Deniz Güneş / Demokrat Haber
Ankara Düşünceye Özgürlük Girişimi ve Batı Ermenileri Ulusal Kongresi’ (BEUK) birlikte, 18 Ocak 2014’te Ankara’da bir forum düzenlendi. “2015 perspektifinden Hrant Dink suikastına bakmak başlıklı foruma, BEUK’u temsilen Ermenistan Parlamentosu Milletvekili Arakadz Akhoyan ve Sevag Arstruni katıldı.
BDP eş Bşk Yrd. Van Milletvekili Nazmi Gür, BDP Dış İlişkiler Komitesi’nden Selahattin Esmer, Dr İsmail Beşikçi, Doç Fikret Başkaya, Agos gazetesi yazarı Zakarya Mildanoğlu, ABD Ermeni toplumundan akademisyen George Aghjayan, avukatlar Erdal Doğan, Eren Keskin, Erkan Metin, yazar Sait Çetinoğlu, Temel Demirer, Ümit Kurt, gazeteci Hrant Kasparyan ve aydın, düşünürler katıldı. Katılımcılar, 1915’te yaşananlarla yüzlenilmesi, atılması gereken adımlar konusunda görüşlerini beyan eden sunum ve konuşmalar yaptı.
Forumun son konuşmacısı olan Sait Çetinoğlu, 1915’in soykırım olarak tanınması ve süreçte fiziki ve manevi olarak zarara uğratılan halkların mağduriyetlerinin telafi ve tazmini konusunda Ankara Düşünceye Özgürlük Girişimi’nin görüşlerini aktaran 11 maddelik bir bildiri okudu. Çetinoğlu konuşmasında şunları söyledi: “1915 Soykırımı’nın 100. yıldönümüne yaklaştığımız günümüzde, soykırım mağdurlarının, neler talep edeceğini doğaldır ki mağdur olan halklar belirleyecek. Borcumuz, koşulsuz, önyargısız şekilde bu taleplerin arkasında durmaktır.” Çetinoğlu, yaptığı sunumda, 1915’in 100. yıldönümü gelmeden, soykırım mağdurlarına yönelik olarak yapılması gereken sembolik ve ilkesel asgari “jest”lere dair tavsiyelerini şöyle özetledi:
1. Tanıma, özür ve tazmin
20. Yy. ilk soykırımının tanınmasının ilk adımı, samimi bir özürle olmalı; failleri ifşa edilerek kınanmalı. Osmanlı Hıristiyanlarının toplumsal hafızası yeniden inşa edilmeli, ör: Elmadağ semtinin ismi değiştirilerek, semte, orada yaşamış olan Gomidas Vartabed’in adı verilmelidir. Gayrimüslimlerden gasp edilerek el konulan, sembolik önemde bazı yapılar hala kullanılıyor. Bu bağlamda, soykırımın tanınmasına ilişkin atılacak adımlardan bir olarak, Cumhurbaşkanlığı köşkü olarak kullanılan Kasapyan ailesinin bağ evi, ailenin bugünkü varislerine iade edilmeli. Trabzon’daki Atatürk köşkü Kabayannis ailesine iade edilmelidir.
2. İnkâra yönelik faaliyetlere son verilmesi
Başbakanlık bünyesindeki Asılsız Soykırım İddialarıyla Mücadele Koordinasyon Kurulu”nun lağvı; soykırımın inkârına yönelik yürütülen faaliyetlere son verildiğinin deklare edilmesi ve bu bağlamda 2014 Başbakanlık bütçesinden ayrılan payın iptal edilmesi.
3. Nüfus ve vatandaşlık
Nüfus kayıtlarının şeffaflaştırılması (serbestçe erişim) ve gayrimüslimlerin vatandaşlıktan çıkarılma kararlarının iptal edilerek vatandaşlık haklarının iadesi. Tarihsel topraklarında kovulan Hıristiyan haklara vatandaşlık hakkının iade edilmesi, isteyenlere T.C. nüfus cüzdanı ve pasaportunun verilmesi.
