Mevsimlik tarım işçileri tüm kazalara ve uyarılara rağmen traktör römorklarında taşınmaya devam ediyor. Sakarya Hendek'te yaşanan ve 7 kişinin ölümüyle sonuçlanan kazanın ardından günde 60 lira kazanmak için köylerde çalışan fındık işçileri, "Yapacak bir şey yok. Para kazanmak için evlerimizi bırakıp, buralara geliyoruz. Eğer itiraz edersek bizi çalıştırmazlar. Biz de mecbur hepsini kabul ediyoruz” diyor.
Hürriyet'ten Burak Coşan'ın haberi şöyle:
Tarih 14 Temmuz 2015 Hatay’ın Reyhanlı ilçesinde mevsimlik tarım işçiliği yapan ve bayram için memleketleri Şanlıurfa’nın Siverek ilçesine dönmekte olan aileyi taşıyan kamyonetin Gaziantep’te kaza yapması sonucu 1’i bebek 3 kişi yaşamını yitirdi, 13 kişi de yaralandı. Tarih 11 Haziran 2016, Şanlıurfa’nın Birecik ilçesinde Suriyeli tarım işçilerini taşıyan kamyonet kaza yaptı 2 kişi hayatını kaybetti, 25 kişi de yaralandı. Tarih 15 Kasım 2016 Şanlıurfa’nın Siverek ilçesinde tarım işçilerini taşıyan minibüs kaza yaptı. 1 kişi hayatını kaybetti; 9 kişi de yaralandı.
İnternetten yapılan ufak bir araştırmayla neredeyse son 1 yıl içinde yaşanan onlarca kazanın haberine rastlayabiliyorsunuz. Bu acı kazaların en sonuncusu ise tarihler 17 Ağustos 2017’yi gösterdiğinde Sakarya’nın Hendek ilçesine bağlı Çamlıca Beldesi’nde yaşandı. Fındık işçilerini taşıyan traktör devrildi. 7 kişi yaşamını yitirirken, 9 da yaralı olduğu açıklandı.
Yağmurda seyahat
Biz de son yaşanan kazanın ardından şu anda fındık sezonunun devam ettiği Sakarya’nın köylerine gittik. Mevsimlik tarım işçilerinin ne şartlar altında çalıştığını, neler yaşadığını yerinde gördük. Sabah saat 06.30’dan itibaren Sakarya’nın bir köyünde meydanda oturmaya başladık. Ardı ardına geçen traktörlerin römorklarında işçiler kaldıkları yerlerden fındık bahçelerine doğru seyahat ediyordu. Fındık işçisi kurdukları çadırlarda ya da derme çatma inşaatlarda kalırken, çalışanların traktör römorkunda yağmurdan etkilenmemesi için sözde ‘önlemler’ de alınmıştı. Yağan yağmurun altında römorkta seyahat eden işçilerin üzerini naylon branda ile örten bahçe sahibi, rahat bir şekilde traktörünü kullanıyordu. Yolculukları biz gördükten sonra yaklaşık 20 dakika devam etti. O yolculuk boyunca ne bir güvenlik önlemi vardı, ne de bir kontrol yapıldı.
Traktör takibi
Tekrar köyün meydanına döndük beklemeye başladık. Bu kez başka bir traktör köyün meydanına geldi. Onun da arkasındaki römorkta yaklaşık 10-12 kişi vardı. Bu traktörde ise yoğun yağan yağmur için herhangi bir önlem alınmamıştı. Mevsimlik tarım işçilerinin taşınması sadece traktör ile de yapılmıyordu. Arkasında kasası olan her türlü araç taşımacılıkta kullanıyordu. Gördüğümüz her traktörü belli süre boyunca takip ettik. Son yaşanan ve 7 kişinin ölümüyle sonuçlanan kazaya rağmen herhangi bir önlemin alınmadığına şahit olduk.
Bir aile 45 günde 15 bin lira kazanıyor
Sakarya Akyazı’da bir köyde fındık toplayan işçilerle neler yaşadıklarını öğrenmek için konuştuk. 23 kişiyi Diyarbakır’dan fındık toplamak için Sakarya’ya getiren ‘çavuş’ ile sohbet ediyoruz. ‘Çavuş’ işçilerin başındaki kişi oluyor. Tarla sahibi ile anlaşmayı yapıyor ve ekibini oraya götürüyor. Kendilerini şanslı gördüğünü söyleyen ‘çavuş’ şunları anlatıyor: “Ben 20 yıldır bu işi yapıyorum. 11 yıldır da aynı köye geliyorum. Buradaki tarla sahibi fındık toplayacağımız bahçenin hemen yanında bizim için çadır kuruyor. Böylece traktör tepelerinde oradan oraya taşınmıyoruz. Daha temiz bir ortamda kalıyoruz. Biz direk anlaşmalı geliyoruz. Bu yüzden sıkıntı yaşamıyoruz. Ailemle birlikte 45 gün evimizden uzak yaşıyoruz. Diyarbakır’a döndüğümüzde ise tüm ailem 15-16 bin lira para kazanmış oluyor.”
