
Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırmaları’nın anne ve çocuk sağlığı ile çocuklar ve kadınlarla ilgili birçok konuda istatistik üretmeyi hedefliyor. Sağlıkla ilgili bilgiler ile sosyo-ekonomik özellikler arasında ilişki kurmak için kadınların temel özellikleri, evlilikleri ve çalışmaları konusunda da ayrıntılı bilgi alınıyor. Özellikle evlilik bölümü, kadınların tüm evlilikleri hakkında detaylı bilgi toplanmasına olanak sağlıyor.
Evlilik konusunda TNSA’yı resmi istatistiklerden ayıran en önemli özellik, sadece resmi nikah ile yapılan evlilikler ile sınırlı olmayan evlilik tanımının kullanılması. Bu nedenle, özellikle çocuk yaşta dini nikahla yapılan evlilikler konusunda bilgi elde etmemizi sağlıyor.
Evlilik bölümünde, ilk evlenme yaşından, evlilik kararını kimin verdiği, evlilik kararını ailelerin verdiği durumlarda kadınların onayının alınıp alınmadığı, hangi nikahın daha önce kıyıldığı, nikahlar arasında geçen süre ve eşler arasında akrabalık ilişkisi olup olmadığı konularına ilişkin sorular soruluyor. Çocuk yaşta evliliklerin yaygınlığı ile çocuk yaşta evlenen kadınların özellikleri konusunda elde edilen bu bilgilerin Türkiye genelinin yanı sıra kent/kır ve bölgeler düzeyinden temsil edici olması önemli bir bilgi kaynağı sunuyor bizlere.
Başka araştırmalara ihtiyaç var mı?
Nüfus ve Sağlık Araştırmaları kapsamında elde edilen betimleyici istatistikler, çocuk yaşta evliliklerin yaygınlığı konusunda yeterli bilgi sunuyor, ancak bu alanda özellikle nitel araştırmaların yapılmasına ihtiyaç var.
Yasal olmadığını bilmesine rağmen, ailelerin ve yakın çevrenin halen erken yaşta evlilikleri desteklemesinin nedenleri, çocuk gelinlerin toplum tarafından kabul edilmesini sağlayan mekanizmaların neler olduğu gibi erken yaşta evliliğin halen devam etmesinin altındaki nedenleri anlamayı sağlayacak nitel araştırmaların tasarlanması gerekiyor.