4. Geri dönüş ve ikamet
Tarihsel topraklarına ve yurtlarına dönerek yaşamak isteyenlere izin verilmesi, teşvik edilmesi ikamet şartlarının oluşturulması, bu bağlamdan gereken ortamın sağlanması
5. Tapu kayıtlarında şeffaflık ve kayıtlara erişimde kısıtlamanın kaldırılması
Nüfus kayıtlarına erişimi yasaklayan Başbakanlık genelgelerinin kaldırılması gerekiyor. Milli Güvenlik Sekreterliği’nin erişimi, açıklamayı kısıtlayan talimatının iptal edilmesi de keza. Tapu Kadastro Genel Müdürlüğü’nce dijital hale getirilen ama gizli tutulan Osmanlı tapu kayıtlarının herkesin incelemesine açılması.
6. Askeri arşivler dahil, Osmanlı arşivlerinin tamamen açılması
Arşivlerin tamamının açılması gerekiyor. Araştırma kısıtlamalarına son verilmesi, arşiv çalışmalarının kolaylaştırılması, askeri arşive erişimin sağlanması keza. Kısa sürede tümünün dijital ortama aktarılarak yayımlanması.
7. Emval-i metruke kayıtlarının açıklanması
Emval-i metruke yasalarıyla el konularak başkalarına aktarılan mülklere ilişkin 35 bölgedeki komisyonlar tarafından kaydı tutulan defterlerin dijital ortama aktarılarak kurbanların varislerine ve araştırmacıların incelemesine sunulması. Osmanlı - Hıristiyan halklarının mallarının dağıtılmalarıyla ilgili Emval-i metruke komisyonlarının tüm kararların açıklanması. Kamu ve özel şahıslara dağıtılan Ermeni mallarının dökümünün çıkarılması gerekiyor. Mülklerin varislere devredilmesi veya tazmin edilmesi. Yok edilen veya zaman içinde korunmamasından ötürü yok olan mülklerin ve Hıristiyan değerlerinin envanterinin çıkarılarak bunların tazmini. Bankaların emanet kasalarında el konulan para, döviz, kıymetli ayniyat, değerli maden ve ziynet eşyalarının envanterinin açıklanması ve tazmin edilmesi. Tüm bu kayıtların dijital hale getirilerek yayımlanması gerekiyor.
8. Siyasi ve ticari faaliyetlere tahsis edilen mülkler
Siyasi faaliyetler için ayrılıp bu kuruluşlara, mebuslara, gazetecilere tahsis edilenler ile özel sektörün geliştirilmesi ya da soykırımcıların ticaret ve sanayi erbabına dönüşmesi için şirketlere, bankalara, ticaret, sanayi ve ziraat odalarına dağıtılan mülklerin envanterinin çıkarılması. Söz konusu mülklerin bunlardan geri alınması veya tazmin edilmesi gerekiyor.
9. Halen devletin ve devlet kuruluşlarının elindeki mülkler
Maliye, Vakıflar Genel Müdürlüğü ve belediyeler, gibi kamu kurumlarının tasarrufundaki mülklerin envanterinin hazırlanması ve bunların hak sahiplerine iadesi.
10. El konulan kadın ve yetimler ve bunlardan dolayı gasp edilen emval
El konulan veya devletin el koyarak ailelere dağıttığı kadın ve çocukların ve bunlardan dolayı 11 Ağustos 1915 tarihli ve Başbakanlık Osmanlı Arşivinde DH.ŞFR., nr. 54-A/382 numarasıyla kayıtlı özetle: “İhtidâ eden, evlenen ve güvenilir kimseler yanına bırakılan çocukların şahsi mülklerinin korunması, mûrisleri ölenlerin hisselerinin bu ‘koruyucu’ ailelere verilmesi”ne dair Dâhiliye Nezareti’nden muhtelif vilâyet ve mutasarrıflıklara şifre telgraf gereği el konulan yetimlerden dolayı gaspçı ailelere geçen mal varlığı envanterinin açıklanması.
11. Kolektif sorumluluk
Özür, soykırım suçunun kabulü, utançtan kurtulmanın, restorasyonun en önemli ayaklarından biri. Dolayısıyla bu konudaki kolektif sorumluluk da kabul edilmelidir.
12. Tüm mağdurlar
Bu beklenti ve talepler, 1915 Soykırımı’ndan ötürü tarihsel topraklarından kazınan Süryani, Pontus Rumları ve Helen halkları da kapsamaktadır.
