İstanbul'daki dörtlü Suriye Zirvesi sona erdi; işte liderlerin açıklamaları

Türkiye'nin ev sahipliğinde Rusya, Almanya ve Fransa liderlerinin buluştuğu İstanbul'daki Suriye Zirvesi sona erdi. Zirvenin ardından Cumhurbaşkanı Erdoğan, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron ile Almanya Başbakanı Angela Merkel basın toplantısı düzenledi.Suriye konusunda ortak bir bildiriye imza atan liderler, açıklamalarında işbirliği ve siyasi çözüm mesajı verdi. 

Açıklamalarında Rusya ile yapılan İdlib mutabakatına değinen Erdoğan "Bağlılığımızı teyit ettik" derken, Putin, "İdlib'den ağır silahların çekilmesi için Türkiye'nin çaba sarf etmesini ümit ediyoruz" açıklamasında bulundu. Macron ise "Rejimin İdlib'e saldırısı asla kabul edilemez" diye konuştu. 

Gazeteci Cemal Kaşıkçı'nın Suudi Arabistan'ın İstanbul Başkonsolosluğu'nda öldürülmesi konusuna ilişkin bir soruyu da yanıtlayan Erdoğan, "Suudi Arabistan'ın yetkili mercilerden geldi. Türkiye'deki yerli işbirlikçilere cesedin teslim edildiğine dair, böyle bir adımın atıldığı söylendi. O zaman bu yerli işbirlikçi kimdir?" sorusunu dile getirdi. Erdoğan ayrıca "Suudi Arabistan bu işi yapmayacaklarsa bizim bu yargılamayı yapmaya hazır olduğumuzu resmi kanallarla bildirdik" dedi.

Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın açıklamalarından satır başları şöyle:

Sayın Devlet Başkanı Vladimir Putin, Cumhurbaşkanı Sayın Emmanuel Macron, Şansölye Sayın Angela Merkel ve BM Genel Sekreteri'nin Suriye Özel Temsilcisi De Mistura, değerli basın mensupları sizleri saygıyla selamlıyorum.

Toplantımızın ve aldığımız kararların Suriyeli kardeşlerimize hayırlı olmasını diliyorum. Bu süreçte özellikle ana önceliğimiz akan kanın bir an önde durdurulması hedefimiz var. Uluslararası toplum meseleyi tam olarak sahiplenmediğinden sorun çözülemedi. Artık bu kayıtsızlığa bir son verilmesi gerekiyor. İnisiyatif alınmadığı sürece Suriye'deki kriz daha da kötüye gidecektir.

Bugün Fransa ve Almanya'nın da katılımıyla Astana'da yakalanan sinerjinin daha ileri taşınabileceğini gördük.  Astana formatında düzenlenen işbirliği uluslararası topluma örnek olmuştur.

Bugün Suriye'nin toprak bütünlüğü konusunda inancımızı teyit ettik.

İdlib mutabakatına bağlılığımızı teyit ettik. İdlib'deki olumlu ilerlemeden memnuniyetimizi dile getirdik.

Anayasa komitesinin kuruluş sürecinin, yıl sonunda tamamlanması konusunu ele aldık.

Terör örgütlerini kaynağında bertaraf etme konusunu ele aldık.

Terörle mücadele kisvesi altında sahada yeni emrivakilerin dayatılmasını asla kabul etmeyeceğiz. Fırat'ın doğusunda tehditleri bertaraf etmeyi sürdüreceğiz.

Suriyeli mültecilerin geri dönüş meselesini de ele aldık. Bunun beş güdüm halinde yapılması gerektiğinde karar kıldık.

(Suriyeli sığınmacılara yardım) Adil yük paylaşımı hususunda AB'nin taahhütlerinin yerine getirilmesini beklediğimizi hatırlatmak isterim.

Suriyeli mülteciler için harcadığımız 33 milyar dolar Türkiye'nin fedakarlığını açıkça göstermektedir.

Herkesin Suriye trajedisini sonlandırmak için mücadele etmesi gerekiyor.

Gerek sahadaki durumun iyileştirilmesi gerek siyasi çözümün sağlanması için kararlı mesaj verildi.

Putin: Suriye'nin toprak bütünlüğüne saygı duyulmalı

Toplantıda Erdoğan'ın ardından söz alan Putin'in açıklamalarından satır başları şöyle:

İstanbul’da yapılan Suriye zirvesi yapıcı bir atmosferde gerçekleşti, ciddi bir çalışma yapıldı. Türkiye yönetimine teşekkür etmek istiyorum.

Suriye meselesini ele aldık. Tavırlarımızı yaklaştırma konusunda bir çalışma yapıldı.

