Elon Musk'ın "alçak yörüngedeki uydulardan internet" anlamına gelen Starlink projesi pazartesi günü daha önce kaydolmuş olan Amerikalılara e-posta göndererek beta servisini yaygınlaştıracağını duyurdu. Haziran ayında şirketin sitesine konulan formu dolduran Amerikalı ve Kanadalı sayısının 700 bine yakın olduğu kaydediliyor.
Mailin başlığı "Hiç yoktan iyidir - Beta" şeklinde. e - Postada bu şöyle anlatılıyor:
"Başlıktan da anlaşılacağı gibi, başlangıçtaki beklentilerinizi düşürmeye çalışıyoruz. Starlink sistemini geliştirdikçe önümüzdeki birkaç ay içinde veri hızlarının 50Mb / s ile 150Mb / s arasında değiştiğini ve gecikme süresinin 20ms ile 40ms arasında değiştiğini görmeyi bekliyoruz. Ama hiç bağlantının olmadığı kısa dönemler de olacak."
SpaceX, son birkaç aydır kendi çalışanlarıyla sınırlı bir özel beta testi gerçekleştirdi. Bu testler sonucunda hem gecikme hem de indirme hızlarında başarılı sonuçlar aldıkları söyleniyor. Hatırlarsanız, bu süreçte Washington eyaletindeki yangın alanları için internet sağladılar [1]
Starlink, 2015 yılında başlatılan ve "uydu battaniyesi" olarak adlandırabileceğimiz, bittiğinde dünyayı çepeçevre saracak yani tüm dünyaya internet sağlayabilecek olan bir uydu sistemi. Bir süre önce uyduların arka arkaya geçişi hem Türkiye'de, hem de başka ülkelerde "UFO endişesi" yaratmıştı [2].
Halen uydu üzerinden internet veren başka şirketler var ama fiyatlar biraz pahalı ve tüm dünyayı kapsayacak düzeyde servis veremiyorlar. Bölgesel hizmetler var. Ancak başka türlü internete ulaşamayan firmalar (mesela dağın başında madencilik yapanlar) kullanabiliyor.
Starlink eylül 2020 itibariyle 775 uydu fırlatılmış durumda ama 2025'lere kadar 12.000 uydunun üç farklı yörüngeye yerleştirilmesi planlanıyor. Daha sonraki yıllarda ise uydu sayısı 42.000 civarına çıkacak.
Abonelik 99 dolar/aylık ücretle geldi
SpaceX, bu projeyle dünyanın her yerindeki kullanıcılara yüksek hızlı internet sağlamayı vadediyor. Stralink projesinin toplam maliyetinin yaklaşık 10 milyar dolar civarında olması bekleniyor.
Pazartesi günü gönderdikleri e-mailde servisin fiyatı 99 dolar/ay + Starlink Kit (499 dolar) olarak verildi. Starlink kit uydulara bağlanmak için bir kullanıcı terminali, bir montaj tripodu ve bir Wi-Fi yönlendirici içeriyor. Bir pizza kutusu büyüklüğünde diye tanımlanıyor. Artık Google Play ve Apple iOS uygulama mağazalarında SpaceX tarafından listelenen bir Starlink uygulaması da var[1].
Türkiye'den abonelik mevcut mu?
Şirket gönderdiği e-mailde projenin genişlemesi konusunda şunlar kaydediliyor;
"Starlink'in 'Hiçbir Şeyden Daha İyi - Beta' programı kapsamında, ilk hizmet 2020′de ABD ve Kanada için hedefleniyor ve 2021 yılına kadar dünyanın neredeyse küresel kapsamına kadar genişliyor."
Gerçekten de sayfasındaki form ile Türkiye'den kayıt olmak da mümkün. Cadde vs adresler seçimli olarak mevcut. Aşağıdaki resme bakarsanız zaten mevcut koşullarda Türkiye'nin de yüzde 78,4 oranında kapsandığını (yani1 günün yüzde 78,4'ünde - uydu geçerken internet var) görebilirsiniz.
Bulut uzaya mı taşınıyor?
