Başbakanlık ve Bakanlar Kurulu’nu kaldırarak Türkiye’de parlamenter sistemi sona erdiren ‘cumhurbaşkanlığı hükümet sistemi’ne ilişkin referandumda oyların yüzde 99.70'i sayıldı. Referandumda yüzde 51 seviyesindeki 'Evet'le anayasa değişikliği teklifi kabul edildi. Dış basın referandum oylamasını manşetlere taşıdı. New York Times’ın deneyimli Türkiye muhabiri Patrick Kingsley, referandumun resmi olmayan sonuçlarının açıklanmasının ardından yaptığı değerlendirmede seçimlerin ‘korku atmosferinde’ gerçekleştiğini belirterek, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın hakimiyetini artıracağını söyledi.
"Sonucun tek adam yönetimi getirmesinden endişeli muhalefet yeniden sayım istiyor"
ABD merkezli AP, Fransa merkezli AFP ve İngiltere merkezli Reuters, öncelikle Anadolu Ajansı'ının geçtiği ilk verileri abonelerine aktardı. Reuters, "İç Anadolu'da evet oyları, kıyı bölgelerde ve güneydoğuda ise hayır oyları önde görünüyor" ifadesini kullandı. AFP ise uzun bir analiz yayınladı. "Evet kampı önde" başlığının yer aldığı analizde, "Buna karşın sandıklar açıldıkça sonuçlar değişebilir" ifadesi kullanıldı. 19.00 itibariyle tüm yabancı ajanslar İstanbul ve Ankara'da değişen duruma odaklanmaya başladı. Başbakan Binali Yıldırım'ın zafer ilanının ardından haber dünya medyasının manşetlerine de taşınmaya başladı.
ABD'nin en büyük gazetelerinden New York Times, "Türk lider makamının yetkileriyle ilgili oylamada zafer ilan etti. Sonucun tek adam yönetimi getirmesinden endişeli muhalefet yeniden sayım istiyor" diye yazdı.
Avrupa'dan ABD'ye dünyanın önde gelen gazetelerinden referandum yorumları şöyle:
İngiltere
The Guardian: İngiltere'nin köklü gazetelerinden The Guardian, ilk sonuçların ardından, 'Erdoğan gücünü artırdı' başlığı atarken, anayasadaki değişikliğin 1923'den bu yana meydana gelen en köklü değişiklik olduğuna dikkat çekildi.
BBC: 'Erdoğan'ın Evet cephesi önde' başlığı atıldı.
Independent: Gazete, 'Erdoğan "üstün güce" sahip oldu' başlığını attı
ABD
CNN International: "Türkiye, Cumhurbaşkanı Erdoğan'a geniş kapsamlı yetki vermek için sandık başında"
Washington Post, Türkiye'nin Erdoğan'ı yetkilerini genişletmek için referandumda zafer ilan etti ancak muhalefet partilerini bu sonuca itiraz etti" başlığını kullandı.
Financal Times, "Türkiye lideri Erdoğan, referandumla ilgili zafer ilan etti" başlığı kullandı.
Almanya
Bild: Alman Bild gazetesi, 'Sonucu belli olmayan oyun' başlığını atarken, 'Türkiye'de Yüzde 54 Evet’ dedi ifadelerinde bulundu. Gazetenin internet sitesi referandum sonuçlarını canlı olarak aktardı.
Fransa
Fransa’da saat 17.45 itibarıyla gazetelerin internet sitelerinde ve haber kanallarında yayınlanan haberlerde “Evet” oyunun önde olduğu belirtiliyor.
Fransız haber kanallarında gün boyu aralıklarla ve canlı olarak İstanbul ve Ankara’daki seçim merkezlerinden yayın yapan muhabirler, Türkiye için “Demokrasinin geleceğini” belirleyecek olan referandumda “Evet” ile “Hayır” arasında kıran kırana bir yarış olmasının beklendiğini ifade ediyordu.
