Dün sizlerle, elimden geldiğince, euronun hayata gelişinden bu yana seyrini paylaşmaya çalıştım. Bugün ise, izninizle, son aylardaki harekete daha yakından bakalım.
Euro/dolar paritesi en düşük değerini Ekim 2000’de 0.82’ye düşerek görmüştü. Yaklaşık sekiz yıl sonra, Temmuz 2008’de parite yaklaşık yüzde 100 değer kazanarak 1.60’ın üzerine kadar çıktı.
Bu, euronun dolar karşısında gördüğü en yüksek değerdi.
2009’un ilk aylarında, dünya ekonomisi ve piyasaların toparlanmaya; doların diğer para birimlerine karşı değer kaybetmeye başlaması ile birlikte, parite yükselişe geçti. Bundan altı ay önce, Aralık 2009 başında, euro/dolar 1.51 civarında işlem görüyordu. Dubai, Yunanistan, Portekiz, İspanya derken, güven kaybının yayılması ile birlikte, euro tam altı aydır dolara karşı değer kaybediyor.
Bugün itibari ile, euro/dolar gördüğü en yüksek düzey olan 1.60’a göre yüzde 23 gerilemiş durumda. Son altı ayda yaşanan değer kaybı ise yüzde 18.5. Bu değişimin daha net görülmesini sağlamak için size iki örnek vereceğim; hem de çok yakın tarihlerden.
2 Mayıs: Yunanistan’a 110 milyar euro kredi onaylandı. O gün parite 1.33 civarındaydı ve yardımın büyüklüğü yaklaşık 147 milyar dolardı. Dün parite 1.23’tü ve 110 milyar euro yaklaşık 135 milyar dolara denk geliyordu. Bu süreçte euro dolara karşı yüzde 7.5 değer kaybetti. Yunanistan’a verilen yardımın değeri 12 milyar dolar azaldı.
10 Mayıs: Maliye bakanları ve Avrupa Merkez Bankası katılımıyla 750 milyar euroluk acil yardım fonu oluşturuldu. O tarihte parite 1.30’du. Fonun dolar değeri ise 975 milyardı. Dün parite 1.23’e gerilediğinde (önceki gün 1.2150’ye kadar düşmüştü) fonun büyüklüğü 922 milyar dolara indi. On gün içinde euronun dolara karşı yüzde 5.4 değer yitirmesi sonucunda acil yardım fonu dolar bazında 53 milyar dolar eridi.
Türkiye nasıl etkilenecek?
Piyasalardaki oynaklıklar, Türkiye’de borsa endekslerini ve kurları doğrudan etkiliyor. Euro, dolara karşı değer kaybettiği için Euro/TL kurunda büyük değişim görmüyoruz ancak Dolar/TL’de ciddi artışlar oluyor. Dün öğle saatlerinde uzun süreden beri ilk kez dolar kuru, 1.60 düzeyine ulaştı.
Uzun vadede etkisini doğrudan hissedeceğimiz boyut ise dış ticaret. IMF tahminlerine göre, AB’nin bu yıl binde 9 büyümesi bekleniyor. Ancak son kriz başlamadan önce yapılan bu tahminin gerçekleşme olasılığı her geçen gün azalıyor.
İyimser bakarak bu oranın yakalanacağını varsaysak bile Avrupa’da tüketici talebinde ve yatırım eğiliminde bir zayıflık var. Bu, yatırım ve tüketim malı talebinin canlanmayacağına işaret ediyor.
Gökten inen elmalardan Türkiye’nin payına ihracatta azalma düşecek gibi görünüyor.
Biliyorsunuz, bütün dünyada dış ticaret verileri dolar bazında toplulaştırılıyor. Geçen yıllara kıyasla aynı miktarda ihracat yapsak bile euro değer kaybettiği için, euro bölgesine dolar bazında ihracatımız gerileyecektir.
2008 yılında Türkiye’nin euro cinsinden yaptığı ihracat 41 milyar 605 milyon euro idi ve bu toplam ihracatımızın (132 milyar dolar) yüzde 46.6’sıydı. 2009’da euro ile 35 milyar 67 milyon euro ihracat yaptı. Bunun toplam ihracat (102.2 milyar dolar) içindeki payı yüzde 48’di.
Basitçe şöyle söyleyeyim: Euro/dolar paritesinin yıl sonuna kadar ortalama 1.25 civarında seyredeceği varsayımı altında,
- Türkiye bu yıl, Avrupa’ya 2008 yılında yaptığı miktarda ihracat yaparsa, eurodaki değer kaybı nedeniyle, ihracatımız dolar bazında 9 milyar dolar az gerçekleşecek.
- Türkiye bu yıl, Avrupa’ya 2009 yılında yaptığı miktarda ihracat yaparsa, eurodaki değer kaybı nedeniyle, ihracatımız dolar bazında 5 milyar dolar az gerçekleşecek.
