T24 - TAPDK'nin yeni alkol yönetmeliği, örnek aldığı Avrupa'yı bile geride bıraktı. Türkiye'ye en yakın düzenlemeler alkolizmle boğuşan İskandinav ülkelerinde.
Tütün ve Alkol Piyasası Düzenleme Kurumu’nun (TAPDK) yeni yönetmeliğinin yürürlüğe girmesi ile birlikte Türkiye’de de tartışmaların ardı arkası kesilmedi. Radikal gazetesinde yer alan haber şöyle:
AB düzenlemelerine uyum için olduğu söylenen ve yaşamın her alanında alkol kullanımını düzenleyen, ancak çok sayıda belirsizliği bulunan yönetmelik düzenlemeden çok kısıtlama içeriyor. Zira her şey izne tabi tutuldu, yani izinler biraz da yetkili makamların keyfine kalmış gibi bir izlenim var. Örneğin, internet sitesine gelen yanıtlarla kesinleşti ki artık kır düğünlerinin yapıldığı mekanlarda açıkta içki satış belgesi şart olacak. Ayrıca alkollü içecek ya da sektör fuarı, herhangi bir festival ya da konser gibi geçici etkinliklerde ancak TAPDK’nın izni ile alkollü içki satılabilecek.
İskandinav ülkeleri yakın
Türkiye’deki yeni düzenlemelerle dünyadaki düzenlemeleri karşılaştırıldığında en yakın uygulamalar İskandinav ülkelerinde görülüyor. Finlandiya, İsveç ve Norveç’te de TAPDK benzeri düzenleme kurulları yer alıyor. Bu ülkelerde alkol tüketimi, satışı ve reklamı belirli kısıtlamalara tabi. Ancak bunun nedeni bu ülkelerin tutucu olmaları değil. Zira yılın uzun bir bölümünü güneş görmeden geçiren bu ülkelerde intihar, depresyon ve alkolizm eğilimi yüksek. Örneğin İsveç hükümeti son 10 yılda 135 milyon dolar yatırım yapmasına rağmen özellikle gençler arasındaki alkol kullanım oranını düşüremedi. ABD’de ise düzenlemeler eyaletler bazında değişiyor ama yaş sınırı 21. Britanya’da spor faaliyetlerine de açıkça sponsor olabilen alkollü içki firmaları Fransa’da isimleri kullanılmamak üzere sponsorluk verebiliyor.
ABD
Düzenleyici kurum: TAPDK benzeri federal bir yapı yok, eyaletlerin alkollü içki komisyonları var.
Sponsorluk: Alkollü içecek markaları spor müsabakalarına, konserlere, festivallere sponsor olmakta serbest. Konserlerde vs içki satışı serbest. Açık hava konserleri için eyalet alkollü içki komisyonundan geçici izin almak lazım. Spor müsabakalarında alkollü içecek satışı serbest ancak maçın son devresinde/çeyreğinde satış durdurulmak zorunda.
Reklamlar: Alkollü içecek reklamlarında çocuklar için özendirici unsurlar bulundurulması ve oyuncuların içki içerken gösterilmeleri yasak
Satış sınırlamaları: Bazı eyaletler benzin istasyonlarında alkol satılmasını yasaklıyor ya da sadece yüzde 5 alkollü içeceklerle sınırlıyor (50 eyaletten 4’ü). Bazı eyaletlerde marketlerde alkol satışı yasak ya da alkollü içecekler ayrı bir bölümde olmak zorunda. Pek çok eyalette alkol satışı gece 2’de sona eriyor. Şişe/kutuların üzerinde hamileyken alkol almanın ve alkollü bir biçimde trafiğe çıkmanın tehlikeli olduğuna dair bir uyarı bulunmak zorunda.
Yaş sınırı: İçki içme yaşı federal yasayla 21 olarak belirlenmiş. Çoğu eyalette açık alanda içki içmek yasak. Bazı özel turistik bölgelerde (mesela Las Vegas, Coney Island vs) açık alanda içki yasağı geçerli olmayabiliyor.
BRİTANYA
Düzenleyici kurum: Alkol komisyonu yok. Alkollü içki lisanslarını mahkemeler veya yerel yönetimler veriyor.
Sponsorluk: Alkollü içecek markaları spor müsabakalarına, konserlere, festivallere sponsor olmakta serbest. İngiltere Lig Kupası ülkenin en ünlü bira markası olan sponsorunun ismiyle, Carling Cup olarak anılıyor. Konser, maç gibi organizasyonlarda gerekli izinler alındığı takdirde içki satışı serbest.
Reklamlar: Alkollü içeceklerin internetteki reklamlarına sınırlama var. İçecek markalarının sitelerine girerken kullanıcılar yaşlarını yazmak zorunda.
Satış sınırlamaları: Benzin istasyonlarında içki satışı serbest. Hafta içinde barlar genelde 23.00’da kapanıyor. Hafta sonlarında ve özel günlerde bu süre gece 2’den 5’e kadar uzayabiliyor. 24 saat içki satışı yapabilmek için lisanslar da var ancak almak oldukça zor. Genelde sadece lüks gece kulüpleri alabiliyor. Bazı yerel yönetimler daha sıkı yasalar uygulayabiliyor. Kuzey İrlanda’da barlar hafta içi erken kapanma karşılığında hafta sonu daha fazla açık kalma hakkı elde edebiliyor.
Yaş sınırı: 18
FRANSA
Düzenleme kurulu: 1991’de yürürlüğe giren Evin Kanunu tütün ve alkollü içeceklerin ortak kullanılan alanlarda sigara tüketimini ve alkollü içeceklerin reklamlarda kullanımını düzenliyor.
