Geçen hafta yazdığım "Dijitalleşme ve kümesteki kazlar" başlıklı yazım okuyucuların çok ilgisini çekti. Meğerse herkes bu konuda dertliymiş. O zaman dijital dünyada yaratılan mağduriyetleri sergilemeye devam edelim:

Abonelik yöntemiyle çalışan telefon operatörleri, TV platformları, güvenlik hizmeti veren kuruluşlar ve bu yöntemle çalışan diğer hizmet kuruluşları tüketiciden yıllık abonelik taahhüdü almak karşılığında tüketicinin ödeyeceği aylık ücretleri yıl boyunca sabit tutacaklarını taahhüt ederler. Tüketici taahhüdünden dönerse ciddi yaptırımlarla karşılaşır.

Peki ya hizmeti veren kuruluşlar?

Bu firmaların bir kısmı taahhütlerini yerine getirmiyorlar. Enflasyon zammı adı altında her ay tüketicinin ödediği abonelik ücretini artırıyorlar. Tüketicilerin önemli bir kesimi kredi kartı ödemeleri için bankalarına otomatik ödeme talimatı verdiğinden, kredi kartı dökümlerini incelemeden ödemeyi yapıyorlar. Hoş inceleseler de bu 'küçük' zamları fark etmeleri çok kolay değil.

Ticaret Bakanlığı'nın bu konuyu, firmalara uyarı vererek geçiştirmemesi gerekir. Bu konuda ciddi kanun ve yönetmelikler çıkartıp, tüketiciyi dolandıran bu firmalara ciddi yaptırımlar uygulaması gerekir.

* * *

Dijital ortamda tüketiciyi mağdur eden bir başka uygulama da abone olduğunuz web sitelerinden ayrılamamanız. Web sitelerinin büyük çoğunluğu sizden bazı kişisel bilgilerinizi almadan hizmet vermiyorlar. En çok rahatsız olduğum konu da TC kimlik numarasının istenmesi. Yasa koyucu, e-ticaret firmalarının müşterilerine e-fatura keserken bu bilgiyi almasını zorunlu kılmış. Oysa TC numarası son derece kişiye özel bir veridir ve her önüne gelen ile paylaşılmaması gerekir. Yasa koyucuların bu konuya da el atması gerekir.

Tekrar konumuza dönelim. Diyelim ki abone olduğunuz bir web sitesinden ayrılmak istiyorsunuz. Bu site şayet abonelik ücreti tahsil eden bir site değilse sizin ayrılmanıza müsaade edilmez. Sayfayı arayın, tarayın abonelikten ayrılma ile ilgili tek bir uygulama bulamazsınız.

Abonelik ücreti ile çalışan siteler ise süresi dolduğunda aboneliğinizi iptal edebilmeniz için, zor da olsa, bir takım yollar sunmaktadırlar. Otomatik ödeme talimatınızı iptal etmeyi biliyorsanız aboneliğinizi daha kolay iptal edebiliyorsunuz.

Her iki koşulda da  bu web siteleri ile paylaştığınız kişisel verileriniz onların kullanımına geçiyor. Abonelikten ayrılsanız da bu bilgilerinizi onların veri bankasından sildiremiyorsunuz. Bugüne kadar hiçbir web sitesinde bu talebi karşılayacak bir uygulamaya rastlamadım.

Her ne kadar Kişisel Verileri Koruma Kanunu bu konuda bazı düzenlemeler getirmiş olsa da, uygulama detayları düşünülmeden hazırlandığından etkili bir işlevi yoktur. Söz konusu kanunun eksiklerini gidermek için 'Kişisel Verilerin Silinmesi, Yok Edilmesi ve Anonim Hale Getirilmesi Hakkında Yönetmelik' çıkartılmıştır.  Söz konusu yönetmelikte, 'Kişisel verilerin hukuka uygun olarak işlenmiş olmasına rağmen, işlenmesini gerektiren sebeplerin ortadan kalkması hâlinde bu veriler, resen veya ilgili kişinin talebi üzerine veri sorumlusu tarafından silinir, yok edilir veya anonim hâle getirilir' demesine rağmen web sitelerinde 'Kişisel bilgilerimi bundan sonra kullanma' diye bir seçenek yoktur.

