Kanada başbakanı Justin Trudeau, 2016 yılında Ontario, Waterloo'da bulunan Çevre Enstitüsü'nde düzenlenen bir basın toplantısında, kuantum bilgi teknolojileri gibi fizik alanındaki son teknolojilerin araştırmalarını sürdürmek üzere 50 milyon dolarlık bir fon sağlandığını duyuruyor. Beş yıla yayılan 50 milyon dolarlık federal fon, ilk olarak Trudeau'nun 2016 bütçesinde yer almıştı.
Basın toplantısını izleyen bir gazeteci, sorusuna geçmeden önce, şaka yollu, basın toplantısının ana gündemine atıfta bulunarak, "Sizden kuantum hesaplamayı açıklamanızı isteyecektim ama..." dedikten sonra Kanada'nın Orta Doğu'da olası rolü hakkında standart sorusunu soruyor.
Ancak Trudeau, ilk soruyu pas geçmiyor ve başlıyor anlatmaya: "Oldukça basit, normal bilgisayarlar şu şekilde çalışır, ..." Bilim insanlarının doldurduğu salonda önce bir şaşkınlık ardından bir alkış patlaması oluyor.
Trudeau, "Sözümü kesmeyin, buradan çıktığınızda bunları ve daha fazlasını biliyor olacaksınız" diyerek kahkahalar ve alkışlar arasında açıklamasına devam ediyor:
"Normal bilgisayarlar 'bit'lerle çalışır; açık veya kapalı; akım bir kablodan geçer veya geçmez, bu durum 'bir' ya da 'sıfır'dır. Kuantum hesaplamada durum bundan çok daha karmaşıktır; çünkü bildiğimiz gibi, kuantum parçacıkları aynı anda hem parçacık hem de dalga özelliğinde olabilir ve kuantum durumları etrafındaki belirsizlik, normal bilgisayardan çok daha küçük bir bilgisayara daha fazla bilgi kodlamamıza izin verir. Kuantum durumlarının izin verdiği şey, daha karmaşık bilgilerin tek bir bit halinde kodlanmasıdır."
Özeti bu: Belli ki kimse kuantum hesaplama açıklamasını bir başbakandan beklemiyor ama keyifli bir an.
Kalabalık alkışlara boğulurken, "Demek kuantum hesaplama bu denli heyecan verici bir şey" diye yorumluyor Başbakan.
Trudeau'nun kuantum hesaplama açıklaması sosyal medyada viral oluyor.
Neden viral oldu?
Peki, sonra ne oldu?
Kanada başbakanının basın toplantısında yaptığı bu kuantum hesaplama açıklaması Washington Post ve Guardian'ın bilim sayfalarında kendisine yer buldu ve açıklama "oldukça iyi” olarak nitelendirildi.
Popüler bilim veya teknoloji dergisi Gizmodo konuyu manşetine "Herkes kuantum hesaplamayı Justin Trudeau gibi açıklayabilmeli" başlığı ile taşıdı.
16.04.2016 tarihli Jennifer Ouellette imzalı yazı oldukça dikkat çekici. Diyor ki:
"Kanada Başbakanı Justin Trudeau, kuantum hesaplama konusunda eğitim verdiğinde, başlangıçta herkes kadar büyülenmiş ve mutlu olmuştum. Ama sonra iç gıcıklayıcı bir dehşet duygusuna kapıldım. Bu durum, neden haber değeri taşıyacak kadar tekil bir olay olsun ki? Bilim günlük hayatımızın hemen hemen her alanında bu kadar merkezi bir rol oynarken, neden çok azımız Trudeau'nun yaptığını yapabiliyoruz?"
Bu durum, temel bilimsel okuryazarlık söz konusu olduğunda, siyasi liderlerimizden ne kadar az şey beklediğimizi de ortaya koyuyor. Ve kendimizden niye çok daha azını bekliyoruz?
Her teknik detayı anlamamıza gerek yok, ancak kuantum mekaniği neredeyse bir asırdır hayatımızda. Artık hafife aldığımız modern teknolojinin her bir parçasının arkasında kuantum fiziği var. Işığın ve maddenin hem parçacık hem de dalga yönleri olduğunu bilmemek için gerçekten bir mazeretimiz var mı?
Bir parçacığın konumu ve momentumu ile ilintili Belirsizlik İlkesi'ni; ya da Schrödinger'in Kedisi paradoksunun ölü-canlı süperpozisyonunu anlamaya çalışmak çok mu zor?"