Sponsorluk: Alkollü içki markaları konserlere veya spor organizasyonlarına sponsor olabiliyor ancak tam isimlerini kullanamıyorlar. Mesela Heineken’in sponsor olduğu Fransa rugby kupasının ismi ‘H Cup’, logosu da Heineken’in yeşil zemini üzerinde yer alıyor.
Reklamlar: Reklamlarda sadece içkinin kalitesine referans yapılabiliyor. ‘Fiks menü’ ya da ‘açık büfe’ gibi promosyonlara izin verilmiyor. İnternette alkol reklamı 18 yaşından küçüklere hitap eden siteler veya spor klüplerinin siteleri dışında serbest. Televizyonda, sinemalarda ve gençlere yönelik dergilerde alkollü içki reklamı yapmak yasak.
Satış sınırlamaları: Benzin istasyonlarında alkol satışı yasak. Ayrıca barların ‘fiks bir fiyata içebildiğiniz kadar için’ türünde uygulamalar yapması 2009’da çıkan bir yas aile yasaklandı. Okullara yakın açık alanlarda da alkol kullanımı yasak.
Yaş sınırı: 2009’da çıkan yasa ile ülkenin her yerinde 18 yaşın altındakilere alkollü içki satışı yasaklandı. Daha önce 16-18 yaş aralığı için belirli serbestlikler vardı.
İSKANDİNAV ÜLKELERİ
Denetleme kurumu: Finlandiya’da Alko adlı kurum alkollü içkilerle ilgili neredeyse her şeyi düzenliyor. Yüzde 4.7’den fazla alkol içeren içecekler sadece özel Alko dükkanlarında satılıyor, fiyatları da bu kurum belirliyor. İsveç ve Norveç’te de benzer kurumlar ve yasalar var.
Reklam: Finlandiya’da akşam 9’dan önce televizyonlarda alkollü içecek reklamı yasak. 18 yaş altına hitap eden programlarda da reklam yapılamıyor. İsveç ve Norveç’te de uygulama benzer.
Satış sınırlamaları: Finlandiya’da marketlerin alkollü içkilerdeki indirimleri, barların indirim saatlerini duyurması yasak. Marketlerde ve alkollü içki satılan dükkanlarda akşam 9’dan önce alkol satışı yapılamıyor. 6’lı veya 12’li bira paketlerine indirim yapılması da yasak. Yüksek alkol içeren ürünlerin reklamı yapılamıyor. Sigaraların üzerindekilere benzer uyarı yazıları da zorunlu. İsveç ve Norveç’te bu gibi sınırlamalar görülüyor.
Yaş sınırı: Alkol tüketimi ve alımında 18 yaş sınırı var. İskandinav ülkelerinde yaşayanlar Danimarka’da alkol kullanımı daha serbest olduğu için feribotlarla bu ülkeye doğru yola çıkıyor, uluslararası sulara girildiğinde istedikleri kadar alkol tüketebiliyor.
ALMANYA
Denetleme kurulu: Ülkede alkollü içki satışı yapabilmek için belediyelerden satış ruhsatı almak gerekiyor.
Sponsorluk: Alkollü içecek şirketleri müzik festivalleri, konserler, tiyatrolara, spor takımlarına sponsor olabiliyor. Konserlerde ve müzik festivallerinde ruhsatlı olması şartıyla içki satışı yapılabiliyor. Alkollü içkiler hediye paketlerine, yılbaşı sepetlerine konabiliyor.
Reklam: Televizyonlarda alkollü içecek reklamı yapılabiliyor ama sigara reklamı yasak. Ülkede kır ya da salon düğünü ayrımı olmadan tüm düğünlerde içki içilebiliyor.
Satış sınırlamaları: Alkol ruhsatı olan her yerde, yaşı tutan herkese içki satılıyor. Buna plajlar da dahil. Herkes istediği yerde içki içebiliyor. Bazı bölgelerde benzin istasyonlarında ve otoban kenarlarında gece saat 10’dan sonra içki satışı yasak. Ancak ülkenin genelinde otoban kenarlarındaki tesislerde alkol satışı yapılıyor. Bir sınırlama yok.
Yaş sınırı: 14-16 yaş arasındaki gençler ebeveynlerinin gözetiminde bira veya şarap alabiliyor. 16-18 yaş arasına bira ve şarap serbest. 18’den itibaren yüksek alkollü içkiler de dahil herhangi bir sınırlama yok.
YUNANİSTAN
Sponsorluk: Alkollü içki üreticileri pek çok alanda sponsor oluyor. Konserler, tiyatrolar dahil. Sadece spor takımlarının forma reklamlarında içki reklamı yok. Ancak maçlarda devre arasında plastik bardaklarda her türlü içki satılıyor. Konserlerde alkollü içki tüketiliyor.
Satış sınırlamaları: Otoban kenarlarındaki benzin istasyonlarında, restoran ve cafelerde her türlü içki satılıyor. Benzin istasyonlarında biradan başka şarap, viski bulmak mümkün. Bütün büfeler, bakkalar, süpermarketler, kiosklar, hastane kantinleri ve hatta yoldaki seyyar kantinlerde bile içki satışı var. Yılbaşı, noel, doğumgünü gibi günlerde içki sepeti göndermek neredeyse gelenek. Marketlerde de indirim kapmanyaları yapılabiliyor. Düğünlerde izin almaya gerek yok, alkol tüketimi serbest. Deniz kenarı, plaj, kaldırım kenarı, havuzbaşı ve bahçelerde alkollü içki tüketimi ve satışına sınırlama yok.
Yaş sınırı: Alkollü içki satın alma yaşı 18 ancak buna kimse uymuyor. Ülkede herhangi bir bölgede ya da saat aralığında satış sınırlaması yok.
