Küresel krizle birlikte artan yatırım maliyetleri ve personel giderleri, araştırma-geliştirmeyi (Ar-Ge) teşvik eden Türkiye'yi cazibe merkezi haline getirdi.
Dünyanın dev şirketleri birbiri ardına ülkemizde yatırımlara başladı. Devletin teşvik amacıyla 2008'de çıkardığı yasadan sonra 55 firma iki yıl içerisinde Türkiye'ye 3,3 milyar liralık Ar-Ge yatırımı yapma kararı aldı. Bu rakam özel sektörün yatırım tutarının 5,5 katına denk geliyor. Almanya'da bir mühendisin firmaya aylık maliyeti 6 bin Euro iken, bu rakam Türkiye'de teşvikler sayesinde 2 bin Euro'ya düşüyor. Son bir yıl içerisinde Pfizer, Microsoft, Hewlett Packard, Enpay, CRH, Vision, Oschatz, Gates, Tafe ve Areva gibi dünya devleri Ar-Ge yatırım tercihlerini Türkiye'den yana kullandı. Pfizer, Hacettepe Üniversitesi ile birlikte yeni ilaçların geliştirilmesi için bir Ar-Ge merkezi kurma kararı aldı. Novartis, 25 kişilik ekibi ile Türkiye'de 80'i aşkın alanda klinik araştırma başlattı.
Abdi İbrahim 37 milyon dolarlık yatırımla dev bir araştırma geliştirme merkezi kurdu. Bilim İlaç, 52 bin metrekarelik yeni üretim tesisinde 110 Ar-Ge uzmanı çalıştırmaya başladı. Sanofi Aventis, 2009'da Türkiye'ye 10 milyon dolarlık Ar-Ge yatırımı yapacak. Bilim İlaç, ihracatını üç katına çıkarmak için Ar-Ge'ye 5 milyon dolar ayırdı. BSH Ev Aletleri 2010'da hizmete girecek merkeziyle 60 olan mühendisini 120'ye çıkararak şirketin Ar-Ge üssü olacak. Bu yoğun ilgi karşısında iki yıl içinde ciddi şekilde Ar-Ge elemanı açığı oluşacağını söyleyen Sanayi ve Ticaret Bakanlığı Ar-Ge Genel Müdürü Ziya Karabulut, devletin üniversiteleri araştırma ve geliştirme alanında eleman yetiştirmesi için uyardığını belirtti.
Karabulut: Üniversitelerden yeni bölümler talep ettik
YÖK'ün de bakanlığın uyarısını dikkate alarak çalışma başlattığını aktaran Karabulut, önümüzdeki iki yıl içinde 10 binden fazla Ar-Ge elemanına ihtiyaç duyulacağını anlattı. Teşvik kanunu, yatırımcılara, sektör ya da faaliyet kolu ayırımı gözetmeksizin 2024 yılına kadar bazı teşvik ve destekler getiriyor. Kanuna göre, Ar-Ge faaliyetlerinin teşvikinde, en az 50 kişilik Ar-Ge personeli çalıştırma şartı aranıyor.
Sadece son iki yılda 9 bin Ar-Ge elemanı istihdam edildiği bilgisini veren Karabulut, 2010'da bu rakamın daha da artacağını belirterek, 'Bu sebeple üniversitelerden yeni ve popüler teknolojik alanlara yönelik yüksek lisans ve doktora bölümleri açmalarını istedik. Kontenjanlarını da artırmalarını söyledik. Çünkü Türkiye şu an itibarıyla bu açığı kapatacak yeterlilikte değil.' dedi. 5746 sayılı yasa gereği bakanlığa şu ana kadar 70 büyük firma başvuru yaptı. Bunların 55'i desteklenmeye değer bulundu, 4'ü ise reddedildi. Bu 55 firma, Türkiye'ye 2 yıl içinde 3,3 milyar liralık Ar-Ge yatırımı taahhüt etti.
Teşvik yasasından yararlanmak isteyen şirketler arasında dev ilaç firmaları ve sağlık malzemesi üreticileri dikkat çekiyor. Sağlık sektörünün önde gelen firmalarının bakanlığa başvuruda bulunduğunu ifade eden Karabulut, "Bu sebeple yıl sonuna kadar bakanlığa 20 civarında daha başvuru yapılacağını öngörüyoruz. Özellikle ilaç, eczacılık, biyomedikal ve sağlık malzemesi alanında faaliyet gösteren firmalar Türkiye'de önemli Ar-Ge yatırımı yapmak istiyor." diye konuştu.
Türkiye'de maliyetler düşük
Ar-Ge teşviklerinden faydalanan firmalardan biri de Alman BSH Ev Aletleri. Türkiye'yi firmalarının Ar-Ge üssü yapmayı planladıklarını söyleyen BSH Ev Aletleri İcra Kurulu Başkanı Norbert Klein, şu anda 67 Türk mühendis istihdam ettiklerini, önümüzdeki yıl bu rakamı 120'ye çıkarmayı planladıklarını ifade etti. Bu yatırımları sayesinde şirketin merkezinden kendilerine daha çok iş verileceğini belirten Klein, "Biz de verilen işleri zamanında tamamlamak için daha çok kişiyi istihdam edeceğiz. Bugün Almanya'da bir Ar-Ge mühendisinin maliyeti 6 bin Euro. Türkiye'de ise 3 bin Euro. Bunun bin Euro'sunu da devlet veriyor. O halde neden firmalar buraya Ar-Ge yatırımı yapmasın ki! Biz Türkiye'deki Ar-Ge merkezimizi Almanya ve Çin'den sonra üçüncü önemli birim haline getiriyoruz." diyerek teşviklerin önemini anlattı.
