Bütçe gerçekleşme verileri, daha doğrusu nisan ayı, aylık mali istatistik verileri açıklandı.  Hazine ve Maliye Bakanlığı sitesini açtığınızda, Bakan Mehmet Şimşek’in tasarruf tedbirlerine ilişkin talimatını içeren bir haber duyurusu görülüyor.

O duyuru, eğer detay okumak isterseniz, sizi ilgili AA haberine yönlendiriyor. Kamu kaynaklarının etkin ve verimli kullanılmasına yönelik talimatı kapsamında, duyurulmuş tasarruf tedbirlerinin denetiminin yapıldığı belirtilerek, 2024 yılında 145 kamu idaresinde yapılan denetimde, tasarruf tedbirlerine aykırı 2160 adet işlem saptandığı kaydediliyor. Keşke bir de bu işlemlerin bütçedeki karşılığı, maliyetine dair bir veri olsaydı. O zaman daha anlamlı olurdu.

Maliye’nin AA üzerinden yaptığı duyuruya göre, bu sene de 157 kamu idaresinde denetim planlanıyor. Yılın yarısı geçti sayılır. Bu seneki aykırılıkların işlem bazında ve maliyetine dair bulgular seti kamuoyuyla paylaşılmalı ki, tasarruf tedbirlerinin anlamlı sonuç üretip üretmediğini anlayalım.

Önemsenen politika ve uygulama haberlerini AA üzerinden veren Maliye’nin haberleşme giderlerine bakayım dedim. Daha doğrusu, öncelikle, tasarruf tedbirlerine konu bazı harcama kalemlerindeki genel seyri gözden geçirdim.

Temsil harcamaları düşmüş

Mesela, sıklıkla baktığımız ve genellikle hep artış trendi görerek eleştirdiğimiz “temsil ve tanıtma” giderlerindeki dört aylık gerçekleşme, geçen yılın aynı dönemiyle kıyaslandığında düşmüş görünüyor.

2024 yılının ocak-nisan döneminde, toplam yaklaşık 887 milyon TL olan temsil ve tanıtma giderleri, bu yılın ilk dört ayında 267,6 milyon TL olarak gerçekleşmiş. Buna karşılık “hava taşıtı kiralama” giderlerinde 85 milyon TL bir artış görünüyor. (Ancak bu büyüklüğü yorumlarken enflasyonu dikkate almak gerektiğini de not düşelim.)

20424 yılının ocak-nisan döneminde toplam yaklaşık 839 milyon TL olan hava taşıtı kiralama gideri, bu yılın ilk dört ayında 925,6 milyon TL’ye yükselmiş. Hava taşıtı kiralamasının içine her türlü kamu hizmet ve ihtiyacı dahil olduğu için, hangi birime, hangi yöneticiye veya hizmete ne kadar harcandığı bütçe verilerinden görünemiyor.

Haberleşme giderleri 10 kalem

2024/7 sayılı Tasarruf Tedbirleri ile ilgili Cumhurbaşkanlığı Genelgesi’nin kapsamında, haberleşme giderleri de yer alıyor. Genelgede ilgili bölümün girişi şöyle:

“Kamu kurum ve kuruluşlarının harcama yetkilileri, haberleşme giderlerini hizmet gerekleri ve teknolojik imkânlar çerçevesinde gözden geçirerek kaynakların verimli kullanılması hususunda sayı, tutar veya kullanım kısıtlamaları da dâhil gerekli her türlü tedbiri alacaklardır.”

Bütçede “haberleşme giderleri” ana başlığı altında 10 ayrı kalem yer alıyor:

Posta ve Telgraf Giderleri, Telefon Abonelik ve Kullanım Ücretleri, İnternet Erişimi Giderleri, Haberleşme Cihazları Ruhsat ve Kullanım Giderleri, Uydu Haberleşme Giderleri, Hat Kira Giderleri, Bilgiye Abonelik Giderleri, Elektronik Sertifika Giderleri, Haber Hizmeti Alım Giderleri, Diğer Haberleşme Giderleri.

* * *

Ajanslara ödenen ücretler

Analitik Bütçe Rehberi’ne göre; bu kalemler içindeki “haber hizmeti alım giderleri”, devletin haber alımı karşılığında “ajanslara ödenecek ücretler” olarak tanımlanıyor.

Buradan hareketle, devletin haberleşme giderleri ile bunun içindeki haber hizmeti alım giderlerine baktığımızda önemli sayılabilecek bir artış gözleniyor.

2024 yılının ocak-nisan döneminde “haberleşme giderleri” için 3 milyar 131 milyon 18 bin TL harcama yapılırken, bu yılın aynı döneminde yapılan harcama, 5 milyar 274 milyon 962 bin TL.

Bu artışa paralel olarak, “haber alım giderleri”nde de artış söz konusu.

2024 yılının ilk dört ayında toplam 3,1 milyar TL’lik (10 ayrı kalemden oluşan) haberleşme giderinin 546 milyon 574 bin TL’si “haber alım giderleri”ne ödenmiş.

2025 yılının ilk dört ayında da toplam 5,3 milyar TL’lik haberleşme giderinin 986 milyon TL’si “haber hizmeti alım giderleri”ne ayrılmış.

Bu verileri, bakılacak perspektife göre farklı biçimlerde yorumlamak mümkün. Haberin pahalı bir uğraş olduğundan, ajansçılığın yatırım gerektiren maliyetli bir alan oluşuna, devletin ajanslarla ilişkisinden, bu sahada tasarruf yapmanın güçlüğüne kadar.

Ve elbette bütçeden AA başta olmak üzere bazı haber ajanslarına ayrılan milyarlık kamu kaynaklarına bakıldığında, bağımsız gazeteciliğin bunca güç koşullarda ayakta kalabilmesinin gerçek bir mucize olduğu da bir kez daha görülüyor.