Tarihin ilk modern iletişimi: Semaphore

Günümüzün iletişim ağı internet, bilgisayar, telefon ve hatta telgraf sistemiyle alfabesi Morse kodlamasının bulunmasından yıllar önce Napolyon dönemi Fransasında "le systeme Chappe" olarak isimlendirilen bir iletişim teknolojisi yaratılır. Elektrikli sinyal göndermeyen, görüntülü kodlamaya dayanan bu buluş dünyanın bildiği ilk telgraf olarak anılacaktır.

Birçok bilim insanı eski Yunancada uzun mesafeli haberleşme anlamına gelen telgrafın, Fransız Claude Chappe'nin icat ettiği semaphore olduğunu savunuyor. Uygulamaya geçildiğinde 534 istasyonu ile yaklaşık 5000 kilometreyi kapsayabilen bu sistem, kamu güvenliği ve askeri amaçlı olarak oldukça etkin bir kullanım alanı bulacaktır. Yeni sistemle, ülkenin en uç noktalarından stratejik bilgiler Paris'e sadece 3 -4 saat içinde ulaşmaya başlamış, at sırtında haber ileten ulakların benzer iletişimi günler süren zorlu yolculuklarla yaptıkları düşünüldüğünde Chappe'nin buluşu adeta bir devrim niteliğinde bir etki bırakmıştır.

Yıllar sonra 1840 ve 1850'li yıllarda elektronik telgrafın yaygınlaşmasıyla birlikte, demiryolu raylarının yanına döşenen telgraf hatları ve süper hızlı iletişim teknolojisiyle Chappe istasyonları hızla cazibesini kaybetmiş, tarihin derinliklerinde yok olmaya yüz tutmuştur.

Günümüzden sadece birkaç yıl önce bazı amatör iletişim uzmanları Chappe istasyonlarını yeniden gün ışığına çıkarmak için bir çalışma içine girerler. İlk bulabildikleri, Alp dağları yakınlarındaki Modane kasabası ile Paris'i adeta ortalayan Mollard-Fleury istasyonudur. Araştırmacılar, Paris'teki arşivleri karıştırırken istasyonun muhtemel yönünü tahmin edecek duruma gelirler. Sonunda Sardiers köyünde ağaçların arasındaki kalıntılara ulaşır ve ellerindeki planlara bakarak istasyonun tam bir kopyasını inşa etmeyi başarırlar. Kumanda odasından çarklar yoluyla işaret levhalarını yönlendiren mekanizmanın kurulması onlar için çok zor olmayacaktır. Kopyasını inşa ettikleri istasyonun terasından İtalya sınırındaki zirveleri karla kaplı dağlar çıplak gözle bile rahatlıkla görülebilmektedir.

Kopyası tamamlanan Semaphore'dan ilk sunumu gerçekleştiren Bernard Pinaud, yapılan sistemin Lyon – Milan hattı üzerinde olduğunu ve 1805 yılında Napolyon tarafından İtalya'ya karşı yapılacak savaş hazırlıkları sırasında inşaatının tamamlandığını anlatacaktır. Pinaud "Bu hat en sonunda Venedik'e kadar uzatılarak İmparatora Kuzey İtalya'daki ordusundan birkaç saat içinde bilgi alma olanağı veren bir altyapının kurulmasını sağlamıştır" açıklamasını yaparak sistemin asıl amacının askeri olduğunu vurgulamıştır. Çok yakınlardaki istasyonda yapılan araştırmalar sırasında bulunan notlarda "Güneydeki askeri birlik, Tulin'de Avusturya ordusundan kaçan Piedmonte'li savaş esirleri arasından asker kaydetmeye başlamıştır. Bu çerçevede, Piedmonte'li olmayanlardan kesinlikle askere eleman alınmayacaktır" ifadesi bulununca sistemin kullanım formatı da anlaşılmıştır. Tüm bu kodlamalar, Paris'te bulunan bir üst düzey komutan tarafından hazırlanarak iletişim için gönderilmiş ve hattın ucundaki Fransız komutana kısa sürede ulaştırılmıştır. Bu iletişim sırasında operatörler anlamını bilmedikleri bu şifreli kodları mekanizmayı işaretler yaratacak şekilde hareket ettirerek, havanın açık olduğu günlerde yaklaşık 10 kilometre ötede teleskopla izleyen en yakın operatöre stratejik bilgiler iletmeyi başarmışlardır.

Claude Chappe

Bilimle uğraşan bir ailenin çocuğu olarak dünyaya gelen Claude Chappe (1763-1805), insan gözünün açısal olarak çok uzaklarda bile olsa hareketleri kolaylıkla fark edebildiğini hissederek bu buluşunu gerçekleştirir. Üç parçadan oluşan mekanizma, bir uzun merkezi hareket aparatı ve bu aparata bağlı iki koldan oluşmaktadır. Sistemin her hareketi 30 saniye sürmekte, tüm bir sözcüğü ekleri ile birlikte tamamen iletebilmektedir.O dönemde Mors alfabesi henüz bilinmediği için kodlama özel bir sistemle gerçekleşmektedir. Mesajı iletmeye çalışan operatörlerin işi oldukça zordur. Teleskopla gelen görüntüleri algılayıp, aktarmak büyük bir titizliği gerektirmektedir. Gelen mesajın teknik niteliğine göre iletişim süresi de değişmektedir. Mesela, Napolyon'un oğlunun doğum haberi Paris'ten Strasbourg'a yaklaşık bir saatte gidebilmiştir.

