Yenilenen büyükşehir belediye başkanlığı seçiminin ardından Suriyeliler konusu yeniden devletin gündeminde. Devlet, İstanbul merkezli başlattığı uygulamada gelecek hafta yeni bir aşamaya geçiyor.

İktidarın İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı seçimini kaybetmesinin gerekçelerinden birisi olarak değerlendirilen İstanbul’daki Suriyeliler ile ilgili 12 Temmuz’da özel bir uygulama başlatılmıştı.

İçişleri Bakanlığı’nın, “Düzensiz Göçle Mücadele Programı” adıyla başlattığı uygulama kapsamında, yasa hükümlerine göre “geçici koruma” kapsamında bulunan Suriyeliler, İstanbul’dan kayıtlı bulundukları kentlere gönderiliyor.

Ayrıca, aynı uygulama çerçevesinde bugüne kadar Türkiye’de hiçbir kaydı bulunmayan yani “Geçici koruma kapsamında olmayan” Suriyeliler de yine İçişleri Bakanlığı’nın talimatıyla İstanbul’dan alınarak belirlenen kentlerdeki geçici barınma merkezlerine gönderilerek ikamete tabi tutuluyor.

İçişleri Bakanlığı, İstanbul’da kayıtsız halde yaşayan Suriyelilerin geldikleri kentlere geri dönmeleri için 20 Ağustos’u son tarih olarak belirlemişti. Ancak, bakanlık yoğun talepler nedeniyle geri dönüş takvimini 30 Ekim’e kadar uzattı.

Şimdi konunun çözümü için başlatılan takvimin sonuna gelindi. İçişleri Bakanlığı’nın verdiği süre gelecek perşembe sona eriyor. 1 Kasım gününden itibaren öncelikle İçişleri Bakanlığı ve Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK), İstanbul’da düzensiz göçün önlenebilmesi için yoğun kontrol ve denetimlere başlayacak.

547 bin Suriyeli İstanbul’da

Gelinen noktada, İstanbul’daki yabancıların fotoğrafı, İçişleri Bakanlığı’nın güncel verilerine göre şöyle:

* Halen Türkiye’de resmi kayıt altındaki yaklaşık 3 Milyon 634 bin dolayındaki Suriyeli’den yaklaşık i İstanbul’da yaşıyor. Bu rakam ülke genelinin yüzde 15’ni oluşturuyor.

* Aynı zamanda İstanbul’da 533 bin dolayında ikamet izni bulunan, yaklaşık 2 bin 200 de uluslararası koruma altındaki farklı ülkelerin uyruğunda olan yabancılar yaşıyor.

* İstanbul’da “Düzensiz göç” kapsamında yani, herhangi bir kaydı bulunmayan yabancı uyruklularda ilk sırayı Afgan uyruklu göçmenler alıyor. Pakistanlılar ikinci, Suriyeliler üçüncü sırada. Bangladeşliler ise dördüncü sırada kendilerine yer buluyor.

* 2019 yılının rakamlarına göre İstanbul’un 39 ilçesi baz alındığında düzensiz göç kapsamında en çok yabancının bulunduğu ilk 10 ilçe ve düzensiz göçmen sayıları şöyle:

Esenyurt: 140 bin, Fatih: 120 bin, Küçükçekmece: 65 bin, Bağcılar: 65 bin, Başakşehir: 58 bin, Bahçelievler: 53 bin, Avcılar: 50 bin, Zeytinburnu: 50 bin, Sultangazi: 45 bin, Esenler: 40 bin.

* Yine 2019 yılında şu ana kadar kayıtsız Suriyeli’nin yaşadığı İstanbul’un ilk 10 ilçesi ile rakamları şu şekilde:

Esenyurt: 55 bin, Bağcılar: 50 bin, Küçükçekmece: 42 bin, Sultangazi: 45 bin, Esenler: 40 bin, Fatih: 30 bin, Başakşehir: 25 bin, Avcılar: 23 bin, Zeytinburnu: 22 bin, Bahçelievler: 22 bin.

* 2018’de İstanbul’da kayıtsız Suriyelileri barındıran ilk 10 ilçenin konumu ise şöyleydi:

Küçükçekmece: 38 bin, Bağcılar: 37 bin, Sultangazi : 31 bin, Fatih: 30 bin, Esenyurt: 29 bin, Başakşehir: 26 bin, Zeytinburnu: 25 bin, Esenler: 22 bin, Bahçelievler: 20 bin, Avcılar: 19 bin.

***

Rakamlardan da anlaşılacağı gibi, bir yıl içinde İstanbul’daki kayıtsız Suriyelilerin sayısında belirgin bir artış gözleniyor.

Kayıtsız Suriyelilerin, daha çok üretim tesislerin bulunduğu ilçelerde yoğunlaştığı, gelir düzeyi yüksek ilçelerde yaşamaktan doğal olarak kaçındıkları anlaşılıyor.

Yine Suriyelilerin büyük bölümü, İstanbul’un Avrupa yakasını yaşam alanı olarak görüyor. Bunda Türkiye’den Avrupa’ya kaçış organizasyonunun etkili olduğu söylenebilir.

***

Devletin 12 Temmuz’da başlattığı yeni uygulama kapsamında tespit edilerek İstanbul dışında ikamet ettirilen düzensiz göç mağduru yabancı uyruklu sayısı yaklaşık 40 bine ulaştı. 

Bu sayının 6 bin dolayındaki bölümünü ise kayıtsız Suriyeliler oluşturuyor.

Çoğunlukla yerel yönetimlerin sağladığı ulaşım imkânlarıyla başka kentlere gönderilen yabancı uyrukluların en çok tercih ettiği kentlerde Kilis ilk sırayı alıyor. Kilis’in ardından Adana ikinci, Adıyaman üçüncü ve Aksaray dördüncü sırada yer alıyor.

İstanbul’da yaşam mücadelesi veren kayıt dışı Suriyelilerden üçte biri çalışma yaş aralığında. Yani, 18-65 yaş arasındalar. Buna karşın, İstanbul’da kayıtlı çalışma izni alan Suriyeli sayısı ise sadece 8 bin dolayında.

Aradaki büyük fark göz önüne alındığında; çalışma yaş aralığındaki kayıt dışı Suriyeliler’in büyük bölümü kayıt dışı istihdam olarak karşımıza çıkıyor.

Bu nedenle, 1 Kasım gününden itibaren SGK İstanbul genelinde işyeri denetimlerine başlayacak.

Kurumun oluşturduğu 200’e yakın denetim ekibi, kayıt dışı biçimde Suriyeli çalıştıran işyeri sahiplerinin peşine düşecek.

Bu konuda işyeri sahipleri pek şanslı değil. Zira, kaçak çalıştırılan her Suriyeli için devletin keseceği ceza miktarı aylık 13 bin, yıllık 156 bin lira olacak.

Suriyeli çalıştırmayı tercih eden patronlar, işçisini kayıt altına almak zorunda kalacak.

Patronlar ne tepki verecek? Kısa zamanda bu sorunun yanıtını ortaya çıkar.