Bir hafta kadar önce Meta (Facebook) Finans Direktörü şirket içi bir not yayımladı[1]. Eleman alımlarının yavaşlatılacağını anlatan bu not, Facebook'un nasıl kötüye gittiğini gösteriyor[2].

Geçen yıl Whatsapp "verilerinizi Facebook'a aktaracağım" şeklinde bir zorlama karar yayımladığında[1], yorum yapan bazı kerameti kendinden menkul uzmanlar ve kişiler "Aman ne olur ki, bilgilerimiz zaten her yerde" dedi. Maalesef hâlâ bunu diyenler ve kendi verilerinin kıymetini bilmeyenler var. Ancak dolandırıcılarla telefon ya da internet üzerinden karşılaştıklarında bu bilgilerin nasıl kullanıldığını anlıyorlar ve geç kalmış oluyorlar.

Bu yazıda rakamlarla "kişisel veriler"in önemini göstereceğiz.

Kişisel verilerinizi alamayınca dünyanın en büyük şirketlerinden birisi olan Facebook değerinin ilk etapta 3'te birini yani 232 milyar dolar kaybetti[2]. Yani Türkiye'nin 2022 bütçesinin 1,75 trilyonluk merkezi yönetim bütçesinin (yaklaşık 116 milyar dolar) tam 2 katı yok oldu.

Ama bu değer kaybı sürüyor. Facebook'un 2021'in 2'nci çeyreğinde şirket değeri 1 trilyon doların üstündeydi. 3'üncü çeyrekte kayıplar ortaya çıkınca 911 milyar dolara düştü. 2021'in sonuçlarını açıkladığında bu değer 608 milyar dolar oldu. Bugünkü değer ise 568 milyar dolar yani 1 sene öncesine nazaran 400 milyar dolardan fazla kaybı var. Hisseleri ise yine düşüşte. Bugün 198 dolar civarında.

Facebook sermayesi olan kullanıcılarını ve kullanıcı verilerini kaybediyor

Önce --daha önce bir kaç kez anlatmış olsak da yeniden-- nedenini anlatalım; Kişisel verileriniz sosyal medya şirketlerinin "ana sermayesi" durumunda. Bu şirketler bu sermayeyi kullanarak para kazanıyorlar. Bu sermaye olmadığında ise kazandıkları para yok oluyor ya da azalıyor. Kullanıcı sayısı düşen ya da kullanıcı verilerini alamayan şirketin değeri azalıyor.

Peki Facebook ne yaptı da bu duruma düştü.

Gölge profil mi? O da nesi?

Instagram ve Whatsapp ile hâlâ kullanıcı çekse de, son 5-6 yılda Facebook çok fazla itibar kaybetti. Özellikle 2016'daki "Cambridge Analytica" olayı, kişisel verilerin nasıl manipülasyon için kullanılabileceğini ve hatta yalan haber bombardımanı ile siyaseti dizayn edebildiğini gösterdi. Devam eden Amerikan Senato soruşturmalarında Mark Zuckerberg, mikro hedeflemenin kaldırıldığını söylese de, günümüzde hâlâ sürmekte olduğu görülüyor[5].

Bu arada bağımsız araştırmacılardan bazı raporlar gördük. Bunlardan birisi "Gölge Profilleme" idi ki, kendinizi Facebook'a vermediğiniz bilgileri bile cihazlarından toplayacak kadar açgözlü olduğunu gösteriyordu[4].

Eski çalışanları sürekli içerdeki kötüye kullanımları anlatıyor

Sonra şirketin içinden çıkan onlarca eski çalışanlar Facebook'un kirli çamaşırlarını ortaya döktü. İlki "the Social Dilemma" isimli filmdi. Aşağıda fragmanı var.

Eski çalışanların ortaya döktüğü kirli çamaşırlar arasında örneğin seçimleri etkilemek gibi konuların sürdüğü anlaşılıyor[6]. Ama en büyük krizi 2021 sonbaharında eski çalışanı Frances Haugen'in dışarıya kaçırdığı "Facebook Belgeleri" olarak adlandırılan belgeler oldu. Bunlar çok sayıda kötüye kullanımı içeriyor ve hâlâ inceleniyor[7].

Facebook buna karşı "isim değişikliği" yaparak Meta ismini aldı ve üstüne kendi uygulama/reklam platformu olan Metaverse'i duyurdu[2].

