Hülya Karabağlı
Ankara
BM Nüfus Fonu, (UNFPA)’nın “Türkiye Çocuk Yaşta Evlilik” raporunda, eğitim sistemi, evlilik yaşı, kız çocukları aleyhine işleyen gelenekler dikkat çekiyor. Mart 2008 – Mart 2009 dönemi için, evlilik-nişanlılık sebebiyle devamsızlık yapan kız çocuklarının sayısı 675. Erkek çocukların sayısı ise sadece 18. UNFPA, evlilik ve nişanlılığın ilkokulda 20 günden fazla devamsızlık yapmak için istisnai sebepler arasında sayıldığına dikkat çekti.
'Eğitim kız çocuklarına geleneklere meydan okutturuyor'
BM Nüfus Fonu’nun bir çok araştırmadan da yararlanarak hazırladığı rapor da, çocuk yaşta evliliklerin cinsiyetler arası eşitsizlikle, kız çocuklarının eğitimleriyle bağlantılı olduğu kabul edildiğine dikkat çekiliyor. “Eğitim, kız çocuklarının geleneklere meydan okumasına olanak vererek evliliğin ertelenmesini sağlamaktadır” deniliyor. Kızlarını okula göndermeyen ailelerin, henüz çok küçük yaşlardayken kız çocukları için evlilikler ayarlama eğiliminde olduklarına dikkat çekiliyor. E-okul verilerine göre, Mart 2008 – Mart 2009 dönemi için, evlilik-nişanlılık sebebiyle devamsızlık yapan 18 erkek çocuğuna karşı 675 kız çocuğu var.
Raporda, yeni eğitim sistemine yönelik kaygılara yer verilerek, “2012’de yürürlüğe giren son eğitim reformlarıyla, zorunlu eğitim dörder senelik üç kademeye bölünmüştür. Yasa evde eğitime izin verdiğinden, kız çocukları erkeklere oranla yasadan daha fazla etkilenecektir ve çocuk gelinlerin sayısı artabilir” görüşü yer alıyor. Rapordaki değerlendirmeler ve öneriler şöyle:
'38 kampanya sayesinde 200 bin kız çocuğu okullu'
İlköğretimde cinsiyet eşitliğinin iyileştirilmesi. BM Çocuk Fonu (UNICEF) ve T.C. Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) tarafından 2003-2010 yılları arasında gerçekleştirilen Haydi Kızlar Okula! Kampanyası, ülke genelinde ilkokula kayıtlarda kız-erkek eşitliğini iyileştirmiştir.
Kız ve erkek çocukların ilkokula kayıt yaptırma oranları arasındaki fark Kampanyanın ilk başlatıldığı 2003 yılında yüzde 7,15’ken, 2008 ve 2009 yılları arasında yüzde 1,02’ye düşmüştür.38 Kampanya sayesinde, 200.000 kız çocuğu ilkokula kayıt yaptırmıştır.
'14 yaşında evlenebilecekleri'
Kampanya sonucunda okula kaydolan kız çocuklarının hangi yaşlarda evlendiklerine dair elde veriler olmasa da, bu kızların en erken 14 yaşında evlenebilecekleri (zira kampanya döneminde ilköğretimi bitirme yaşı 14 idi) göz önüne alınmalıdır.
'Çocuk yaşta evliliğe dur demeliyiz'
Çocuk yaşta evlilik, insan haklarının korkunç bir ihlalidir ve kız çocuklarını eğitimlerinden, sağlıklarından ve uzun vadeli olanaklardan mahrum bırakmaktadır. Çocuk yaşta evlenen bir kız çocuğu artık tam potansiyeline ulaşamayacaktır. Birçok ebeveyn ve toplum kız çocukları için en iyisini istediğinden, birlikte çalışmalı ve çocuk yaşta evliliğe dur demeliyiz.
'Evlilik yaşı asgari 18 olmalı'
Çocuk Koruma Kanunu, Türk Medeni Kanunu ve Türk Ceza Kanunu’nda yer verilen çocuk tanımları arasındaki farklılıklar giderilmeli, tüm ilgili mevzuatta evlilik için asgari yasal yaş 18 olarak belirlenmelidir.
'Diyanet strateji geliştirmeli'
Sağlık kurumları, tespit eder etmez erken evlilikleri kaydedip gerekli mercilere bildirmelidir. Bu kurumlar aynı zamanda ergen kız çocuklarını çocuk yaşta hamileliğin ve anneliğin ortaya çıkarabileceği riskler konusunda bilgilendirmelidir.
Çocuk yaşta evliliklerle ilgili olarak tüm ülke çapında ulusal gündem oluşturulmalı, yerel yetkililer ve hükümet temsilcileri bu gündemi uygulamak için yerel paydaşlarla işbirliği içinde çalışmalıdır.
Ayrıca, Diyanet İşleri Başkanlığı tarafından, çocuk yaşta evlilik konusunda bir strateji geliştirilmeli ve tüm dini yetkililere duyurulmalıdır.
Eğitim kurumlarında öğretmenlerle ve okul idarecileriyle yapılacak özel eğitimler yoluyla farkındalık arttırılmalıdır.