Bu arada SpaceX ve Microsoft, geçtiğimiz aylarda Starlink ve Azure'u bağlamak için gereken yazılımı test ediyor. Bu çalışmanın Microsoft'un "uzak alanlar dahil olmak üzere hibrit veya zorlu ortamlarda bulut bilişim yeteneklerine ihtiyaç duyan müşteriler için" tasarlandığını söylediği yeni mobil veri merkezlerinin işareti gibi gözüküyor.
SpaceX uydu battaniyesi yapan tek firma mıdır?
Mevcut durumda internet hatları karasal ve denizaltı kabloları ile sağlanıyor. Kablo döşenemeyecek uzak yerler için ise uydu kullanılıyor. Starlink'in farkı Elon Musk'ın her zamanki "kocaman" vizyonu ile tüm dünyayı kapsayacak bir proje yapması. Ama bunu düşünen tek firma değil.
İngiliz OneWeb firması da mart 2020'de iflas etmesinden önce 74 uydusu ile uzaya yerleşti. İflas süreci devam ederken mayıs 2020'de 48 bin uydu izni için başvurdu. Temmuzda ise İngiliz hükümeti ve Baharti Global beraberce firmayı toplam 1 milyar dolar yatırım yapmak üzere satın aldılar[3].
Çin Uzay Bilimleri Şirketi (CASIC) de 80 uydu ile bölgesel bir internet servisi kurmayı planlıyor [4].
Ayrıca Amazon'un da aynı konuda 10 milyar dolar yatırımla planladığı bir genişbant uydu sistemi olduğunu hatırlatalım.
Yani uzaydan genişbant internet bangı bangır geliyor[5]
Uydu çöplüğü ya da astreoidi görünmez yapar mı endişesi?
Ama tabi bütün bunlardan sonra eleştiriler de yükseliyor. Bu eleştirilerden birisi "uzay uydu çöplüğüne mi dönecek?" şeklinde. Gerçi atmosfere girecek olan uyduların yok olacağı kaydediliyor.
Bir diğer endişe, bu uyduların ışıkları (gerçi Starlink koyu renkli DarkSat uydusu da gönderdi) gökyüzünde hem astronomi araştırmalarını etkiler mi, hem de daha önemlisi "acaba yaklaşan bir kuyruklu yıldız olursa, onu gözden kaybeder mi?" korkusu var.
Sonuç olarak dünyaya güneşten aldıkları ışığı yansıtacak binlerce uydu acaba nasıl bir çevresel etki yaratacak?
Starlink Türkiye için umut mudur? Engellenir mi?
Biliyorsunuz en önemli sıkıntılarımızdan birisi ülkenin internet altyapısı. Daha doğrusu fiber altyapının olması gerekenin çok altında kalması. Bu açıdan ülkemizden pek çok kişi, Starlink'i yakından takip ediyor.
Daha önce pek çok yazı da ne demiştik? Fiber interneti engelleyenler biraz daha engellerlerse ortalıkta şu ya da bu operatör kalmayacak, herkes başka olanaklar bulacak.
Yasaklanır mı?
Kesinlikle yasaklanır ama bu yasaklama ne kadar etkin olur? Bu da sorulması gereken başka bir soru.
Ama daha önemli bir soru şu; gitgide tekelleşen yapılar dünyayı acaba nereye taşıyor? Bu hikâyede hem internet erişiminin, hem de verilerin (yani veri merkezlerinin) tekelleşmesi söz konusu. Hem de artık ülke çapında değil, dünya çapında.
Bu tekelleşmenin önü acaba kesilebilecek mi? Ya da dünyayı nasıl bir 1984 bekliyor?
Starlink konulu bir sohbeti aşağıda izleyebilirsiniz.
[1] StarLink, Washington'daki Yangın Mücadelesine, Uzaydan İnternet Sağlıyor
[2] Elon Musk'un Starlink projesi İngiltere'de panik yarattı
[3] İngiliz Hükümeti Uzay Araştırma Şirketi OneWeb'de 500 milyon dolar'lık Hisse Aldı
[4] Çin, ‘Nesnelerin İnterneti (IoT)' Projesi İçin 2 Uydu Fırlattı
[5] Uydu Battaniyesi Haberleri
