Bugün siz bu yazıyı okurken Obama, Beyaz Saray’da iş dünyasıyla küresel vergisel mimarinin tohumlarını atacak bir başka vergi düzenlemesi hakkında konuşmaya hazırlanıyor olacak. T24 okuru olarak ne konuşulacağını önceden bilin istedim.
Amaç malum: Bütçe açığını ve borç stokunu azaltmak
ABD’de krizin müsebbibi olarak finansal piyasalarda kontrolsüz risk iştahı görülse de esas sebep, ABD hazinesinin Afganistan ve Irak savaşının finansmanı amacıyla daha fazla harcama yapmasıdır. Şimdi herkes gibi ABD de işsizliği nasıl azaltırım, nasıl büyürüm, açıklarımı nasıl kapatırım, borcumu nasıl öderim derdinde. O nedenle Obama’nın da işi zor ve o da ülkesinde uçan kuştan vergi almak istiyor.
Obama’nın vergi planının esas amacı, ABD’li yatırımcının daha çok ülke içinde yatırım yapmasını sağlamak. Böylece daha fazla istihdam yaratarak işsizliği; daha fazla vergi toplayarak bütçe açığını; yurtdışı kazançların daha fazla beyan edilmesini sağlayarak da dış açığını azaltmak istiyor.
Vergi cennetleri bugüne kadar en çok ABD’li şirketlere yaradı
2009 yılı itibariyle ABD’nin en büyük 100 şirketinin 83’ünün vergi cennetlerinde iştiraki şirketi vardı. Örnek: Cayman adalarında kurulu 8.877 tane şirketin adresi aynı binada. Oysa bu şirketlerin fiziken sadece birkaç tanesi mevcut. Diğerleri sadece vergisel avantajlardan yararlanmak veya vergi kaçırmak amacıyla kurulmuş.
Yurtdışına yatırım yapanı sistem destekliyor
Obama’nın vergi planı vergiden kaçınmak için işlerini yurtdışına transfer eden ABD’li yatırımcıları hedef alıyor. Amacı, yatrımların yurtdışına çıkmasına neden olan vergisel düzenlemeleri değiştirmek. Çünkü ülke içinde yatırım yapan ve istihdam yaratanla, aynı işi yurtdışında yapan yatırımcı arasında açık bir haksız vergisel rekabet var. Bir örnek verelim: 2004 yılında yurtdışında 700 milyar dolar kurum kazancı elde eden ABD’li çok uluslu şirketler, bu kazançları için ABD’de sadece 16 milyar dolar vergi ödemişler. Efektif vergi oranı yüzde 2.3’e tekabül ediyor.
Obama’nın vergi planının temel taşları
Obama’nın vergi planı yürürlüğe girerse;
1.ABD’li şirketlerin yurtdışı iştirakleri aracılığıyla elde ettikleri kazançlarının ABD’de vergi dışı kalmasına olanak veren düzenlemeler değişecek. Mevcut durumda ABD’li şirketlerin yurtdışı iştirakleri arasındaki gelir transferi normalde ABD’de beyane ve vergiye tabi. Ancak iştiraklerden birisini vergi cennetine alarak ABD’de vergiden kaçınmak mümkün. Bu nedenle yurtdışındaki bir iştirak yoluyla elde edilen kazancın vergi cennetindeki bir başka iştirake aktarılmasına olanak veren düzenlemeler (check the box rules) değiştirilecek.
2.Mevcut durumda yurtdışında ödenen vergi ABD’de elde edilen kazançtan düşülüyor ve fazla ödenen vergi iadeye konu olabiliyor. Keza, yurtdışı yatırımlar için yapılan giderler ABD’de elde edilen kazançtan düşülebiliyor. Örneğin yurtdışında yatırım yapan şirketler bu yatırımlar için ödedikleri kredi faizini ABD’de elde ettikleri gelirden düşebiliyorlar. Yurtdışında elde ettikleri kazanç üzerinden ödeyecekleri vergiyiyse yatırım dönemi boyunca erteleyebiliyor. Bu nedenle deniliyor ki, mevcut vergi mevzuatı ABD’li vergi mükellefi şirketleri başka ülkelere yatırım yapmaya teşvik ediyor. Obama planı yürürlüğe girerse bunlar düzelecek; yurtdışı gelirler üzerinden ABD’de vergi ödenmedikçe Araştırma ve Deneme (R&E) giderleri dışındaki giderlerin ABD’de kurum kazancından indirimine son verilecek.
3.ABD’de vergi ödememek amacıyla gayrimaddi hakların (patent, marka, lisans) yurtdışı iştiraklere transferine olanak veren düzenlemeler değişecek.
4.ABD Gelir İdaresi IRS’e 800 kişi alınacak. IRS, özellikle transfer fiyatlamasıyla ilgili olmak üzere yeni düzenlemelrle ilgili olarak avukat, ekonomist, finans uzmanı vesaire isthidam edebilecek.
5.Yurtdışı iştirakler arası mal ve hizmet alımlarında fiyatı, emsal bedelden yüksek veye düşük tutmak suretiyle ABD’deki kurum kazancından indirebilecek yurtdışı giderler şişirilemeyecek.
6.Zengin ABD’liler, vergi ödememek amacıyla paralarını yurtdışı offshore bankalarda tutabiliyorlar. Çünkü bu tür bankaların IRS’e durumu raporlama veya işbirliği yapma mecburiyetleri yok. Varolanlar da etkin çalışmıyor. Plan ile ABD ile iş yapan aracı kurumlara IRS ile Yetkili Aracı (Qualified Intermediary) anlaşması yapma zorunluluğu getiriliyor. Plan yürülüğe girerse anlaşmayı imzalayan yabancı mali kurumlar, vergi kaçıran ABD’li zenginleri IRS’e ihbar edecek. Böylece daha fazla bilgi, daha kısa sürede IRS’e akacak ve beyan dışı gelir kalmayacak.
En fazla hangi şirketler etkilenecek?
Bu düzenlemelerden en fazla Microsoft, Hewlett-Packard ve Dell gibi bilgisayar ve program yazılım şirketlerinin etkileneceği söyleniyor. Çünkü bu şirketler, patent, marka ve lisans türü gayrimaddi haklarının mülkiyetini yurtdışı offshore iştiraklerine transfer ederek ABD’de az vergi ödüyorlar. Aynı şekilde Pepsi Cola, Coca-Cola, Merck & Co. gibi lisans geliri yüksek şirketler de plandan olumsuz etkilenecekler arasında…
Sonuç
Obama’nın bankalarla ilgili planı Wall Street’I nasıl vurdu hatırlayın. Şimdi sıra reel sektör hisselerinde.
