'En önemli' kavramını nasıl değerlendirmek gerekir? Ölen kişi sayısına mı yoksa hatanın ya da problemin ne kadar kritik olduğuna bakarak mı karar vermeliyiz? Havada mı, yoksa yerdeki kazalar mı daha ölümcül? Farklı kriterlerle bakarak genel havacılığın önemli kazalarının bir listesini yapalım. En çok kaza yapan hava yolları da başka bir yazının konusu olsun. Kaza sonrasında yapılan kaza-kırım incelemeleri, kazaların sebeplerini bulmak ve tekrarını engellemek açısından çok kritik. Ayrıca kazaya sebep olan tarafların tam olarak anlaşılması, kaza sonrası ödenecek tazminatlar ve sigorta sorumlulukları açısından hayati derecede önemli.

Kazalarda yerel otoriteler ve pek çok havacılık otoritesi aynı anda devreye girerek iş birliği yapsa da genel olarak, FAA (Federal Aviation Administration), NTSB (National Transportation Safety Board) ve ICAO (International Civil Aviation Organisation) kazaların incelenmesi, sonuçlara bağlanması ve regülasyonlarla engellenmesi aşamalarında en etkili kurumlar.

1977: En çok ölümlü kaza

En fazla ölümlü kazanın olduğu olay, 1977 yılında İspanya'ya ait Tenerife Havalimanı'nda gerçekleşti. Pist üzerinde KLM'e ait Boeing 747 ile, Pan Am havayollarına ait başka bir Boeing 747'nin çarpışması sonucu 583 kişi öldü.

Kalkış için sırasını bekleyen ve yanlış anlama sonucu kalkışa geçen KLM uçağının, o sırada yeni iniş yapmış ve pisti terk etmemiş olan Pan Am uçağına çarpmasıyla oluşan bu kazada, KLM kaptan pilotunun yorgun ve rötarlardan dolayı telaşlı olduğu, bu gerginlik içerisinde, kulenin kalkış iznini beklemeden kalkışa başladığı kayıtlara geçti.

Hava trafik kontrol merkezinden gelmiş ama "kalkış izni" olarak yorumlanamayacak bir mesajı kalkış izni olarak yorumlayan Hollandalı kaptan pilot, bu kazayla havacılık tarihinin en üzücü sayfasına ismini yazdırmış oldu.

Bu kaza sonucunda sorumluluğu kabul etmek zorunda kalan Hollanda otoriteleri yolcu yakınları için toplam 110 milyon (bugünkü değeri 464 milyon dolar) tazminat ödedi.

1985: 520 ölü

Japon Havayollarına ait Boeing 747'nin, Haneda Havalimanı ile Osaka Uluslararası Havalimanı arasında yaptığı iç hat uçuşu esnasında gerçekleşti ve 520 kişi öldü.

Uçaktaki ani basınç kaybı sebebiyle uçağı kontrol etmeyi sağlayan hidrolik sistemlerim kullanılamaz hale gelmesi sonucu gerçekleşen bu kaza, Japon Uçak Kazaları Soruşturma Komisyonu tarafından uçağın daha önce yapılan hatalı bir servis ve bakım sonucu olduğuna bağlandı.

Uçağın, kazadan 7 yıl önce iniş sırasında gerçekleştirdiği düşük seviyede bir kaza sonrasında gördüğü Boeing'in bakım standartları dışı tamir, uçakta kalıcı hasar bırakmış bu da sonraki kazaya davetiye çıkarmıştı.

1996: Havada çarpışma

Havada iki uçağın çarpışması sonucu ortaya çıkan en büyük kaza 1996 yılında gerçekleşti.

Delhi-Dhahran seferini yapan Suudi Arabistan Havayolları'na ait Boeing 747 ile Çimkent-Delhi seferini yapan Kazakistan Havayolları'na ait Ilyushin II-76'nın Delhi'nin batısında havada çarpışmaları sonucu 349 kişi öldü.

Araştırma çalışması sonucunda kazanın sebebinin, kendisi için belirlenen yükseklikten daha alçak seviyede uçan Kazakistan uçağı olarak belirlendi. Uçağın pilotunun hava trafik merkezi ile rahat iletişim kuramayacak İngilizce seviyesi kayıtlara geçerken, Kazakistan otoriterleri kaza anında şiddetli bir türbülansla boğuşan pilotların uçak için belirlenen yüksekliğin altına inmek zorunda kaldıklarını iddia etti.

2001: Uçaklarla terör saldırısı

Havacılık tarihinin ilginç olaylarında biri ise 11 Eylül 2001'de gerçekleşti. 

Kaza sınıfında değerlendirilmeyen olayda, iki uçağın New York'taki Dünya Ticaret Merkezi'nin ikiz kulelerine, uçağı kaçıran teröristlerin kontrolünde bilinçli olarak çakılması sonucu, kesin sayılar net olarak bilinmemekle birlikte 157 uçak yolcusu, terör eylemini gerçekleştirenler ve 343 itfaiye görevlisi dahil olmak 2 bin 750 kişiden fazla insan hayatını kaybetti. Aynı olay 25 binden fazla yaralı bıraktı.

Dünya siyasi tarihinin akışını değiştiren bu olayın Amerikan istihbarat servisinin bir operasyonu olduğu iddiaları da komplo teorileri arasında yerini aldı.

1974: THY uçağında büyük kayıp

Buraya bir de Türk Hava Yolları parantezi ekleyelim.

İstanbul-Londra seferini yapan McDonnell Douglas DC-10 tipi yolcu uçağı, 3 Mart 1974'te Paris Orly Havalimanı'nda bir duraklama yapmasının ardından Londra için tekrar havalandıktan kısa bir süre Ermenonville ormanlarına düştü. Kazada 346 kişi öldü. Kaza, o tarihe kadar meydana gelmiş en fazla ölümlü kaza olarak da havacılık tarihindeki yerini aldı.

Araştırma çalışmaları sonucu, kazaya hatalı olarak tam kapatılmamış kargo kapısının havada patlaması sonucu uçakta basınç düşüşü yaşanmasının sebep olduğu, bu durumun da uçağı kontrol etmeye yarayan hidrolik sistemlerini bozduğu, uçağın kontrol edilemez hale geldiği kayıtlara geçti.

2009: İnişte erken kesilen gazla düştü

Türk Hava Yolları'nın 1951 sefer sayılı uçuşuyla 25 Şubat 2009 saat 08.22'de İstanbul'dan havalanan 'Tekirdağ' isimli Boeing 737-800 model uçak, Amsterdam Havalimanı Schiphol'a inerken bir tarlaya düştü. Darbe sonucu uçağın gövdesi üçe bölündü.

Kaza araştırması sonucunda, uçakta yükseklik ölçen iki farklı sistemin tutarlı çalışmadığı ve iniş esnasında yanlış veriyi dikkate alan oto pilotun piste varmadan yanlış yükseklikte erken gaz kestiği ve bu durumun sorumlu pilotların gözünden kaçtığı ve uçağa zamanında müdahale edemedikleri belirlendi.

9 ölü 120 yaralı ile sonuçlanan bu kazada, arkadaşımın parçalanan uçaktan yürüyerek çıktığını not düşelim.