Klasik ve kuantum hesaplama
Justin Trudeau'nun doğaçlama yanıtı, geleceğin yönünü göstermesi açısından mükemmel bir örnek. Görünüşe göre Başbakan, gelişmekte olan bu yeni teknolojik alan hakkında bilgi sahibi.
Kuantum bilgisayar
Trudeau'nun klasik bilgisayarlarla ilgili açıklaması: "Normal bilgisayar 'bit'i, ya 1 ya da 0, yani açık ya da kapalıdır. Normal bilgisayarlar çalıştığında güç bir kablodan geçer veya geçmez." Bu, genel olarak doğru ve anlaşılır. Ancak kuantum hesaplama açıklaması biraz yoruma açık..
Biliyoruz ki, daha inşa aşamasında olan kuantum bilgisayarlar, Trudeau'nun dediği gibi geleneksel klasik bir bilgisayardan çok küçük değil; hatta çok daha büyük. "Kuantum durumlarının izin verdiği şey, çok daha karmaşık bilgilerin tek bir bit halinde kodlanmasıdır" açıklaması da pek anlaşılır değil.
Trudeau'nun büyüleyici performansı yanında eksik veya yanlış iki şey söylemesi önemli mi?
Elbette değil!
Dahası onun çağın teknolojisi konusunda spontane söyleyeceklerinin olması çok daha önemli. Amerikalı bilgisayar bilimcisi Scott Aaronson: "Trudeau'nun yanıtına yönelik bu yaygın övgüler, söylediklerinin detayından çok politikacılar için olağan standartların ne kadar düşük olduğunu gösteriyor olmasının bir sonucudur." diyor.
Trudeau'nun Teorik Fizik Enstitüsü'ne verileceğini duyurduğu 50 milyon Kanada doları bilim adına oldukça motive edici. Ayrıca, yeni bir bilim kurulu oluşturarak Kanada'daki ciddi iklim değişikliği sorununa da dikkat çekiyor olması da çok önemli.
Fizikçi Jon Butterworth'ün altını çizdiği gibi:
"Trudeau, yeterince ilgili bir politikacının uzman yardımı verildiğinde iyi bir brifingle neler yapabileceğini gösterdi. Bu tür bir yardım, bunu isteyen herhangi bir üst düzey politikacı için her yerde mevcuttur. Bunu yapacak kadar zeki, ilgili ve kendinden emin olduğu için Trudeau'ya teşekkür ederiz."
Kaynakça:
|
Nafiye Güneç Kıyak kimdir?
Nafiye Güneç Kıyak, Lisans eğitimini İstanbul Üniversitesi (İÜ) Fizik Bölümü ve yüksek lisans eğitimini İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) Nükleer Enerji Enstitüsünde tamamladı.
Çalışma hayatına Türkiye Atom Enerjisi Kurumu- Çekmece Nükleer Araştırma ve Eğitim Merkezi'nde araştırma reaktörü radyasyon güvenliği sorumlusu olarak başladı.
Doktora sonrası Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu bursu ile Almanya-GSF (Gesselshaft für Strahlen und Umweltforshung-Munchen)'de "nükleer santraller çevre analizleri, radyasyon dozimetrisi, nükleer teknikler" alanlarında çalışmalarda bulundu.
Yurda dönüşünün hemen ardından doçent ve daha sonrasında da profesör oldu.
1996 yılında kurulan Işık Üniversitesi'nin kuruluş çalışmalarına katıldı ve çeşitli kademelerde görev alarak kurucu fizik bölüm başkanlığı, Fen Bilimleri Enstitüsü müdürlüğü görevlerinde bulundu. "Lüminesans Araştırma ve Arkeometri Laboratuvarı"nı kurdu modern fizik konularında lisans ve yüksek lisans dersleri verdi.
2010- 2015 yılları arasında Işık Üniversitesi Rektörü olarak görev yaptı.
Rektörlük süresini tamamlamasının sonrasında Feyziye Mektepleri Vakfı okulları CEO'su görevinde bulundu.
Prof. Kıyak'ın uluslararası bilimsel dergilerde yayımlanmış çok sayıda bilimsel makalesi, yurtiçi ve yurt dışında sunulmuş 200 dolayında bilimsel çalışması bulunmaktadır.
Ayrıca popüler bilim alanında üç kitabın yazarıdır: Aklın bilinmeyene yolculuğu: KOZMOS; Sırlar evrenine açılan kapı: KUANTUM ve Başlangıcın ötesi: ÇOKLU EVRENLER.
2019'dan bu yana T24 Haftalık’ta popüler bilim konularında yazılar yazmaktadır.
Prof. Kıyak evli ve iki çocuk sahibidir.
|