Suriye'de durumun normalleştirilmesi için 4 ülke çalışmaya devam edecek.

Barış ve istikrar sadece diplomatik yollarla mümkün. Rusya Almanya Türkiye ve Fransa Suriye’de çözümün sadece siyasi ve diplomatik yollardan çözülebileceği konusunda hemfikir.

Suriye'nin toprak bütünlüğüne saygı duyulmalı. Suriye'dekiler kendi kaderlerini kendileri tayin etmeli.

Suriye’de çözüm ile ilgili ortak bildiri kabul edildi.

Suriye'deki şiddet oranı ciddi şekilde azaltıldı ancak radikal unsurların temizlenmesi gerekiyor. Savaş tecrübesi edinen bu caniler, ülkelerimizde aşırıcı ideolojilerini aşılayabilir, bu kabul edilemez.

Radikal unsurlar İdlib bölgesinde silahlı saldırılarda bulunacaksa, Rusya Suriye yönetimine kararlı bir şekilde yardımcı olacaktır.

Türkiye’nin bir an önce İdlib’deki silahsız bölgeden muhaliflerin çekilmesini sağlamasını bekliyoruz.

Suriye anayasa komitesinin çalışmasının başlatılması gerekiyor, bu alandaki reform oluştu.

Mültecilerle ilgili uluslararası konferans öneriyoruz.

Erdoğan’la birlikte Almanya ve Fransa liderlerini İdlib anlaşmalarının yerine getirildiği konusunda bilgilendirdik.

Rusya provokasyonlar olması durumunda İdlib’deki terör tehdidinin yok edilmesi konusunda Şam’a yardım etme hakkını saklı tutuyor.

Rusya ve Türkiye, zirve sırasında Fransa ve Almanya’ya Suriyeli sığınmacıların sorunlarının çözümü ile ilgili uluslararası konferans düzenlemesi önerisinde bulundu.

Yaklaşmakta olan milli bayramınızı da kutlamak istiyorum. Türk halkını 29 Ekim Bayramı nedeniyle kutluyorum.

Macron: Suriye'de iki ayrı savaş yürütülüyor

"Bugünkü önceliğimiz tabi ki terörle mücadele. Bu mücadele alanda devam ettirilen bir mücadele. Ve hiçbir zaman bunun askeri ve siyasi bir numaralı öncelik olduğunu unutmamak gerekiyor. Terörist gruplara karşı mücadelemiz var. Bu gruplar çok vahim saldırılar gerçekleştirdi.

Terörle mücadeleyi sürdürürken aynı zamanda bugün yapılacak askeri harekatların insani yardım konusunda saygı göstermemiz gerektiğini unutmuyoruz. İdlib konusunda açık şekilde söyledik. Rejimin İdlib'e yapacağı askeri saldırı kesinlikle kabul edilemez olacaktır. Burada Türkiye'nin Avrupa'nın istikrarı söz konusu. 

Rusya ve Türkiye, harfiyen yerine getirilmesi gereken bir mutabakata vardılar. Biz bunu sonuç bildirgemizde de belirttik. Gerçekten İdlib'de kalıcı ateşkesin test edilmesi son derece önemli. Kalıcı ve sürdürülebilir bir ateşkes olmasına çok önem veriyoruz. Kimyasal silahların kullanılması kabul edilemez.

Siyasi süreç konusu... Suriye'de aslında iki savaş süre geliyor. Hep birlikte teröristlere karşı sürdürdüğümüz bir savaş var. Bir de Suriye'deki rejimin kendi muhaliflerine yönelik sürdürdüğü bir çatışma. Ve bunun sonucu olarak milyonlarca sığınmacı. Bu süreç sürdürülebilir değil. Tüm Suriyelilerin ülkelerine dönüşü sağlayacak bir siyasi çözüm gerekiyor. 

Biliyoruz ki bugün rejim askeri olarak yeniden fetih mantığında davranıyor. Bu da Suriye'nin istikrarını sağlayacak bir adım değil. Henüz Anayasa Komitesi toplantısını yapmış değil. Sene sonuna kadar Anayasa Komitesi ile listenin onaylanmasını ve bu toplantının yapılmasını istiyoruz. Bu konuyla ilgili irademiz tamdır. Bunun mutlaka hayata geçirilmesi gerektiğine inanıyoruz. 

