Pelin Ünker
Uluslararası Şeffaflık Örgütü (Transparency International), 2021 Yolsuzluk Algı Endeksi'ni açıkladı.
Yolsuzluk Algı Endeksi 180 ülkeyi kamu sektörü yolsuzluğuna göre sıralıyor. Endekste yolsuzluk, 0 ila 100 arasında derecelendiriyor. Buna göre, 0 yolsuzluğun çok yoğun olduğu, 100 ise tamamıyla yolsuzluktan arınmış ülkelere işaret ediyor.
Bir yılda 10 basamak düştü
Endekste Türkiye 38 puanla 180 ülke arasında 96. sırada yer aldı. Türkiye ile aynı puanı paylaşan ülkeler, Arjantin, Brezilya, Endonezya, Sırbistan ve Sahra-Altı Afrika’da küçük bir krallık olan Lesoto oldu.
Geçen yıl yayınlanan 2020 Endeksi’nde Türkiye, yolsuzluk algısında 40 puanla 180 ülke arasında 86'ncı sırada yer alıyordu. Buna göre Türkiye, son bir yılda bu alanda 2 puan düşüşle 10 basamak geriledi.
2021 Yolsuzluk Algı Endeksi’ne göre son 10 yılda 25 ülkenin puanı yükselirken, 23 ülkenin puanı düştü. Türkiye ise karşılaştırılabilir en eski tarih olan 2012’den bu yana en düşük puanını aldı. 2012’de açıklanan endekste 49 puanla dünya genelinde 54′üncü sırada yer alan Türkiye, 10 yılda önemli ölçüde gerileyerek 42 basamak birden düştü.
Yetkinin tek elde toplanması
Raporda "Batı Balkanlar ve Türkiye’de yetkinin otokrat liderlerde toplanması yargının bağımsızlığını baltalarken bu durum, kişisel menfaat gruplarının daha zengin ve güçlü olmasını sağlayan sistemin devam etmesine katkı sağlıyor" ifadelerine yer verildi.
Türkiye'nin de yer aldığı Doğu Avrupa ve Orta Asya grubundaki ülkelerin ortalama puanı ise 36 oldu. Rapora göre bu bölgedeki hükümetler, COVID-19’u, eleştirel sesleri daha fazla bastırmak, ifade özgürlüğünü ve bilgiye erişimi engellemek, kısıtlayıcı yasalar çıkarmak ve yargı bağımsızlığını baltalamak için bir bahane olarak kullandı.
Puanı ortalamanın altında
Açıklanan listede yer alan 180 ülkenin puanı 88 ile 11 arasında değişti. Ülkelerin üçte ikisi 50’nin altında puan alırken, puan ortalaması geçen yıl olduğu gibi 43’te kaldı. Türkiye ise bu ortalamanın da altında yer aldı. Veriler, Türkiye’nin küresel sıralamada ekonomik, sosyal ve politik istikrarsızlıkların yoğun olduğu, demokrasi ile tanışamamış birçok ülkenin gerisinde kaldığına işaret etti. Türkiye 2021’de önceki yıl aynı puanı paylaştığı ülkelerin de gerisine düştü. Burkina Faso, Türkiye’nin 17 basamak üzerine çıkarken, Trinidad ve Tobago ile Doğu Timor ülkeleriyle 14 basamak, Hindistan ile 11 basamak, Fas ile 9 basamak fark oluştu.
Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü'ne bağlı (OECD) Mali Eylem Gücü (FATF) de Kasım 2021’de kara para aklama ve terörizmin finansmanının engellenmesinde yetersiz kaldığı gerekçesiyle Türkiye'yi gri listeye aldığını duyurmuştu.
2021 Yolsuzluk Algı Endeksi’ne göre yolsuzluğun en az olduğu ilk on ülke Danimarka, Finlandiya, Yeni Zelanda, Norveç, Singapur, İsveç, İsviçre, Hollanda, Lüksemburg ve Almanya oldu.
Danimarka, Finlandiya ve Yeni Zelanda 88 puanla ilk sırayı paylaşırken Norveç, Singapur ve İsveç 85 puanla dördüncü; İsviçre 84 puanla yedinci, Hollanda 82 puanla sekizinci, Lüksemburg 81 puanla dokuzuncu ve Almanya 80 puanla onuncu sırada yer aldı. Geçen yılki endekste sekizinci sırada bulunan Almanya'nın da iki basamak gerilemesi dikkat çekti.
Yolsuzluk en fazla Güney Sudan'da
Yolsuzluğun en fazla olduğu ülkeler ise Güney Sudan, Suriye, Somali, Venezuela, Yemen, Kuzey Kore, Afganistan, Libya, Ekvator Ginesi ve Türkmenistan şeklinde sıralandı.
Güney Sudan’ın puanı 11, Suriye ve Somali’nin ise 13 olarak gerçekleşti. Ortalama puan Batı Avrupa ve Avrupa Birliği'nde 66 olurken, Sahra-Altı Afrika’da 33’te kaldı.
Rapora göre yolsuzluk, demokrasi ve insan hakları arasındaki bağlantıyı vurgulayan endeksin bu yılki sonuçları, temel örgütlenme hakkı ve ifade özgürlüğünü koruyan ülkelerin yolsuzluğu genel olarak kontrol ettiklerini gösteriyor. Endekste en üstte yer alan Danimarka, Finlandiya ve Yeni Zelanda; Demokrasi Endeksi’nde insan hakları puanı en yüksek ülkeler arasında yer alıyor.
"İnsan haklarıyla ilişkili"
Yolsuzluk Algı Endeksi’nde 2012'den bu yana puanı önemli ölçüde düşen 23 ülkeden 19'unun ise insan hakları puanında da düşüş yaşanması dikkat çekiyor. Raporda 2020'de hak savunucularının ölümüyle sonuçlanan 331 vakanın yüzde 98'inin, Yolsuzluk Algı Endeksi puanı 45'in altında olan ülkelerde meydana geldiğine işaret ediliyor.
Uluslararası Şeffaflık Örgütü Başkanı Delia Ferreira Rubio, insan haklarının yolsuzlukla mücadeledeki önemine dikkat çekerek "Otoriter yaklaşımlar, kuvvetler ayrılığı ilkesini yok ederek yolsuzlukla mücadele çabalarını bir elitin kaprislerine bağımlı hale getirir. Yolsuzluktan arınmış bir topluma giden tek sürdürülebilir yol, insanların özgürce konuşabilmelerini ve iktidara hesap sorabilmelerini sağlamak" diyor.