Varsayalım ki bir medya kuruluşunun ya da alışveriş sitesinin web sitesine abone oldunuz. Bu sitelerin kuruluş amaçlarına göre, kanunda yazan "işlenmesini gerektiren sebeplerin ortadan kalkması" koşulu, söz konusu site yayından kaldığı sürece gerçekleşmez. Zira sizin o sitenin bilgilerini kullanma ihtiyacınızın ortadan kalmadığı varsayılır. Bu durumda iş kullanıcıya düşmektedir. Kişisel bilgilerinin kullanılmasına izin vermediğini o sitenin yöneticilerine bir dilekçe ile bildirmek ve talep etmek zorundadır. Bu konuda bir dizi yazışma yapması gerekecektir. Bu yazışmalar eğitim düzeyi düşük bireylerin çok kolayca yapabileceği bir işlem değildir. Yazdığınız dilekçeye istinaden verilerinizin kullanılmaya devam edip etmediğini de bilemezsiniz.

Yasa koyucular bu kanunu yaparken, tüm web sitelerinin ayarlar bölümüne kişisel verileri silme butonu koymalarını zorunlu kılması yeterli olurdu. Gözden kaçtığını varsaydığım bu eksiklik internet kullanıcılarının kişisel verilerini korumalarını oldukça zorlaştırmaktadır.

* * *

Pek çok web sitesini ilk kez kullanmaya başladığınızda, 'Kullanma Koşullarını Okudum/Kabul ediyorum' şeklinde bir uyarı kutucuğuna tıklamanız istenir. Büyük çoğunluğumuz bu sözleşmeleri okumadan o kutucuğu tıklar, web sitesini kullanmaya başlarız. Günlük yaşamın akışından sayfalarca hukuku metni okumak çok kolay değildir. Zaten okusanız, vazgeçtim der, siteden ayrılırsınız.

Pek çok site de kullanıcı anlaşmalarını karşınıza İngilizce ya da başa bir dilde getirmektedir. Maksat, kullanıcının bir an önce, incelemeden koşulları kabul edip, siteye adım atmasıdır.

Bu işlemi yapmakla, söz konusu sitelere hangi hakları verdiğinizi bir bilseniz bir daha internete girmezsiniz. Örneğin bilgisayarınızın/telefonunuzun kamerasını kullanma hakkını verdiğiniz siteleri biliyor musunuz? Peki, mikrofonunuzun kullanma hakkını kimlere verdiniz? Ya konum bilgilerini verdiğiniz web sitelerinin sizi adım adım takip etmesine ne demeli? Kızıyorsunuz ama pek çok web sitesine size mesaj ve e-posta yollama iznini siz verdiniz.

Bu sorunun biraz hafifletebilmek için web tarayıcınızın (Google, Firefox, Internet Explorer vd.) ayarlarına giriniz. Bu ayarlara, pek çok tarayıcının sağ üst köşesinde yer alan üst üste sıralanmış üç adet tire işareti ya da üst üste bulunan üç noktadan girilmektedir. Buradan ayarlara girdikten sonra 'Gizlilik ve Güvenlik' bölümünü bulun. Bu bölümden içeri girdikten sonra, kameranızı, mikrofonunuzu, konum bilgilerinizi kullanma, size mesaj yollama iznini verdiğiniz web sitelerinin adreslerini göreceksiniz. Bu web sitelerinin izinlerini de tek tek iptal etmeniz mümkün.

Aşağıdaki ekran görüntüsünde kırmızı ile işaretlediğim bölümleri web tarayıcınızda bularak bu işlemleri yapabilirsiniz.

* * *

Bir başka can sıkıcı konu da, bizlerin iletişim bilgilerini ele geçiren firmaların yolladığı reklam içerikli e-posta ve SMS mesajlarıdır. Bu firmalara genel olarak bu bilgileri biz veriyoruz. Ama çoğumuz bu bilgileri verirken ne amaçla kullanacaklarının farkında değiliz. E-posta ve SMS mesajları yağmaya başlayınca, 'Yandım Anam' diyoruz.

Bu bilgilerin kullanımını engelleyen, İleti Yönetim Sistemi adlı bir e-devlet uygulaması kullanılmaya başlandı. Bu siteye giriş yaptıktan sonra karşınıza izin verdiğiniz tün kurumlar çıkıyor. Listeyi görünce, 'Allahım ben ne halt etmişim' diyorsunuz. Ama bu site size, verdiğiniz izinlerin tamamını iptal etme hakkı tanıyor. Üşenmeyin, girin bu siteye ve temizlik yapmaya başlayın.

Haydi kolay gelsin…