D vitamini hakkında sürekli yeni haberler, yayınlar çıkmaya devam ediyor ve daha da edecek gibi görünüyor. Nedir bu D vitamini, neye iyi gelir, olmazsa ne olur sorularına bir cevap verelim.

D vitamini yağda eriyen bir vitamindir ve ultraviyole (UV) ışınlarına maruz kaldıktan sonra vücudunuzun kendisinin ürettiği bir vitamindir. Bir vitamin olmasına rağmen, hormon gibi davranarak barsaklara kalsiyum ve fosfor emilimini arttır mesajı yollar. Bu şekilde kemik sağlığını korumak için elzem olan yeni kemik yapımı sorunsuz bir şekilde yürür. D vitamini kemiklerin korunması ve yapımı için kalsiyumdan bile daha etkilidir, çünkü D vitamininiz eksikse, istediğiniz kadar kalsiyum alın, yine de kalsiyum barsaklardan emilemez ve menopoz sonrası kadınların en sık kemik kırılma sebebi az kalsiyum almak değil, az D vitamini almaktır. [1]

Bilim insanları toplumun %50’sinden fazlasının, yeterli D vitaminine sahip olmadığını tahmin ediyor. Yeterli güneş görmeyen herkesin D vitaminini destek olarak kullanması hayati önem taşır. 25(OH)D vitamini(25 hidroksi D olarak okuyun) ölçüldüğünde 30-55 ng/ml değerler yeterliKabul edilmektedir. [2]

Bugüne kadar bebekler ve menopoz dönemindeki kadınlar dışında kimseyi ilgilendirmeyen D vitamini yaklaşık son 10 yılda, kas iskelet sistemi dışında, kanserden korunma, kalp damar hastalıkları, infeksiyonlar, otoimmün hastalıklar, depresyon, astım ve daha fazla sağlık sorununa katkıda bulunduğu keşfedildi. Vücudumuzda neredeyse her hücresinde D vitamini alıcısı var ve D vitamininin 200’den fazla genin çalışmasını düzenlediği son keşifler arasında yer aldığından, sonuç olarak D vitamini eksik olduğunda, vücudun tamamen doğru çalışmadığını düşünmek ve bazı kritik işlevlerinin bozulacağını düşünmek gerçekçi bir yaklaşım olur. [3]

Yakın zamanda yapılan bazı araştırmalar, yeterli D vitamini düzeylerinin yaşlılığa bağlı zihinsel işlevlerin azalmasından koruduğu, Tip 2 diyabet, astım, kalp damar hastalıkları ve bazı kanserlerden korunmak için gerekli olduğunu ortaya koyuyor.

Tip 2 diyabet


İnsülin salgılanması kalsiyum bağlantılı bir işlev olduğundan d, D vitamininin pankreas beta hücrelerinden insülin salgılanmasını düzenlediğini düşündüren bazı bilimsel bulgular var. D vitamini aynı zamanda hücrenin şekeri, yakıt olarak kullanmasından sorumlu olan hücre yüzeyindeki insülin alıcılarının düzgün çalışmasını sağlayarak insülin direnci gelişmesinden koruyucu rol oynayabileceğini gösteriyor. [4] Johns Hopkins Tıp fakültesinden yayınlanan son bir araştırmaya göre Tip 2 diyabetli hastaların %91’inde D vitamini eksik (15 ng/dl altında) veya yetersiz (15-30 ng/ml). Bundan da öte, D vitamini ve HbA1c düzeyleri arasında ters orantı gözlenmekte, D vitamini yeterli olduğunda diyabetiklerde glisemik kontrol daha iyi sğlanmaktadır. [5] D vitamini ayrıca gebelikte kullanıldığında, çocuklarda tip 1 diyabet riskini düşürdüğünü gösteren ikna edici çalışmalar var ve halen yapılmaya devam ediyor. [1,6]

Bilişsel yeteneklerde azalma

Beyinde D vitamini alıcıları bulunur ve hafıza ve sinirler arası iletişimle ilgili genlerin düzenlenmesinde D vitamini rol oynamaktadır .[7]. İtalya’da yapılan bir çalışmada D vitamini seviyeleri düzenli ölçülüp, 3 yılda bir bilişsel yetenekler değerlendirildiğinde; ortaya çıkan sonuç çok çarpıcıdr. Sonuçlara göre D vitamini yetersiz olanlar, yeterli olanlarla kıyaslandığı zaman bilişsel azalma %60 daha fazla bulundu. 8Bununla beraber bu konuda yeterli çalışma olmasa da yine de yaşlılarda D vitamininin beyin sağlığını koruyucu rol oynadığını göstermesi açısından kaydadeğer bilgi sunmaktadır. [9]

