Boğaziçi’nde Balık

Yıl 2004, İtalya’nın kuzeyinde bulunan Monza şehri yuvarlak akvaryumları yasaklar. Belediye meclisi yetkililerinden Giampietro Mosca, yasağın gerekçesini şöyle açıklayacaktır: “Yuvarlak akvaryumda tutulan balıkların bozulmuş bir gerçeklik algısı olur ve bu nedenle balıklar sıkıntı çeker.” Stephen Hawking, buradan hareketle Büyük Tasarım kitabında  “Peki, biz gerçekliğin doğru ve bozulmamış resmine bakıp bakmadığımızı nasıl bileceğiz” diye sorar.

Peki, biz gerçeklik algımızın diyelim bir Japon balığından daha sahih, bir muhabbet kuşundan daha doğru, bir kediden daha gerçek olduğunu nasıl bileceğiz?

İnsan kendini doğanın hâkimi ilan ettiğinden bu yana kendini de doğuran doğaya ihanet ediyor. Tek hâkim insan, gerçek bile onun tekelinde, dünyanın bütün nimetleri ayaklarının altında, ezip geçebilir, tekrar ve tekrar.

Yazılarında ne kadar kibirli olduğunu insanın yüzüne vurmaktan hiç vazgeçmeyen Gündüz Vassaf, Boğaziçi’nde Balık kitabıyla okuru gerçekle hayal arasında salınan, kâh 500 yıl öncesine kâh günümüze dokunan bir anlatıyla karşılarken, özünde hep yinelediği uyarısını bir kez daha dillendirmiş oluyor: Bu dünya, bu hayat senden ibaret değil insan kardeşim. Bağırmadan, haykırmadan, usul usul.

Vassaf, daha önce İstanbul’da Kedi adlı hayli beğeni toplayan çalışmasında insanın değerlerini kedilerin tarihi üzerinden birlikte düşünme çağrısında bulunmuştu. Boğaziçi’nde Balık, Vassaf’ın bir önceki kitabında keskinleştirdiği ince mizah anlayışıyla “insanların unuttukları savaşların, intiharların, cinayetlerin tanığı” balıkların dilinden alternatif bir Boğaziçi tarihi yazıyor. Bu Boğaziçi güncesinde, 12 Eylül döneminde üniversitedeki görevinden atılmayı bekleyen öğretim üyeleri de var, II. Murad’ın kardeşi Esma Sultan da, İmparatoriçe Theodora da, Büyük İskender de… Yoksa siz İslâm’ın kutsal mekânlarını biraraya getirmeyi hedefleyen Kabeland Levent projesinin ayrıntılarını hâlâ duymadınız mı? Arapların ibret verici Batı taklitçiliğini engellemek üzere dizayn edilen projenin ayrıntıları da bu kitapta…

Üstelik, Vassaf’ın oyunbaz dizelerine Komet, Balkan Naci İslimyeli, Argun Okumuşoğlu ve Mehmet Güleryüz gibi isimlerin bu kitap için özel olarak çizdikleri resimleri eşlik ediyor.

Boğaziçi’ni bir de Uçmakdere Balıkları’ndan dinleyin. Kim bilir, “belki bir gün Boğaz’ın suları çekilir,” belki Argonotların gemisi aniden Akıntı Burnu’nda görülür, hazırlıklı olmakta fayda var.

En olmadı, palamutların kadrini bilmeye başlar belki İstanbul ahalisi. Bunun için bile kulak vermeye değer Uçmakdere Balıkları’na… (K24)