Benekli Kordon hikayesinden, dedektif Sherlock Holmes müptelalarının keyifle ezberlediği cümledir:

“Zalim bu dünya! sevgili Watson, en büyük zalimlikse zeki bir adamın aklını suç işlemek için kullanması!”

Holmes bu felsefe ile katilin aklını nasıl kullanacağını doğru tahmin ederek genç kadını zalim üvey babasının elinden kurtarınca bu sefer Watson’dan bir klasik daha gelir:

“Şiddet, şüphesiz, şiddet yanlısının başına çöreklenir, dolap çevirmeye kalkan da başkasına niyetiyle kendi kuyusunu kazar sonunda.”

Bu ve benzeri klasik cümleleriyle, Holmes’ün suçlunun mantığıyla düşünüp suçun önüne geçme tekniği, okurlarını ebediyen cezbeder. Holmes’cüleri, bir maceradan ötekine, “suçun mükemmeli olur mu?” merakına sürükler. Sonunda Holmes’ün ezeli düşmanı, zalimlerin zalimi Profesör Moriarty çıkar ortaya.  Moriarty zekidir, eğitimlidir, bu kötü dünyada aklını suç işlemek için kullanan zalimdir.

Öyle ki, Watson’ın şiddetle ilgili saptamasını neredeyse çürütecek noktaya gelir. Moriarty ile Holmes teketek çatışır, yenişemez, birlikte ölürler. Ama bu serüvene okurlar itiraz eder. Onun üzerine bir daha ki serüvende Holmes, Moriarty ile birlikte düştüğü Reichenbach şelalesinden sapasağlam hayata geri döner.  

Suçun mükemmeli olur mu sorusunun Edgar Allan Poe’nun dedektifi Dupin ile başlayan serüveninde, Sherlock Holmes’ün izinden giden çoğu birbirinden renkli yığınla dedektif hikayesi mevcut bugün. 

O yüzden de, Manhattan’ın tam orta yerinde, tiyatro cenneti New York tarihinde en uzun süre sahnelenen oyun rekoru “Suçun Mükemmeli” adlı off-Broadway oyuna ait. Halen 50. Sokağın yedi ile sekizinci caddeler arasındaki batı kesiminde, The Anne L. Bernstein tiyatrosunda sahnelenen oyunun ilk perdesi 18 Nisan 1987’de açıldı. O günden beri sanatçı Catherine Russell’ın -aile düğünleri dışında- kesintisiz olarak başrölü oynadığı oyun toplam 29 yıldır devam ediyor. Geçtiğimiz Salı günü “Suçun Mükemmeli”nin 60 yaşındaki yazarı Warren Manzi öldüğünde, oyun 11824 kez perdesini açmıştı. Bundan sonra da, Russell’ın nisan ayı içindeki kendi düğünü hariç, kesintisiz rekoru elinde tutmaya devam edecek. 

“Seyirciler polisiye seviyor. Buraya tiyatroya daha önce adımını hiç atmamış bir yığın seyirci geliyor. Çoğu da oyun kritiklerini okumayanlar” diye açıklıyor Russell.

Tiyatro eleştirmenlerinin olumsuz eleştirilerine, yazarın yoğun cümlelerinden, hikayenin anlaşılmazlığından, labirentvari yapısından, komik cümleleri kadar, sessizliğinden, birbirini takip etmeyen gelişmelerinden şikayet etmelerine rağmen “Suçun Mükemmeli” mükemmel bir şehir efsanesi. Posteri siyah. Yüksek ökçeli sivri burunlu pabuçları, mini eteği, uzun seksi bacaklarıyla bir köşede elinde silahla acımasızca dinelmiş kadın.

Hikayesi bir Pazar gecesi. Hali vakti yerinde, psikiyatr ve yazar çekici bir kadının evinde. Bir adam vurulur. Yakışıklı dedektif olay yerine varıncaya kadar ceset ortadan kaybolur. Şüpheli listesinde başta psikiyatr kadın, ayrıca onun hepsi birbirinden zeki, kimi karısının aşıklarını öldürmüş eski katil hastaları da vardır. Hastaların kabuslarını canlandırarak tedavi yöntemi uygulayan psikiyatristin evinde intihara kalkışanlar nedeniyle ölü mermiler konuşmuştur. Aşklar, kıskançlıklar ve yanlış anlamalar nedeniyle bir dizi ölümler sıralanır. Kimileri tam ölmek üzereyken ölümden döner, kimileri tam ölümden dönmek üzereyken ölüme yakalanır. Sonunda tugla sayısıyla cinayet çözümlenir ve çözüm aşkı getirir. Oyunu tam anlayamayan seyirciler için “suçun mükemmeli cevap hattı” mevcut. Tiyatroda bir eşyasını kaybedip arayanlar için verilen numara ile aynı hat. Seyircilerin çözümle ilgili her sorusunu sevinerek ve memnuniyetle cevaplıyor.

Oyun yazarı Manzi, Yale üniversitesi dram bölümünden mezun olduktan kısa bir süre sonra 1980’de oyunu yazdı. Kara sinema ustası Alfred Hitchcock’un yönettiği aynı isimli episod muhtemelen Manzi’nin ilham kaynaklarından. Hitchcock bizzat tanıttığı “Suçun Mükemmeli”nde, Conan Doyle’un zalim tanımına yaklaşıp dedektifi zalim olan bir hikaye seçmiştir. Kurbanını yakıp sanatkarhane bir şekilde seramik vazo yapar.

Manzi ise “Suçun Mükemmeli” ile 1980’de Broadway’de oyun hakkı satan en genç yazar oldu. Yapımcısı oyunun adını “Suçlu Eller” olarak değiştirmek isteyince Manzi Broadway’den ümidi kesip Hollywood’a film metni yazmaya gitti. Oyun yedi yıl sonra yazarın onun için seçtiği isimle ilk önce Greenwich Village’de Grove sokağı üzerindeki Courtyard tiyatrosunda sahnelendi. Daha sonra 47. Sokakta Harold Clurman Tiyatrosunda, ardından aynı civarda bir dizi başka tiyatroda gösterimi sürdü.  2005’de Times meydanı ile Broadway köşesideki Snappe Tiyatro Merkezi’ne geldi. Halen, bu yıl Broadway’in en başarılı oyunlarından biri “Eglenceli Ev”in ve Gershwin’in tam karşısındaki The Anne L. Bernstein tiyatrosunda sürüyor. Karaktersiz, alışveriş merkezivari mahallede bir zamanların şanlı Shakespeare tiyatrosu “Kış Bahçesi” ile birlikte.

Ve oyun 29 yıl, ara vermeksizin, istikrarla para kazanmayı sürdürüyor.  Bu süreklilikte şüphesiz, oyunun ismi kadar, sahnedeki rolüyle yetinmeyip, zaman zaman çöpleri toplayan, bilet satan, seyircilerin sorularını telefonlarını cevaplayan, hemen hemen her gün komik yeni bir cümleyle metin değişteren enerjik yazarın repliklerini hızla ezberlemeyi öğrenen başröl oyuncusu sadık Russell’ın payı büyük.

www.sebnemsenyener.com