Le Figaro: Fransız gazete internet sitesinde yayınladığı haberde Türkiye’de sandıkların yüzde 90’ının açıldığını, son belirlemelere göre 55 milyon Türk seçmenin yüzde 52.7 oranında Cumhurbaşkanı’nın yetkilerinin artırılması yönünde bir karar verdiğini yazdı.
İskandinavya
İskandinav ülkeleri İsveç, Danimarka, Norveç, Finlandiya basınından pek çok haber sitesi, Türkiye'deki anayasa değişikliği referandumu sonuçlarını canlı olarak yayınladı.
Al-Jazeera, "Türkiye'deki referandumda AK Parti zafer ilan etti" başlığını kullandı.
Yabancı basın izledi
AA'nın BYEGM'den aldığı rakamlara göre, halk oylamasını takip etmek için Türkiye'deki yerleşik yabancı basın mensuplarıyla birlikte 517 yabancı basın mensubu akredite oldu.
Yurt dışından yalnızca halk oylamasını takip etmek için gelen gazetecilerin sayısı ise 233'e ulaştı.
Türkiye'deki halk oylamasına en büyük ilgiyi ABD basını gösterirken, bu ülkeden 32 basın mensubu akredite oldu. ABD'yi 30 gazeteci ile Almanya, 25 basın mensubuyla İngiltere takip etti. Japonya ve Rusya'dan ise 15'er gazeteci akredite oldu.
New York Times'ın yazısı şöyle:
New York Times’ın deneyimli Türkiye muhabiri Patrick Kingsley, referandumun resmi olmayan sonuçlarının açıklanmasının ardından yaptığı değerlendirmede seçimlerin ‘korku atmosferinde’ gerçekleştiğini belirterek, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın hakimiyetini artıracağını söyledi.
Az bir farkla kazanıldığını kaydeden ve sonuçların hala tartışmaya açık olduğunu ifade eden Kingsley, “Evet oyu, herhangi bir anayasal hakkı olmamasına rağmen 2014’ten bu yana de facto bir şekilde hükümetin başı gibi davranan Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın mevcut liderlik tarzının onaylanması olacak” dedi.
Sonuçların, Erdoğan’ın Türkiye üzerindeki hakimiyetini artıracağını kaydeden NYT yazarı, “Referandum, korku atmosferinde gerçekleştirildi” ifadelerini kullandı. Muhalefetin seçim sonuçlarının geçerliliğini sorguladığını belirten Kingsley, gün içinde tespit edilen usulsüzlükleri de aktardı.
"Yargının bağımsızlığı referandumdan önce de zayıftı, daha da kötü hale gelecek"
15 Temmuz’daki başarısız darbe girişiminden bu yana Türkiye’de OHAL olduğunu ve 130.000 kişinin işten çıkarıldığını, yaklaşık 45.000 kişinin de gözaltına alındığını hatırlatan Kingsley, yazısında Project on Middle East Democracy isimli düşünce kuruluşunun Türkiye uzmanı Profesör Howard Eissenstat’ın şu yorumlarına da yer verdi:
“Sonuçlar, Erdoğan’ın kişisel gücünün belirgin şekilde artışını temsil ediyor ve ülkedeki yaşamsal denetimler ile dengelerin ölümcül darbe vurması olası. Hukukun bağımsızlığı referandum öncesinde de halihazırda zayıftı, yeni sistem bunu daha da kötü hale getirecek.
"Temizlik devam edecek; Erdoğan’ın içgüdüsü muhalefeti ezmek yönünde"
Bazıları, Erdoğan’ın ‘evet’ zaferinden sonra yeniden başlayabileceğini ve muhalefete ulaşacağını hayal ediyor. Bunun olası olduğunu düşünmüyorum. Temizlik devam edecek; Erdoğan’ın içgüdüsü muhalefeti ezmek yönünde. Mesele, gücün daha fazla merkezileşmesinin ve baskının artmasının istikrarı getirip, Erdoğan’ın sorun yaşayan ekonomiyi düzeltip düzeltemeyeceği; son 10 yıla bakıldığında aksi görülüyor.”