Bir işçi günde 60 lira kazanıyor
Şu anda işçilerin alacağı ücret daha açıklanmamış ancak işçiler ortalama 60 lira kazandığını söylüyor. Fındık çuvallarını taşıyan kişi ve ‘çavuş’ günlük yevmiyenin iki katını kazanıyor. Çadırda da bir kadın işçi bırakılıyor. O da tarlada çalışanların yemeklerini yapıyor. Onun kazandığı para da aynı tarladakiler kadar oluyor. Yani 60 lira.
Okul harçlığı fındık bahçesinden
Daha çok fındık bahçelerinde Doğu ve Güneydoğu bölgelerinden gelen mevsimlik tarım işçileri çalışıyor. Aralarında daha öğrenci olanlar da var. Harçlıklarını çıkarmak için çalıştıklarını söylüyorlar. 17 yaşındaki Diyarbakırlı öğrenci ile konuşuyoruz. Şunları söylüyor: “Yaklaşık 45 gün boyunca Sakarya’nın köylerinde çalışıyoruz. Diyarbakır’a dönerken 2 bin liraya yakın para kazanmış oluyorum. Yıllık okul ihtiyaçlarımı bu paradan karşılıyorum.”
Kabul etmeye mecburuz
İşini önceden ayarlamayıp ‘nasılsa bir iş bulurum’ diyerek gelenler de var. Asıl problem ise burada başlıyor. Bu gruplar daha zor şartlar altında yaşamlarını derme çatma çadırlarda sürdürüyor. Bulundukları yerlerde fındık toplayamadıkları için traktörler veya kamyonetlerle bahçelere taşınıyor. Bu işçilerden biri ile konuşuyoruz. Bu taşıma yönteminin riskli olup olmadığını sorduğumuz işçi, “Tabi ki riskli. Ancak yapacak bir şey yok. Para kazanmak için evlerimizi bırakıp, buralara geliyoruz. Eğer itiraz edersek bizi çalıştırmazlar. Biz de mecbur hepsini kabul ediyoruz” diye konuşuyor.
Tehlikenin farkındayız
Fındık bahçesi sahibi çiftçiler de tehlikenin farkında. “Ancak yapacak bir şeyimiz yok” diyor bir çiftçi ve devam ediyor: “Fındığa o kadar az para veriyorlar ki çalışan işçilere daha iyi şartlar sunamıyoruz. Tüm masraflar çıktığında elde avuçta bir şey kalmıyor.”
En az riskle sezonu kapatıyoruz
Bir başka çiftçi ise traktörle taşımacılık yapmadığını söylüyor. Fındık bahçesine yakın bir yere çadır kurdurduğunu anlatan çiftçi: “Bu insanları traktörle taşımak doğru gelmiyor. 11 yıldır aynı kişilerle çalışıyorum. Onların rahat etmesi için elimizden ne geliyorsa yapıyoruz. Traktörle taşımak gibi riskli işlere girmiyoruz. En az riskle sezonu kapatmaya çalışıyoruz. En doğru şekilde, işin hakkın neyse onu yapıyoruz” diyor.
Ölüm olmayınca haber de olmuyor
Geçen hafta Akyazı’nın bir köyünde yine bir traktörün kaza yaptığını söyleyen bir başka çiftçi ise, “Şans eseri ölen olmadı. Ancak bir işçinin ayağı kırıldı. Ancak kazada ölüm olmadığı için haberlere konu olmadı. Şimdi o kişi kurdukları çadırda yatıyor. Çalışamıyor” ifadelerini kullanıyor.
Çiftçinin aylığı 783 liraya geliyor
2 ton fındığı olduğunu söyleyen bir diğer çiftçi ise hesap yapıyor: “2 ton fındığın toplanması için 85 yevmiye ödüyoruz. 60 liradan hesaplanırsa 5 bin 100 lira sadece işçilere ödeniyor. 2 bin 500 lira ilaç ve gübre için harcama yapıyoruz. 2 bin lira da fındık bahçesinin temizlenmesi için harcanıyor. Tüm bunlar 9 bin 600 lira tutuyor. 2 ton fındığın kilogramını 9.5 liradan satabilirsek toplam alacağımız para 19 bin lira oluyor. Bundan masrafları çıkardığınızda geriye 9 bin 400 lira kalıyor. Bunu da 12’ye böldüğümüzde aylık kazancımız 783 liraya geliyor. Burada çiftçi kazanmalı ki, işçi de kazansın ve daha iyi şartlarda çalışsın.”
