Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak, iş dünyasının önde gelen temsilcileriyle, "Yeni Ekonomi Modeli" olarak adlandırdığı, Orta Vadeli Plan'ın (OVP) genel yaklaşımını paylaştı. Albayrak’ın sabah yapacağı duyurulan basın toplantısı saat 14.30'a ertelendi. Albayrak’ın salona geldiği saatlerde Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Bayburt'ta halka sesleniyordu. Albayrak, toplantıya başlamak için yaklaşık bir saat Erdoğan’ın konuşmasının bitmesini bekledi.
İş dünyasından birçok ismin yer aldığı salonda, Albayrak ekonomi camiasının en çok merak ettiği enflasyon ve faiz konusuna değinmedi. Konuşmasında sık sık salondaki iş dünyası temsilcilerine adıyla seslenen Albayrak, “Merkez Bankası’nın bağımsızlığı kritik önemde” derken, yeni dönemde daha sıkı bir maliye politikası ile cari açığın düşürüleceğini vurguladı.
"Büyük hayal kırıklığı”
DW Türkçe’nin görüşlerini aldığı ekonomistler, Albayrak’ın açıklamalarını, "hayal kırıklığı” ve "piyasanın beklentisinden uzak” olarak nitelendirdi. Stratejist Ercan Uysal, DW Türkçe’ye “Piyasanın şu anda beklediği açıklama orta ve uzun vadeli ekonomik dönüşüm modeli değil,, yangını şu anda söndürecek bir takım önlemlerdi” dedi. Uysal, şunları söyledi:
“Bunların başında Merkez Bankası’nın politika faizini hızla artırarak piyasanın önüne geçmesi, ikincisi bankacılık sektöründeki sorunlu kredilerle ilgili tutarlı, şeffaf ve çalışabilir bir çözüm modeli ve bununla beraber mali sıkılaştırma beklentisi geliyordu. Bu üç konuda da mesaj alamadı. O nedenle negatif reaksiyon verdi.”
Uysal, "Bu böyle gitmez. Dolar bir yere kadar gider ondan sonra durur, diyemeyiz. Nerede duracağını bilemeyiz. Özel sektöre çok kalıcı tahribat veriyor. Kamunun borcu yönetilebilir ama özel sektörde tarumar olmuş durumda. Herkesi aklıselime davet etmek lazım” dedi.
Ekonomist Erkin Şahinöz, Albayrak’ın açıklamalarını, “Yatırımcılar açıklamadan ziyade, bunun somutlaşmasını, uygulamada vücut bulmasını bekliyor” şeklinde yorumladı. Şahinöz, “Bu güzel açıklamaların somut hamlelerle altı dolmadan yabancı yatırımcının endişesi devam edecektir” diye ekledi.
"Kur şoku işsizlik demek”
Şahinöz, bir yılda 97 milyar Lira kâr eden reel sektörün döviz borcu nedeniyle 4 ayda 600 milyar Lira zarar ettiğini vurgulayarak, “Kur şoku artık sadece enflasyon, domates, benzin fiyatının artması demek değil, bu işsizlik demek. Mali krizin reel krize döndüğünü iki ay içinde herkes hissedecek” dedi.
İstanbul Ekonomi Araştırma Genel Müdürü Can Selçuki, Albayrak’ın açıklamalarını iktisadi olarak doğru bulduğunu ancak Orta Vadeli Plan (OVP) üzerinde hâlihazırda 2001-2008 yılları arasında mutabık kalındığını hatırlattı. Ekonomist Selçuki, “Kimse bunları istemiyoruz, demiyor ki. Bunları zaten uyguluyoruz. Bugünün endişe ve panik ortamında enflasyon şu olacak, kuru burada hedefliyoruz gibi açıklamalar görme ihtiyacımız var. Bu, OVP’nin açıklanma tarihine ertelendi" dedi. Selçuki, Albayrak’ın yaptığı açıklamaları, kendilerinin Dünya Bankası’na yaptığı herhangi bir makroekonomi sunumuna benzetti.
Adının açıklanmasını istemeyen bir piyasa ekonomisti ise, “Piyasanın beklediği şey gerçekten rasyonel adım, reform ve Merkez Bankası özerkliğine dair bir şey. Gerçekten hiçbir şey söylemediler” ifadesini kullandı.
Trump etkisi
Albayrak’ın konuştuğu saatlerde ABD Başkanı Donald Trump Twitter'dan yaptığı paylaşımda, Türkiye'den yapılacak çelik ve alüminyum ithalatında gümrük vergilerinin iki katına çıkarılması için talimat verdiğini açıkladı. ABD Başkanı, "Türk Lirası, çok güçlü Dolarımız karşısında hızla düşerken, az önce çelik ve alüminyumda gümrük vergilerinin iki katına çıkarılmasına onay verdim. Alüminyum için vergi şu andan itibaren yüzde 20, çelikte de yüzde 50 olacak. Türkiye ile ilişkilerimiz şu aralar hiç iyi değil!” dedi.
Bu mesajla birlikte Dolar, Türk Lirası karşısında yeniden tarihi bir yükseliş yaşayarak 6,87'yi gördü.
Ekonomistler, ABD ile ilişkilerin düzelmemesi durumunda, kurda bir gerileme olmayacağı görüşünde. Uysal, ekonomik ve siyasi krizin birlikte gittiğini belirterek, “Piyasanın yatışması için öncelikle ABD ile sorunların sona ermesi gerekiyor. Eş zamanlı olarak da yatırımcılar ve ekonomik aktörlere inandırıcı önlemler paketi açıklamak gerekiyor. Bunu da orta vadeli programla desteklememiz gerekiyor. Hem siyasi hem ekonomik olarak bunları yapacak kapasitemiz olduğundan emin değilim” dedi.
Şahinöz, İzmir'de ev hapsinde tutulan papaz Andrew Brunson’ın serbest bırakılması hâlinde bile ABD ile tansiyonun kolay kolay düşmeyeceği bir noktaya gelindiğini belirterek, “Kur, 5 TL’ye düşse de, bu da Türkiye için çok büyük bir sorun. En büyük şirketler bile 2018’e girerken dolar kurunu 4 aldı. Her geçen gün sorun büyüdükçe altından kalkılmaz bir hâle geliyor“ diye konuştu.
Aslı Işık / Ankara
© Deutsche Welle Türkçe