Bu sığınmacıların ülkelerine geri dönmesi inandırıcı ve kapsayıcı olamaz siyasi çözüm getirilmediği sürece. Bu kişiler rejimin gasplarından kaçan kişiler. Yeni mülteci dalgalarını görüyoruz. Burada her birimizin İdlib ile ilgili yaptıklarımızı ülke ile ilgili yapmazsak başka mülteci akınlarını göreceğiz. Bugün Yüksek Mülteciler Konseyi'nin belirlediği şartlar çerçevesinde gönüllü bir şekilde sığınmacıların geri dönüşünü; gerekli şartlar sağlandıktan sonra sağlayabiliriz.  Konuyla ilgili olarak bir kaç milyon Suriyeliden bahsediyoruz. Aslında tüm bölgeyi ilgilendiren bir mesele bu."

Merkel konuşuyor: Sadece askeri değil siyasi çözüm de bulunmalı

"Burada sadece askeri açıdan değil, siyasi açıdan bir çözüm bulmak gerekiyor. Suriye'de bir çok insani felaket gördük, nüfusun yarısından fazlası ya yurt içinde ya da yurt dışında, Ürdün, Türkiye'de olan mülteciler bulunmaktadır. Daha fazla insani felaket olmaması için elimizden geleni yapmak istemekteyiz.

Türkiye ve Rusya arasında İdlib konusunda verimli bir çalışma gerçekleşmiştir. Zaten silahsızlandırma açısından İdlib bölgesinde büyük bir başarı elde edilmiş bulunmaktadır. Kesinlikle kimyasal silahların kullanılmaması doğrultusunda kararlı olduğumuzu ifade etmek istiyorum. Ve gerekli olan siyasi çözümün ne kadar önemli olduğunun altını çizmek istiyorum. Anayasa Komitesi'nin yıl sonuna kadar bir araya gelmesinin önemli olduğunu düşünmekteyiz. 

Diğer taraftan ele aldığımız konu; sığınmacıların ülkelerine geri dönebilmeleri. BM ile sıkı bir işbirliği yapılması gerekiyor. Geri dönen insanların tutuklanmaması gerekiyor. Belli insani altyapının yerine getirilmesi gerekiyor. Bu şekilde bir sükunetin olması, insanların geri dönebilmeleri için siyasi bir çözüm gerekmektedir. Suriye'nin yine bütün halkı için güvenli bir vatan olması gerekmektedir. Ortak bir irademiz vardı. Çünkü çözüm aciliyeti hepimizin gördüğü bir gereksinim. Bu açıdan siyasi sürecin özellikle de şimdi tam da bu zamanda bulunması çok çok önemli. Ve bizlerin İdlib'in barışçıl bir çözüm kapsamında insani bir felaket olmadan barışçıl çözüm bulunması yolunda çalışmaya devam edilmeli"

Soru-cevap bölümü

SORU: Cemal Kaşıkçı ile ilgili bilgilendirme yaptınız mı? Bu konuda iade konusuyla ilgili olarak konu geçmişti. Sayın Başkan Macron ile birlikte Suudi Arabistan'a savunma sanayi ihracatıyla ilgili olarak karar alınmıştı. Avrupa genelinde bir karar alınabilir mi? İstanbul'da bir Alman vatandaşın tutuklanmasıyla ilgili soruyu sordunuz mu?

Cumhurbaşkanı Erdoğan:

Merhum Cemal Kaşıkçı ile ilgili olarak bu konuyu ele aldık. Gerekli bilgileri kendilerine verdim. Detaya bugün yaptığımız ikili görüşmelerle girmiş bulunuyoruz. Bunu tekrar ifade etmek durumundayım. Şu anda uluslararası medyanın burada oluşu da böyle bir cevabı vermemi gerektirir.

Her şeyden önce içeride 18 tane tutuklu var. Bu 18 tutuklu malum ülkemize gelen kişilerdir. Bu 18 kişiyi Türkiye'ye kimler gönderdi? Bunun cevabını Suudi yetkililerin vermeleri gerekir. Bu bir. 

Bir diğeri sonra bir açıklama Suudi Arabistan'ın yetkili mercilerden geldi. Türkiye'deki yerli işbirlikçilere cesedin teslim edildiğine dair, böyle bir adımın atıldığı söylendi. O zaman bu yerli işbirlikçi kimdir? Bunu da yine bu açıklamayı yapan kişi veya kişilerin ortaya konması gerekmektedir. 

Suçun işlendiği yer İstanbul'dur. Suudi Arabistan bu yargılamada eğer kendileri bu işi yapmayacaklarsa, bu yargılamayı Türk yargısı olarak bizim yapmaya hazır olduğumuzu dün bakanlığımız vasıtasıyla kendilerine resmi kanallardan yapmış bulunuyoruz. Şimdi oradan bunun cevabını bekleyeceğiz.