Astım 


Biri çocuklarda biri erişkinlerde, yakın zamanda yapılan iki çalışmaya göre D vitamini eksikliği astımın şiddetini arttırıyor.[10]. 25(OH)D vitamini düzeyi 30 ng/ml üzerinde ise akciğer fonksiyonunun daha iyi olduğu ve daha az ilaç kullandıkları gösterildi. [11]Çocuklarda yapılan benzer bir çalışmaya göre ise D vitamini yeterli olan astımlı çocukların astım nedeniyle hastanede yatma oranları daha düşük.[12]Bu etkisi D vitaminin anti-inflamatuar etkisinden veya kalsiyum yardımıyla kasılan yumuşak kas hücrelerinin kasılmasını düzenlemesi nedeniyle olabilir. Şu anda tamamen deneysel olarak D vitamininin astım tedavisinde kullanımı araştırılmaktadır. Ayrıca D vitamini anne karnında bebeğin akciğer gelişiminde de rol oynadığından hamilelerin D vitamini destek olarak kullanmaları gereklidir. [13]

Kalp Damar Hastalıkları

Bilim dünyasında yeterli D vitamini düzeylerinin kalp damar hastalıklarından koruyucu etkisi olduğuna dair kanıtlar giderek birikmeye devam ediyor. Kalp krizi geçirenlerin %96’sında, D vitamini eksik (%75) veya yetersiz (%21) bulunmuştur. D vitamini yeterli olanlarda kalp krizi veya felçlere bağlı ölüm oranı daha az görülmektedir. D vitamini yetersizliği ateroskleroz oluşumuna katıkıda bulunan inflamatuar hücrelerin kolesterol ile dolmasına neden olabilir[14]Yine yeni yayınlanan bir çalışmada D vitamini değerleri yetersiz (19.3 ng/ml) kalp hastaları 2 gruba ayrıldı 6 yıllık takip esnasında hastaların yarısınaD vitamini takviyesi yapıldı ve bu grupta kalp krizi, kalp yetmezliği ve koroner damar hastalığı riskinin belirgin olarak azaldığı görüldü. D vitamini düzeyi 44 ng/ml olduğunda çok daha fazla korunduğu ve riskin daha da düştüğü gözlendi. D vitamini düzeyi 10-19 ng/dl olan diğer grupta ise koroner arter hastalığı riski %27, kalp krizi riski  %59 arttı ve daha fazla kalp yetmezliği gözlendi.[15]

Kanserler

D vitamini,kanser gelişimi ile bağlantılı bazı genlerin çalışmasına da katkıda bulunmaktadır. Sık rastlanan kanserlerden koruyucu olduğunu gösteren sağlam kanıtlar vardır.

Meme kanseri: Meme kanseri tanısı konulan kadınların %75’inde D vitamini eksiktir.[16]. 2009’da yapılan bir meta-analizin sonuçları yeterli D vitamin düzeyine sahip olmak ,meme kanseri riskinin %45 düşürmektedir.[17]

Kolorektal kanserler: 2009 yılında, 25 çalışmanın derlendiği bir çalışmaya göre, yeterli D vitamini kolorektal kanser riskini düşürmektedir.[18]. Hatta kolorektal kanser tanısı aldıktan sonra D vitamini düzeyi yüksek olanlarda ölüm riski daha düşmektedir. [19]. Prostat, pankreas, akciğer ve endometriyum kanserleri de D vitamini eksikliği görülmektedir. [20,21]

Yeterli D vitamini seviyesi sağlığımız için temeldir

D vitaminini doğal olarak bulunduran yiyecekler çok azdır. Çoğu multivitamin kalsiyum desteklerinin içinde vardır ancak bu gerekli dozun altındadır ve kişiye göre doz öyle çok değişir ki bu şekilde D vitaminini yeterli aldığınızdan asla emin olamazsınız.

Kapalı ofis ortamlarında çalışmak, güneş görmemek ve cilt kanserlerinden korunmak amacıyla kullandığımız güneş koruyucular D vitamini eksikliğinin en sık sebepleridir. Genetik olarak güneş görsek bile, bazılarımızyeterli D vitamini üretemiyor olabilir. Doğal olarak güneşlenerek D vitamini sağlamaya çalışmak cilt kanseri riskini arttırabilir, kırışıklık ve yaşlanmayı hızlandırabilir. Bu nedenle D vitamini desteği kullanmak gereklidir. Şu anda önerilen günlük D vitamini dozu 200-400 IU’dir. 400 IU içeren destekler çok büyük olasılıkla yetersiz kalacaktır. Bazı insanların günlük ihtiyacı 1000, bazılarının 2000 ve bazılarının daha fazladır.Ancak kan testi yapıldıktan sonra doktorunuz tarafından hesaplanarak yeterli doz ayarlaması yapılarak gerekli düzeylere ulaşılacaktır. Yeterli denmesi için 25 (OH)D düzeyinizin 30-55 ng/ml arasında olması gereklidir.

