Usame Bin Ladin'in öldürülmesinden sekiz yıl sonra El Kaide hangi noktada?

El Kaide'nin kurucusu Usame Bin Ladin'in, Pakistan'ın Abbotabad kentinde ABD güçleri tarafından öldürülmesinin üzerinden sekiz yıl geçti.

Ladin'in liderliğini yaptığı grubun, bir zamanlar binlerce militanı vardı ve dünyadaki en ölümcül cihatçı örgüt olarak görülüyordu.

Aynı zamanda, önemli mali kaynaklara sahip olduğuna inanılıyordu.

Ancak Usame Bin Ladin'in öldürülmesi ve IŞİD'in ortaya çıkmasıyla, El Kaide'nin gücü ve nüfuzu kayda değer ölçüde azaldı.

Peki, örgüt bugünlerde ne kadar etkin ve küresel güvenliğe nasıl bir tehdit oluşturuyor?

Sessiz yeniden yapılanma

Son yıllarda manşetlere IŞİD hakim olurken, El Kaide sessizce bir yeniden yapılanma ve bölgesel örgütlerle ittifaklar kurma stratejisi izledi.

ABD Ulusal İstihbaratı son raporunda, üst düzey El Kaide liderlerinin "örgütün küresel komuta yapısını güçlendirdiği, Batı ve ABD hedeflerine yönelik saldırıları teşviğe devam ettiği" uyarısında bulundu.

Geçtiğimiz aylarda küresel terör tehdidi üzerine yayınlanan bir BM raporunda ise "El Kaide'nin daha da muhteris gibi göründüğü, birçok bölgede dirençli ve aktif kalmaya devam ettiği ve daha uluslararası bir görünüm kazanma arzusunu koruduğu" belirtilmişti.

İngiliz istihbaratının başı Alex Young da El Kaide'nin yeniden ortaya çıkışı konusunda uyarıda bulunmuştu.

Şubeler ağı

ABD güçlerinin insansız hava araçlarıyla yaptığı saldırılar, liderinin öldürülmesi ve IŞİD'in ortaya çıkışı El Kaide'yi yeni taktikler gütmeye zorladı.

Afrika, Ortadoğu ve Güney Asya'da bir şubeler ağını başarıyla kurdu ve geliştirdi.

Bu şubeler, yerel toplulukların içindeki, El Kaide lider kadrosuna biat etmiş, yerel militan grupları.

El Kaide, IŞİD'in tersine yerel toplulukları kendisinden uzaklaştırmama konusunda dikkatli davranıyor.

Yeni stratejisinin bir kısmı yerel ittifaklar oluşturmak ve toplumsam kalkınma projelerine katılmak.

El Kaide 2013'te yayımladığı "Cihat için Genel Kurallar" belgesinde, örgüt içinde önemli reformlar başlattı.

Belgede daha itidalli ve topluluk bazlı bir yaklaşım vurgulanırken, militanlara "kitlelerin isyanını" tetikleyebilecek davranışlardan kaçınılması talimatı verildi.

Oxford Üniversitesi'ndeki Pembrooke Koleji'nden Dr. Elisabeth Kendall "El Kaide yolsuzluk ve ötekileştirilme gibi yerel kaygılara odaklanıp, bunları küresel cihat gündemine eklemleme sanatında ustalaştı. Böyle yaparak yerel bir 'kurtarıcı' gibi davranıyorlar ve böylece IŞİD zorbalarının tersine 'cihatın iyi adamları' gibi görünüyorlar" diyor.

El Kaide, çeşitli şubeleri aracılığıyla saldırılarını düzenli olarak artırıyor.

Silahlı Çatışma ve Olaylar Veri Projesi'ne göre (ACLED) 2018'de El Kaide dünya genelinde toplam 316 saldırı düzenledi.

El Kaide şubeleri

• İslami Magrib'deki El Kaide, Cezayir merkezli bir militan örgütün El Kaide ile birleşmesi sonucu kuruldu. Cezayirli güvenlik güçlerinin müdahalesiyle Sahel ve Batı Afrika bölgesine geçti.
• Arap Körfezi'ndeki El Kaide, Yemen ve Suudi Arabistan'daki iki bölgesel cihatçı şubenin birleşmesiyle 2009'da kuruldu.
• Hint alt kıtasındaki El Kaide, 2014'te kuruldu ve Afganistan, Pakistan, Hindistan, Myanmar ve Bangladeş'te faaliyet gösteriyor.
• İslam ve Müslümanlar Nusra Cemaati,  El Kaide bağlantılı bir örgüt ve Mali ile Batı Afrika'daki bazı militan örgütlerin birleşmesiyle oluşturuldu.
• Eş Şebab, Somali ve Güney Afrika'da faal ve 2012'de El Kaide'ye biat etti.
• Hayat Tahrir el Şam, Suriye'de bazı militan grupların birleşmesiyle kuruldu ve BM'ye göre El Kaide'yle bağlantılı. Örgüt şu anda Suriye'nin kuzeyindeki İdlib bölgesini elinde tutuyor.
• Mısır'da El Kaide, Sina Yarımadası'nda faaliyet gösteren örgütlerin birleşiminden oluşuyor.

Geleceğin lider kadrosu kimler?

El Kaide'nin şu andaki lideri Eymen el Zevahiri, 2015'teki bir konuşmasında "yuvadan bir aslanı" tanıtmıştı.

Bu 'aslan', birçok çevrenin El Kaide'nin gelecekteki lideri olarak gördüğü, Usame Bin Ladin'in oğullarından biri olan Hamza Bin Ladin.

ABD, Hamza Bin Ladin'in resmen "küresel bir terörist" olarak tanımladı ve yerini ihbar edenlere 1 milyon dolara kadar ödül verileceğini ilan etti.

30 yaşındaki Hamza Bin Ladin, El Kaide yanlısı internet sitelerinde, gelecek kuşağın cihatçılarına ilham verecek ve örgüte yeni bir hayat verecek yükselen bir yıldız gibi gösterildi.

Hamza Bin Ladin son yıllarda, babasının intikamının alınması için ABD ve Batılı hedeflere saldırı çağrısı yapan sesli ve görüntülü mesajlar yayımladı.

Düşünce kuruluşu Chatham House'un Ortadoğu ve Kuzey Afrika Bölümü'nün başı Lina Khatib "IŞİD halifeliğinin sonu El Kaide şebekelerini eylemleri konusunda daha düşünceli ve stratejik olmaya itti" diyor.

Khatib "El Kaide şu anda stratejik bir lidere sahp olmaya daha bağımlı. Bu da, Hamza Bin Laden'in El Kaide lideri olarak babasının yerini almasına yardımcı oluyor" diyor.