Cumhurbaşkanımızın Halep’teki Ermenilerin Türkiye’ye gelmesi için devrede olduğunu öğrendiğimizde, aylar önce yaptığımız bir değerlendirmeyi ısıtıp güncelleştirdik...
Mayıs 2011’de Suriye İç Savaşı, Özgür Suriye-Ordusu ve Türkiye’nin arabuluculuğu söz konusu olunca; Ermenileri göz ardı ederek, Suriye’den bahsedilemez demiştik.
Madem, zamanı şimdiymiş, gelin Suriye Ermenilerine şimdi bir göz atalım…
Tarihte Suriye Ermenileri ve bugün…
İÖ. IV-III. Yy.dakiAsuristan’danberi Ermeniler yaşardı. M.S. IV-V Yy.daMesrob Maşdots gibi alfabenin (M.S. 401’de) mucidi Ermeni gençler eğitim almışlardı. Pakraduni Ermeni Krallığı’nın yıkılması, Selçuklu akınları ve Kilikya(Adana)Ermeni Krallığı’nın düşmesiylesayıları çoğalmıştı.
X Yy.da Ermeni Havari (Ortodoks) Kilisesi ‘Önderliği birçok kiliseaçarak kurulmuştu. Antiochia (Antakya)’da,çokça vali (Prens Abna, Ani’li Khaçadur, Vasag Bahlavuni vd) Ermeniydi.
Tüccar, zanaatkârlardan başka XVI. Yy.dan itibaren yerel-ulusal alanda idarecileri de görebiliriz. Orta Çağ’daönemli mimarlar görülür. Ayrıca, Hovhannes Urhayetsi, Khaçadur Zeytuntsi, Tıbir (Diakon) Gazaros gibiyazar,Ananyan, Mıgırdiç, Asadur gibi ressamlarda olmuştur...
Ermenilerin Mevlana’sı, 18 Yy.ın Tiflisli, şair ve aşığı Sayat Nova yani Harutyun Sayatyan, Halep’li Garabed Sayatyan’ın oğludur. 1915’ten sonra Araplaşmış Ermeniler bile, tepkisel bir şekilde kültürlerine dönmüş 1920’lerden itibaren Suriye Ermeni Toplumu’nu kurmuşlardır.
Bugün Halep’te 65, Kamışlı’da 18, Damas’ta 7 bin ve Homs, Latakya, Kessab, Tartus, Hamay, Rakkali’de az sayıda, değişik köylerde 100 bini aşkın Ermeniler yaşar.3 Protestan, 2 Katolikve 17 Havari-Ortodoks kilisesi ile 24’ü Halep ve çevresinde, 6’sı Kessab, 3’ü Damas, 2’si Kamışlı, 2’si Cezire ve 1’i Latakya’da, ilköğretim ve lise olmak üzere toplam 38 okulu bulunuyor.
Ermeni siyasi partiler, aslında nedir ve ne değildir?
Halep, Damas’ta, Taşnak diye tanınan, Hay Heğapokhagan Taşnaktsutyun yani Ermeni Devrimci Federasyonu, yine Hınçag diye tanınan Sosyal Demokratagan Hınçagyan Gusagtsutyun yani Sosyal Demokrat Hınçag Partisi ve Ramgavar diye tanınan (eski ‘Armenagan’) Ramgavar - Azadagan Gusaktsutyun yani Liberal-Demokrat Parti önemli rol oynamaktadırlar.
İçlerinde Büyük Felâketi hatırlamamak (böyle bir şey düşünülemez bile!) değil ama şu / bu ülke insanına önyargılık açısından asgari durumda, dolayısıyla diyaloga en açık olan Ramgavar partidir. 1994 Aralık ayı-2005 Eylül arası, Ragıp Zarakolu, bu satırların yazarı, Jean Claude Kebapçıyan ile merkezi Paris’te, Avrupa’da başlatılan Ermeni-Türk Demokratik Diyalog Hareketinin (liberal-demokrat) bu parti tarafından desteklenmiş olması tesadüf değildir…
Eemeni general, bakan, hâkim, savcı ve yüksek bürokratlar gırla…
Ermeni asıllı Suriyelilerin, Başbakanlık, Cumhurbaşkanlığı, bakanlık ve orduda, yüksek görev ifa ettiklerini, görebilirsiniz rahatlıkla… General Der Garabedyan, General Karamanukyan adlarına karşılaşmak, sıradan bir şey...
Suriye – Lübnan Ermenisi, dünden ders çıkarmış olmanın olgunluğunda…
Üç siyasi parti, bugünkü kültürel işleve çekilme kararını acı tecrübelerle almış: Israr etmeyin, öğreneceklerimizi öğrendik, Lübnan ve Suriye vatanımızdır. Kalkınması, iç /dışta huzurlu olmasını istiyoruz; ulus olarak, başımıza gelmiş felaket yüzünden zaten zamanında buralara gelmiş, maddi, manevi, mezarlıklarımızı bile kaybetmiştik, daha kaybetme lüksümüz yok, anlayışlı olun!’ demişler.
Suriye Ermenilerinin çoğunluğu, muhalif gruplara nasıl bakıyor?
On dokuz ay önce, Suriye Ermenileri muhalefeti fanatik ya da Sünni-İslamcıların aşırı uç kanatta görüyordu. Onların iktidara geldiğinde Şii ve dünHükümet’le iyi ilişkilerde olmuşherkesi, Hıristiyanlar dâhil, önyargılı olacaklarına inanıyorlar; ABD ve bölgedeki işbirlikçisi İsrail ‘in ve Suriye halkının çıkarları nasıl örtüşür ki? Suriye’nin bölünmesi muhtemel,inşallah yanılıyoruz!’ diyorlardı…
Orta Doğu’da güzel Türkçemizi koruyan Ermenilerdir!
Suriye Türkleri Arapça konuşur; Türkçemize şaşılası güzellikte ihtimam gösteren ise Suriye Ermenileridir… Mükemmel konuşurlar…
Ekonomik – Siyasi krizleri fırsata dönüştürebilirdik ama nerede?
Yunanistan Ekonomik Krizi sayesindeİstanbul’un solmuş renklerini canlandırabilecek 120 bineski İstanbullu Rum gelebilirdi… Yineİstanbul / Türkiye’mizin hayli değişmiş havasını yeniden solunabilirkılacak 100 bini aşkın Türkiye Ermenileri gelebilirlerdi (yinegelebilirler) ama nerede?
Hoş, belki sınır kapısında geçen yıllarda ‘(…) Ermeniler, Yahudiler, Rumlar gitmemiş olsalardı, buralarda(yaşamaya) devam etselerdi, bugünkü ulus devleti kuramazdık!’ diyen Vecdi Gönül, elde buketlerle ‘Ellerimde çiçekler, sınır kapımda sırılsıklam…‘şarkısıyla karşılasa ha o zaman belki olabilir…