Referanslar:

1. Holick MF. Sunlight and vitamin D for bone health and prevention of autoimmune diseases, cancers, and cardiovascular disease. Am J Clin Nutr 2004;80(suppl):1678S- 88S

2.University of California - Riverside (2010, July 19). More than half the world's population gets insufficient vitamin D, says biochemist. ScienceDaily. Retrieved July 28, 2010, from http://www.sciencedaily.com /releases/2010/07/100715172042.htm

3. Hypponen E. Vitamin D and increasing incidence of type 1 diabetes-evidence for an association? Diabetes Obes Metab. 2010 Sep;12(9):737-43.

4. Pittas AG, Lau J, Hu FB, Dawson-Hughes B. The role of vitamin D and calcium in type 2 diabetes. A systematic review and meta-analysis. J Clin Endocrinol Metab. 2007 Jun;92(6):2017-29.

5. The Endocrine Society (2010, June 21). Poor control of diabetes may be linked to low vitamin D. ScienceDaily. Retrieved July 28, 2010, from http://www.sciencedaily.com /releases/2010/06/100621091209.htm

6.Zipitis CS, Akobeng AK. Vitamin D supplementation in early childhood and risk of type 1 diabetes: a systematic review and meta-analysis. Arch Dis Child. 2008 Jun;93(6):512-7.

7.McCann JC, Ames BN. Is there convincing biological or behavioral evidence linking vitamin D deficiency to brain dysfunction? FASEB J. 2008 Apr;22(4):982-1001.

8. Llewellyn DJ, Lang IA, Langa KM, et al. Vitamin D and Risk of Cognitive Decline in Elderly Persons Arch Intern Med. 2010;170(13):1135-1141.

9. Annweiler C, Allali G, Allain P, et al. Vitamin D and cognitive performance in adults: a systematic review. Eur J Neurol. 2009 Oct;16(10):1083-9.

10.EurekAlert! Low vitamin D levels associated with more asthma symptoms and medication use. http://www.eurekalert.org/pub_releases/2010-04/njma-lvd041510.php# Jancin B. Vitamin D Tied to Airway Hyperresponsiveness. Family Practice News. May 1, 2010.

11. Sutherland ER, Goleva E, Jackson LP, et al. Vitamin D levels, lung function, and steroid response in adult asthma. Am J Respir Crit Care Med. 2010 Apr 1;181(7):699-704.

12.Brehm JM, Celedon JC, Soto-Quiros ME, et al. Serum vitamin D levels and markers of severity of childhood asthma in Costa Rica. Am J Respir Crit Care Med. 2009 May 1;179(9):765-71.

13.Litonjua AA. Childhood asthma may be a consequence of vitamin D deficiency. Curr Opin Allergy Clin Immunol. 2009 Jun;9(3):202-7.

14.Washington University School of Medicine (2009, August 25). Why Low Vitamin D Raises Heart Disease Risks In Diabetics. ScienceDaily. Retrieved July 28, 2010, from http://www.sciencedaily.com /releases/2009/08/090821211007.htm

15.Jancin B. CAD Events Less Likely With Normal Vitamin D. Family Practice News, May 15, 2010.

16. Hines SL et al. Breast cancer survivors and vitamin D: A review. Nutrition. [Epub ahead of print]

17. Chen P et al. Meta-analysis of vitamin D, calcium and the prevention of breast cancer. Breast Cancer Res Treat. 2009 Oct 23. [Epub ahead of print]

18. Zhou G et al. Optimizing vitamin D status to reduce colorectal cancer risk: an evidentiary review. Clin J Oncol Nurs. 2009 Aug;13(4):E3-E17.

19. Ng K et al. Prospective study of predictors of vitamin D status and survival in patients with colorectal cancer. Br J Cancer. 2009 Sep 15;101(6):916-23. Epub 2009 Aug 18.

20. Holick MF and Chen TC. Vitamin D deficiency: a worldwide problem with health consequences. Am J Clin Nutr 2008;87(suppl):1080S- 6S.

21. Peterlik M et al. Calcium, vitamin D and cancer. Anticancer Res. 2009 Sep;29(9):3687-98.