Claude Chappe

Sistemin gelişim süreci

Fransız Devrimi'nin hemen ertesinde yabancı askeri müdahale ihtimali ile monarşinin yeniden kurulabileceğini düşünen devrimciler, kendilerine sistemi tanıtan Claude'a Paris - Lille arasında ilk hattın kurulması görevini verirler. Tam bir yıl sonra 1794 yılının Eylül ayında devrimciler kuzey sınırındaki Conde'nin ele geçirildiği müjdesini aynı gün içinde almayı başarırlar. Onların kutlama mesajları da aynı gün içinde Conde'ye semaphore iletişimi ile ulaşmıştır. Yeni hatlar Strasbourg, Lyon ve Brest birbirini izleyerek açılır. Napolyon İtalya'ya yeni hatlar kurma kararı alır. Boulogne'ye sistemi kurmak yoluyla İngiltere'yi işgal planları yapmayı hayal eder. Monarşinin yeniden kurulduğu günlerde Marsilya ve Bayonne gibi güneybatı vilayetlere de yayılan sistem 1849 yılına gelindiğinde eski cazibesini kaybetmeye başlar. Modern telgraf sisteminin yaygınlaşmasıyla birlikte sistem sadece piyango numaralarının iletiminde kullanılarak, bir süre sonra ortalıktan kaybolacaktır.

Tarihin ilk siber saldırısı ve Blanc Kardeşler'in muhteşem fırsatçılığı

1834 yılında Bordeaux'daki borsada bankerlik ve finansal yatırım işiyle uğraşan François ve Joseph Blanc kardeşler, Paris'te anlaştıkları ortaklarıyla beraber Paris Borsasındaki hareketleri ve önemli eğilimleri izlemeye başlarlar. Bilgileri Tours üzerinden Bordeaux'a, rüşvetle ayarladıkları operatör sayesinde, o günlerde sadece devletin kullandığı semaphore haberleşme sistemi üzerinden aktararak olağanüstü bir bilgi kaynağına kısa zamanda erişirler.

Blanc kardeşlerin formülü, kamuya ait sistemden yapılan mesaj aktarımı sırasında araya girerek, kendi mesajlarını iletmek; daha sonra bunu mesaj hatası olarak bildirerek, silinmesini sağlamaktır. Temel amaç, kamu otoritesinin bu "ara" haberleşmeyi fark etmemesidir. Bunu yaparken iletişim sırasında günümüzde kullanılan "Backspace-geri git" sembolüne benzeyen bir işaretin varlığını çok iyi bilmektedirler. Bu işareti teleskopla izleyen operatör belli ara gelen bütün bilgileri silerek, yeni mesaja hazır hale gelmektedir. Blanc kardeşler bu işi Tours'daki iletişim operatörüne rüşvet vererek iki yıl gibi uzunca bir süre sürdürürler. Rüşvetle işini götüren ve Bordeaux yakınlarında yaşayan operatör şifreyi bilen Blanc'lara mesajı ileterek olağanüstü bir hizmet gerçekleştirmiş, Blanc kardeşlere at sırtında beş günde iletilebilen Paris Borsası bilgilerine çok kısa zamanda erişme fırsatı sağlamıştır.

Olay, 1836 yılında rüşvetçi operatörün hastalanıp, işini yeni operatöre devri sırasında ortaya çıkacaktır. Yaptığı işi ayrıntısıyla yeni arkadaşına anlatan operatörün bu açıklaması ortalığı bir anda karıştırır. Yeni operatör durumu resmi makamlara iletilince her iki kardeş yakalanarak, tutuklanırlar. Ancak, temel hukuk prensibi "Kanunsuz suç ve ceza olmaz" prensibi kardeşlerin kurtarıcısı olacaktır. Yasalarda bu konuyla ilgili herhangi bir caydırıcı hüküm bulunmaması nedeniyle Blanc kardeşlerin "Siber" hikâyesi için Fransa hükümeti hiçbir ceza uygulayamamış, tarihteki ilk siber saldırı cezasız kalarak, gelecekte olması muhtemel olaylar için yetkilileri uyarmakla kalmıştır.

KAYNAKÇA

- US Securities and Exchange Commision, SEC web sayfası. https://www.sec.gov

- Stock-market Fraud, Steganography and Cyberattacks…in 1834! The Fascinating Tale of Blanc Brothers-Andrea Fortuna, June 15, 2018

- How Napoleon's Semaphore Telegraph Changed the World-Hugh Schofield, BBC News, Modane, France, 17 June, 2013