Kaza sonrasında, kaza sebeplerini incelemek açısından kara kutu uçağın çok önemli bir parçasıdır. Bu sebeple kaza alanında kolayca bulunabilmesi amacıyla parlak bir renk olan turuncu ile boyanır. Kara kutular paslanmaya dayanıklı olarak paslanmaz çelik veya titanyumdan üretilirler. Çok dayanıklı olan bu kutu içindeki bilgileri, çarpma, sıcak, su, yangın, ateş gibi tüm dış faktörlerden korur. Üretim standartları gereği 1.100 °C derecede 30 dakika, 260 °C derecede ise 10 saate kadar ısıya dayanaklıdır. Böylece kutunun içindeki çok kritik bilgiler sağlıklı olarak uzmanların eline ulaşır.
Kaza sonrasında ise kutudaki veriler detaylı olarak incelenir. Uçuşun tüm anını kaydeden bu cihaz sayesinde uçakta oluşan tüm problemler belirlenebilir. İnceleme sonucunda ortaya çıkan bulgular kazaların sebebinin anlaşılması, kazaların bir daha tekrar etmemesi için gereken teknik ve yasal düzenlemelerin yapılmasını sağlar.
Kara kutu dediğimiz bu cihazda hangi bilgiler saklanır?
Kara kutu, 2 farklı yapıdan oluşur. Teknik isimleri ile cockpit voice recorder (CVR)-kokpit ses kayıt cihazı ve flight data recorder (FDR)-uçuş veri kayıt cihazı olarak adlandırılan bu cihaz iki grup veriyi kaydeder.
Kokpit içinde ses kaydı yapan cihaz, pilotların kendi aralarında yaptığı konuşmaları, dahili telefondan yolcu ve kabin içinde yaptığı konuşmaları, telsiz aracılığı ile hava trafik kontrol merkezleri ile yaptığı konuşmaları kaydeder.
İkinci olarak, kara kutu uçağın tüm teknik verilerini kaydeder. Uçağın hareketleri, motor değerleri, uçağın elektronik sistemlerinden ve saatlerinden alınan asgari 88 olmak üzere yüzlerce veriyi hafızasına aktarır. Kara kutu, uçuşun son 25 saatlik verisini kaydederek kullanacak uzmanlar için çok önemli bir kaynak oluşturur.
Kara kutular, deniz, göl, nehir gibi bir bölgede suyla temas ettikleri durumda kolay bulunabilmeleri için bir sinyal yayarlar. Denizin 6.000 metre altında bile bu sinyaller 1 ay süresiyle yansıtılır. Ayrıca kutu üzerinde bulunan yansıtıcı şeritler her durumda kolay görünmesini sağlar, böylelikle kaza sonrasında kolayca bulunur.
Cihaz, kaza anında daha kolay bulunmalarına olanak verecek şekilde uçağın kuyruk kısmında yer alır.
Havacılık tarihinde kara kutunun hasar gördüğü ya da bulunamadığı ender durumlar da olabilir. MH370 uçuş sayılı Malezya Havayolları uçağı ile 11 Eylül 2001'de New York'taki ikiz kulelere çarpan uçakların kara kutusu bulunamadı.
Kara kutu bazen çok ilginç bilgileri de kaydedebilir. Mart 2015'te Germanwings uçağının Fransa'da Alp Dağları'na çakılmasının ardından, kara kutudaki bilgiler, pilotun kasıtlı olarak alçaldığını ve dağa çarpmadan önce hızlandığını gösteriyordu. Ses kayıtlarında ise "Tanrı aşkına, aç kapıyı!" sözleri ve yolcuların çığlıklarını duyuluyordu. Bu analiz yardımcı pilot Andreas Lubitz'in pilotu dışarı çıkarıp kokpiti kilitlediği ve uçağı kasıtlı olarak dağa çarptığı sonucuna varıldı. Kaza sonrasında pilotun ev ve eşyalarının incelendiği polis operasyonunda, pilotun psikolojik tedavi gördüğü doktoru tarafından düzenlenmiş "intihara eğilimli" ve "çalışmaya uygun değil" açıklaması taşıyan rapor çöp kutusunda yırtılmış olarak bulundu.
Black box-siyah kutu kelimesinin ise II. Dünya Savaşı'na ait bir terminoloji olduğunu ekleyelim. Bu dönemde uçaklarda kullanılan son teknoloji radar, radyo, navigasyon cihazları ve benzeri elektronik aletlerin gerçek siyaha boyandığı ya da siyah kutular içinde olduğunu biliyoruz. Böylelikle günümüzdeki kolay bulunma amacının tersine, uçak kazalarından sonra düşmanın bulmasının zorlaştırılması amacını taşıyordu.1967 yılında yasal bir regülasyonla günümüz havacılığında kullanılan parlak turuncu renklere boyanması zorunluluğu getirildi.
Meraklısı için not: Roman kahramanının uçak kaçırdığı ve uçağı kaçırma hikayesiyle beraber kendi hayat hikayesini kokpit ses kayıt cihazına kaydettiği, Chuck Palahniuk'un 2018 yılında yayınlanan "Survivor" romanını da buraya not düşelim. Maalesef kitabın Türkçe çevirisi henüz yok. Chuck Palahniuk aynı zamanda sinemada kült haline gelen "Dövüş Kulübü" adlı filmin uyarlandığı romanın da yazarı.