5746 sayılı Teşvik Yasası neler getiriyor?
Ar-Ge faaliyetlerinin teşvikinde, en az 50 kişilik Ar-Ge personeli çalıştırma şartı aranıyor.
Mükelleflere tanınan Ar-Ge harcamalarındaki yüzde 40'lık Kurumlar ve Gelir Vergisi indirimi yüzde 100'e çıkarıldı.
Ar-Ge ve yenilik projeleri ile rekabet öncesi işbirliği projelerine ilişkin yapılacak Ar-Ge harcamalarının tamamı; 500'den fazla Ar-Ge personeli çalıştıran işletmelerin her yıl, bir yıl önceye göre ek olarak yaptıkları Ar-Ge harcamalarının yarısı vergi matrahından düşülüyor.
Ar-Ge personelinin ücretleri üzerinden hesaplanan Gelir Vergisi'nin yüzde 80'i, doktoralı olanlarda ise yüzde 90'ı alınmıyor.
Ar-Ge personelinin ücretleri üzerinden hesaplanacak sigorta priminin işveren tarafından ödenmesi gereken miktarın yarısı, 5 yıl süreyle bütçeden karşılanıyor.
Yenilik ve Ar-Ge faaliyetleriyle ilgili düzenlenecek kâğıtlardan Damga Vergisi alınmıyor.
Teknoloji alanında sahip olduğu orijinal fikri hayata geçirmek isteyen ve teknik alanda eğitim görenlere, teminat aranmaksızın 100 bin TL'ye kadar tekno girişim sermaye desteği veriliyor.
Bu teşvik yasası sektör ya da faaliyet kolu ayırımı gözetmeksizin 2024 yılına kadar firmalara teşvik sağlayacak.
İşte heyecan veren yatırımlar
Koltuk üreticisi Grammer, Bursa'yı Ar-Ge üssü ilan etti. Şu an 20 kişilik bir Ar-Ge ekibine sahip Grammer 3 yıl içerisinde çalışan sayısını 4'e katlayarak 80 kişiye çıkaracak.
Turkcell, bilişim ve iletişim teknolojileri alanında uluslararası başarılara imza atmak için teşvik yasasından sonra Gebze'de 15 milyon dolarlık bir Ar-Ge merkezi kurdu.
Türkiye'ye inovasyon merkezi kurma kararı alan Microsoft her yıl Ar-Ge'ye 7 milyar dolar ayırıyor.
Hollandalı yazılım devi Cat Logic de Türkiye'yi Ar-Ge üssü ilan etti. Türkiye'de kuracakları Ar-Ge merkezinde ilk etapta 50 kişiye iş imkanı sağlayacak.
Demirdöküm'ü satın alan Alman Vaillant Group Eşbaşkanı Dieter Müller ise Türkiye'nin, yenilenebilir enerji kullanan cihazların üretim üssü olacağını açıklamıştı.
Avea, Ar-Ge çalışmalarına hız vermek için mayıs ayında Ümraniye'de 18 milyon dolarlık yatırımla Avea Teknopark'ı açtı.
Bilim İlaç, son 3 yılda Ar-Ge bütçesini yüzde 275 artırdı ve 2008'de Gebze'de 60 bin metrekarelik bir fabrika kurdu. Burada Ar-Ge bölümü için 15 milyon dolar harcadı. 119 Ar-Ge mühendisi istihdam edildi. Şirketin 2009 toplam Ar-Ge harcaması da 5 milyon dolar olacak.
Abdi İbrahim, Türkiye'de Ekim 2008'de 37 milyon dolarlık yatırımla yeni bir Ar-Ge merkezi kurdu. Firma 2009'da da Ar-Ge yatırımları için 20 milyon dolar harcayacak.
Sanofi-Aventis, Türkiye'de 11 milyon dolarlık Ar-Ge yatırımı yaptı. 90 klinik istihdam etti. Her yıl dünya genelinde yaklaşık 6,5 milyar dolarlık Ar-Ge yatırımı yapan Novartis de, Türkiye'yi Ar-Ge merkezi yapmak için kolları sıvamış durumda.
Bayer 2008 yılında Ar-Ge'ye 2,8 milyar Euro'luk yatırım yaptı. 2011 yılına kadar Türkiye pazarına 6 yeni ürün sunacak olan şirket, 2009'da Türkiye pazarında yüzde 9 ile 12 arasında büyümeyi hedefliyor.
Pfizer, 7,9 milyar dolar ile dünyanın en çok Ar-Ge yatırımı yapan ilaç şirketi olarak biliniyor. Firma geçtiğimiz günlerde Hacettepe Üniversitesi ile ilaç Ar-Ge'sine yönelik stratejik işbirliği kararı aldı.
Roche Grubu, 2008'de dünya genelinde 7,5 milyar dolarlık Ar-Ge harcaması yaptı ve Türkiye'yi "bölgesel klinik araştırmalar üssü" olarak seçti. Bu sebeple tüm Roche birimleri Türkiye'ye bağlanacak.
Novartis, 25 kişilik ekibi ile Türkiye'de 80'i aşkın alanda klinik araştırma başlattı.
Avea, Turkcell ve Vodafone ile Üçüncü Nesil (3G) altyapı çalışmalarında işbirliği yapan Çinli Huawei, bu yıl içinde İstanbul'da Ar-Ge merkezi kuracak.