Apple'ın kullanıcıya verileri üzerinde kontrol hakkı veren uygulaması Facebook'u vurdu

Ama Facebook'a esas darbeyi vuran Apple oldu. 2020 sonunda Apple önemli bir değişiklik duyurdu. Bu değişiklik iPhone kullanıcılarına "kişisel verilerin kontrolü"nü şimdiye kadar olmayan düzeyde KULLANICININ emrine veriyor.

Nisan 2021'deki iOS 14.5 ile birlikte "Uygulama Şeffaflığı İzleme" (ATT) adı verilen bir kontrol sistemi geldi. Bu sistem, iPhone telefonlarınızda yer alan uygulamaların verilerinizi alması için izin vermeniz ya da vermemeniz anlamına geliyor. Yani alınan verilerinizi sınırlandırabiliyorsunuz.

Facebook olayı fark ettiği an başına gelecekleri yani artık kullanıcıların verilerini sınırlandıracağını anladı ve Amerikan gazetelerine boy boy ilan vererek KOBİ'leri kışkırtmaya çalıştı. Onlara "Apple sizin pazarlamanızı engelleyecek" derken, aslında kendisinin para kaybedeceğinden bahsetmedi bile. Bunun anlamı şu; kullanıcı verilerini istediği kadar derinlikte alamayan KOBİ'ler reklamı azaltabilirler. Nitekim 2021'de yaklaşık 10 milyar dolarlık bir gelir azalması oldu[8].

İşte Facebook'un bu sene kemerleri sıkacağını anlatan ve ilk başta belirttiğimiz şirketi içi notun nedeni de bu.

Ya da başka şekilde belirtelim, 2021 yılı içinde sadece bir kısım iPhone kullanıcılarının "Kişisel Verilerini Kısıtlaması", Facebook'un değerinin 3'te birini (2 Türkiye Genel Yönetimi Bütçesini) havaya uçurdu.

Kişisel verilerin anlamı ve önemi bu. Yüzlerce milyar dolar anlamına geliyor. Bu sosyal medyanın esas sermayesinin kendileri olduğunu fark etmeyenler de fark etse iyi olur. 

Google ATT'den nasıl etkilendi?

Google da Apple'ın gizlilik uygulaması olan ATT'yi duyduğunda karşı kampanya yaptı. Ama onun karşı kampanyası KOBİ'lere değil, uygulama geliştiricilere yönelik idi. O da geliştiricilerin iPhone'lardaki uygulamalarından eskisi kadar para kazanamayacağını yazdı, çizdi.

Sonuçta bugünün reklam dünyasını rahatsızlık yaratacak düzeyde "duopol" olarak yöneten 2 firma Facebook ve Google durumdan etkileneceklerini yani daha az para kazanacaklarını farkındaydılar. Facebook için öyle oldu. Ama Google'un bir farkı var; Android ve Google Play platformu.

Ancak yine de iOS üstte kalıyor; Android telefon sayısı yüzde 70, iOS yüzde 25 olmasına karşın, gelirlerde durum tersine. iOS (yani iPhone) kullanıcıları gelir düzeyi olarak daha yüksek. Dolayısıyla 2021 için raporlanan 133 milyar dolarlık uygulama pazarının yüzde 63'ü iOS cihazlardan geliyor. Apple'ın ATT'si bu nedenle önemli.

Google için de iOS üzerindeki uygulamalar için (mesela YouTube) benzer bir azalma vardı ama Google'un kendi platformu Google Play ve Android telefonlarda hâlâ kişisel verileri derinlikli sunabildiği için Facebook'tan kaçan bazı reklamları alarak, gelirini daha yükseğe çıkarabildi.

Şimdi soru şu; bakalım Facebook'u kendi uygulaması/reklam platformu olarak oluşturduğu Metaverse kurtarabilecek mi? [2].

[1] Facebook Kazancı Azaldığı için Eleman Alımlarını Azaltmayı Planlıyor

[2] Metaverse, Bir Can Simididir

[3] Resmi Gazete : 2022 Merkezi Yönetim Bütçesi

[4] Facebook İlişkilerinizi Nasıl Biliyor (Gölge Profil)?

[5] Facebook’un Reklam Araçları, Tek Kullanıcıya Kadar Hedefleyebiliyor

[6] Facebook Honduras Başkanının Manipülasyonuna 11 Ay İzin Vermiş

[7] Facebook Belgeleri, Şirketin Tarihindeki En Büyük Kriz

[8] Apple’ın iPhone Gizlilik Uygulaması, Facebook, YouTube, Twitter ve Snap’e Yaklaşık 10 milyar $’lık Reklam Gelirine Mal Oldu

[9] App Revenue Data (2022)