Bunun yanında Suudi Arabistan başsavcısını buraya gönderiyor. İstanbul Başsavcımız ile kendi heyetiyle görüşmeleri yapacaklar. Bu görüşmenin neticesini de önemsiyoruz.

İstanbul'daki Alman ile ilgili olarak da bu kişiyle ilgili biliyorsunuz mahkeme cezasını vermiştir. Mahkemenin verdiği ceza ile birlikte temyiz yolu açıktır. Bu temyiz yoluna da müracaat etmek suretiyle Türk yargısının vereceği karara saygı duymak zorunda kalırız.

Almanya Başbakanı Merkel: 

Erdoğan'ın da biraz önce söylemiş olduğu gibi Cemal Kaşıkçı ile ilgili konuyu tabi ki ele aldık.

Söz konusu olan ölümle ilgili kimlerin failler olduğunu ortaya çıkardıktan sonra Avrupa genelinde kendi ortak değerler zeminimizde gerekenlerin yapılacağını taahhüt etmek isterim. 

Fransa Cumhurbaşkanı Macron:

Şansölye ile bu korkunç cinayeti ele aldık. Kaşıkçı cinayetini... Tabi ki kınıyoruz. Konuyla ilgili istihbarat paylaşımımız var. Türkiye'nin de şimdiye kadar ki seferberliği önemli. Bir takım olgular söz konusu. Ama soruşturmanın sonuna kadar gitmesi gerekiyor. Bu konuyla ilgili yaptırımların alınması gerekiyor. 

SORU: Esad'ın Suriye'deki yeri ne olacak? İdlib ile ilgili sorum olacak. Muhtırasının hayata geçmesinden memnun musunuz?

Cumhurbaşkanı Erdoğan: 

Her şeyden önce buradaki irade kişilere ait olan bir irade değildir. Esad'ın durumunu belirleyecek olan irade Suriye halkının iradesidir. Suriye halkı kararı verecektir. Bize göre Esad, 1 milyona yakın insanı katletmiş bir insandır. Şu ana kadar yaşanan durumlar ortadadır. Hala oradaki katliamlar devam etmektedir. İnşallah bu süreç son bulmuş olur. Suriye'deki insanlar hayatlarına rahat devam eder. Bütün mesele burada ağır silahların İdlib merkezinden tamamen çekilerek bunların merkezde, sivil halkı rahatsız etmemesinin sağlanmasıdır.

Almanya Başbakanı Merkel: 

Siyasi çözüm diyoruz ama bu kolay olmayacaktır. Milyonlarla insanın tehlikeye atılmasını istemiyoruz. Tabi ki kolay değil ama son haftalarda atılan adımlar bu sürecin başarıyla ilerlediğini ortaya koymuştur.

Fransa Cumhurbaşkanı Macron:

Suriye'yle ilgili karar vermek bizlere düşmez ama halkının geleceğini belirleyebilmesi için şartları ortaya koymakta yardımcı olabiliriz. Mevcut rejime uluslararası toplum baskı uygulamalı. Rejim tüm Suriye'yi temsil etmiyor. Bir anayasal çerçeve kurarak tüm Suriyelilerin oy vermeye ve kendi geleceklerini tayin etmeye yönelik şartları oluşturmamız gerekiyor.

Görüşme 2 saat 45 dakika sürdü

Vahdettin Köşkü'ndeki dörtlü zirveye, Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ev sahipliği yaptı.

Soçi mutabakatının ardından İdlib'deki durum başta olmak üzere, sahadaki genel gelişmeler ve siyasi çözüm sürecinin ele alındığı zirve 2 saat 45 dakika sürdü.

Zirvede, Türkiye'den Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak, Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar, Rusya'dan Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, Savunma Bakanı Sergey Şoygu, Almanya ve Fransa'dan özel danışman ve temsilciler yer aldı.

BM Suriye Özel Temsilcisi Staffan de Mistura ve Astana platformunun Cenevre'de oluşturduğu "küçük grup"tan temsilciler, bu zirvede ilk kez bir araya geldi. Suriye konulu dörtlü zirvede ana gündem, İdlib'deki ateşkesin sağlamlaştırılması ve Suriye krizine siyasi çözüm için ortak çabalar oldu.

Sahadaki gelişmeler, Soçi mutabakatının ardından İdlib'deki durum ve Astana ile Cenevre platformlarında sürdürülen siyasi çözüm süreci, zirvenin ana gündemini oluşturdu.

İstanbul'da gerçekleştirilen Suriye konulu dörtlü zirvenin ardından Erdoğan, Putin, Merkel ve Macron ortak basın toplantısı düzenleyecek.