Hürriyet yazarı Noyan Doğan, sosyal güvenlikle ilgili kamuoyundaki yanlış algılardan biri de ölen sigortalıların yakınlarına her şart altında maaş bağlanacağı yönünde olduğunu hatırlatarak "Oysa eşten ya da anne-babadan ölüm aylığı alabilmenin belli şartları var" dedi. işte 'ölüm aylığı'nda merak edilenler.
Noyan Doğan'nın "Ölüm aylığı şartları" başlığıyla yayımlanan (20 Eylül 29017) yazısı şöyle:
Okuyuculardan sosyal güvenlik ile ilgili farklı konularda, farklı sorular geliyor. Bunların başında da vefat eden sigortalının yakınlarına bağlanacak maaş konusu, yani ölüm aylığı, geliyor. Kimileri ölüm aylığı alıp alamayacağını soruyor, kimileri ne kadar maaş alacağını merak ediyor. Öncelikle şunu belirteyim, herkes ölüm aylığı alacak diye bir şey söz konusu değil.
Hak sahipleri kimler?
Ölüm aylığı, ister işçi olsun ister memur isterse de Bağ-Kur’lu, vefatı halinde geride kalan hak sahiplerine bağlanan emekli aylığı anlamına geliyor. Daha da önemlisi, ölüm aylığı bağlanabilmesi için sigortalının ölüm tarihi önemli. Burada da kritik tarih, 2008’in Ekim ayı. Sigortalının vefatı Ekim 2008 tarihinden önceyse yakınlarının ölüm aylığına hak kazanmalarının şartları farklı; vefat, Eylül 2008 tarihinden sonra ise farklı. Ancak hangi tarih olursa olsun ölüm aylığı hakkından yararlanabilmek için vefat eden sigortalının çalışma süresi içinde belli süre prim ödemesi şart.
Ölüm aylığından, sigortalının eşi, çocukları ve bazı şartlara bağlı olarak da anne ve babası yararlanabiliyor. Eşin ölüm aylığı alabilmesi için, sigortalının vefat ettiği tarihte yasal evlilik bağı bulunması gerekiyor. Dul eşin yeniden evlenmesi halinde ise ölüm aylığı kesiliyor. Yeri gelmişken belirteyim, dul eş, sonradan evlendiği eşinden boşanırsa, vefat eden sigortalıdan yeniden ölüm aylığı alabilir.
Çocuklara gelince; erkek çocuklar, öğrenim görmemeleri halinde 18 yaşını, orta öğrenim görmeleri halinde 20 yaşını, yükseköğrenim görmeleri halinde de 25 yaşını doldurmamış olmaları gerekiyor. 25 yaşında sonra ölüm aylığı hakkı bitiyor. Kız çocuklarında ise durum biraz daha farklı. Ölüm aylığı bağlanabilmesi için herhangi bir yaş ya da öğrenim durumu gerekmiyor. Maaş bağlanması için; evli olmamaları, evlenmiş olsalar bile sonradan boşanmış olmaları, sigortalı çalışmamaları, aylık almamaları, herhangi bir gelirlerinin olmaması gerekiyor. Kız çocuklar evlendiğinde ise ölüm aylığı kesiliyor.
Ölen sigortalının anne ve babasının aylık alabilmesi için de bazı kriterler bulunuyor. Birincisi, anne-babanın herhangi bir gelirinin olmaması ya da asgari ücretin net tutarından –ki, bugün için bu rakam 1.400 lira- düşük olması şart. İkincisi, ölen sigortalının eş ve çocuklarından geri kalan hisse oranında maaş bağlanabiliyor.
Çift maaş mümkün mü?
Ölüm aylığı konusunda en çok merak edilenlerden biri de çift maaş alınıp alınamayacağı. Yani, hem vefat eden eşten hem de anne-babadan maaş bağlanıp bağlanamayacağı.
Çift maaş almanın da şartları var. İlk şart, ölen eş ya da anne-babanın farklı sigortalı olması; ikinci şart ise, sigortalının ölüm tarihi.
Ölen eş ve anne-baba aynı sigortalıysa tek maaş bağlanıyor. Örneğin, eş de SSK’lı, anne-babada SSK’lı ise hak sahibi tek maaş alabiliyor. Aynı şekilde eş de devlet memuru, anne-babada devlet memuru ise tek maaş bağlanıyor.
Ancak bağlı oldukları sigortalar farklı ise o zaman iki maaş alınıyor. Eş devlet memuru ve Emekli Sandığına bağlı, anne ya da baba işçi ve SSK’lı ise çift maaş alınabilir.
Ölüm tarihine gelince; farklı sigortalara bağlı eş ve anne-baba Ekim 2008’den önce ölmüşse hak sahibi iki maaş alabilir. Ölen sigortalılardan biri Ekim 2008’den önce, diğeri Ekim 2008’den sonra vefat etmişse ve farklı sigortaya bağlı ise yine iki maaş alınabiliyor.
Ölümlerin ikisi de 2008’den sonra ise farklı sigortalı olmak şartıyla memur kızı ve memur eşi çift ölüm aylığı hakkına sahip oluyor. Örneğin, ölen eş memur emeklisi, baba ise SSK’lı ya da Bağ-Kur’lu ise kadınlar çift maaş alabiliyor.
Şartlar neler?
-Emekli Sandığı’na bağlı ya da Bağ-Kur’lu sigortalının Ekim 2008’den sonra ölmesi halinde en az 1800 gün prim ödemiş olması gerekiyor.
- Ekim 2008’den sonra ölen sigortalının SSK’lı olması halinde 5 yıldan beri sigortalı olması ve 900 gün prim ödemiş olması gerekiyor.
- Ölen Bağ-Kurlunun genel sağlık sigortası primi dahil tüm prim borçlarının ödenmiş olması gerekiyor.
- SSK’lı sigortalının Ekim 2008’den önce vefat etmesi halinde 5 yıl sigortalı olarak çalışmış olması ve en az 900 gün prim ödemiş olması gerekiyor.
- Bağ-Kurlu sigortalının Ekim 2008’den önce ölmesi halinde 1080 gün prim ödemiş olması gerekiyor.
Kimlere, ne kadar maaş bağlanır?
- Ölen sigortalının çocuğu bulunmaması ve dul eşin herhangi bir işte çalışmıyor olması halinde eşe yüzde 75 oranında ölüm aylığı bağlanır.
- Hak sahibi bir eş ve bir çocukça; maaşın yüzde 50’si eşe, yüzde 25’i çocuğa bağlanır.
- Hak sahibi bir eş ve iki çocuksa; eşe maaşın yüzde 50’si, çocuklara da yüzde 25’şer ödenir.
- Hak sahibi bir eş ve 3 çocuksa; maaşın yüzde 40’ı eşe bağlanır, çocuklara ise çocuk başına yüzde 20 hisse düşer.
- Ölen sigortalının anne-babası ise gerekli şartların sağlanması halinde maaşın toplam yüzde 25’i oranında hisse alır.
