Türkiye'de 3 yılı geride bırakan Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi, iktidarla muhalefeti TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu'nda bakanlıkların bütçe görüşmelerinde de karşı karşıya getirdi. Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, Dışişleri Bakanlığı’nın 2022 yılı bütçe teklifini sunduğu komisyonda muhalefetin Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi'nde Dışişleri Bakanlığı’nın bütünüyle "sekretarya"ya döndüğüne ilişkin çıkışlarının hedefi oldu.
Komisyonda CHP adına konuşan Ankara milletvekili Bülent Kuşoğlu, Türkiye'de cumhurbaşkanlığının ayrı, bakanlıkların ayrı politikaları olduğundan yakınırken bu sistem yüzünden Dışişleri’nin etkin ve aktif politika üretemediğini, dış politik krizlerin çözümünde hızlı yol alamadığını öne sürdü. Kuşoğlu’nun bu eleştirisini CHP’li İbrahim Kaboğlu genişletirken Dışişleri Bakanlığı’nın bütçe görüşmelerinde Cumhurbaşkanlığı bünyesinde kurulan Güvenlik ve Dış Politikalar Kurulu başkanının bulunmadığına dikkat çekti.
Kaboğlu, "Cumhurbaşkanlığı Güvenlik ve Dış Politikalar Kurulu başkanının bütçe görüşmelerinde olmaması parlamenter sisteme dönüşün de bir göstergesidir. Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi'nde devlet başkanlığının politika üretim ve uygulama merkezi olduğunu biliyoruz. Bakanlıklar işlevsiz kaldı" diye konuştu.
Dışişleri Bakanlığı’nın sekretaryaya dönüştüğüne ilişkin en sert eleştiri İyi Partili emekli büyükelçi Ahmet Kamil Erozan'dan geldi. Dışişleri Bakanı Çavuşoğlu’nun mecliste kendisine yöneltilen yazılı ya da sözlü soru önergelerine yanıt vermediği, meclisi "yok saydığı" mesajı veren Erozan, Dışişleri Bakanı Çavuşoğlu’na "Ucube bir sistem olan cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminde otoriter bir yönetim vardır. Bu yönetimde bakanlıklar icra sekreteri konumuna düşmüştür. Sayın cumhurbaşkanının size ihtiyacı yoktur" diye seslendi.
Türk dış politikasında akıl ve mantığın devre dışı kaldığını savunan Erozan’ın diplomatlara "Hükümetin değil devletin memurlarısınız" diye seslenmesi ise komisyondaki AKP’lilerin tepkisine yol açtı.
Erozan diplomatlara seslenirken "Dışişleri Bakanlığı’nın geleneksel karar alma mekanizmalarının devre dışına çıktığı bir dönemde çekinmeyin, dik durun. Size bir talimat verildiğinde memur olarak yapacaksınız ama o talimatla ilgili dosyaya notunuzu da koyacaksınız" diye çıkıştı. Erozan’ın bu çıkışlarına AKP sıralarından "Siz öyle mi yapıyordunuz" tepkileri yükseldi.
"İşgalci güç" kavgası
Komisyonda HDP’den gelen Türkiye'nin Suriye'de "işgalci güç" olduğuna ilişkin eleştiri ise büyük kavgaya dönüştü. HDP'li Gülistan Koçyiğit, Türkiye'nin Kürt düşmanı politikalar üretmekten vazgeçmediğini anlatırken "Afganistan’da terör estiren, kadınları hayattan koparan Taliban’ı meşru gören Türkiye, ne yazık ki Suriye’nin kuzeyinde IŞİD’e karşı savaşmış Kürtlere terörist muamelesi yapıyor. Kürtlerin oradaki statüsü milli güvenlik sorunu sayılıyor. Rusya ile Amerika arasında pinpon topuna dönüşen Türkiye, S-400'ler karşılığında Afrin’i işgal ediyor" diye konuştu.
Koçyiğit’in Türkiye'yi Suriye'de "işgalci güç" olarak tanımlamasına AKP ve MHP sıralarından "Ne dediğinizin farkında değilsiniz. Mecliste böyle konuşamazsınız" tepkisi yükselirken, komisyonun AKP'li başkanı Cevdet Yılmaz’dan Koçyiğit’e "Türkiye'nin bir başka ülkenin toprağında gözü yoktur. Türkiye'de işgalci güç değildir" çıkışı geldi.
MHP Kayseri Milletvekili Baki Ersoy’un ise sandalyesinden kalkıp Koçyiğit’e "Haddini bil, burası Türkiye Cumhuriyeti devleti" diye bağırması ve Koçyiğit’in üzerine doğru yürümesi gerilimi tırmandırdı. Koçyiğit de ayağa kalkıp "Bir ülkenin daveti olmadan orada askeri güç bulunduruyorsanız işgalci güç olursunuz" diye çıkışırken, HDP’li Garo Paylan komisyon başkanını taraflı davranmakla suçladı. Komisyon Başkanı Yılmaz’ın ise "Bu konuda tarafım. Türkiye'ye işgalci güç diyemezsiniz" sözleri tartışmayı büyütürken, Yılmaz tartışmaların gereksiz olduğunu ve meclis iç tüzüğü gereği bu tür konularda açıklama yapabileceğini savundu.
"Cumhurbaşkanımızın kararlı duruşu"
Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu’nun bakanlık bütçesini sunarken yaptığı konuşmada dış politikadaki gelişmeleri özetlerken "Cumhurbaşkanımızın kararlı duruşu" ifadesini kullanması da dikkatlerden kaçmadı. Çavuşoğlu, ABD ile sorun olan S-400 ve F-35’ler konusunda ilerleme sağlamak için Biden yönetimi ile yeni bir çalışma sistemi geliştirdiklerini söyledi.
Çavuşoğlu, "S-400’ler ve F-35’ler başta olmak üzere ilişkileri sorunlu alanları görüşmek için bir çalışma grubu kuracağız. Bu kez teklif (Joe) Biden tarafından geldi. Ele alınacak konuları çalışıyoruz" dedi. Çavuşoğlu, Türkiye'ye tutuklu iş adamı Osman Kavala’nın serbest bırakılması için çağrı yapan 10 büyükelçiyle yaşanan "istenmeyen adam" krizinin nasıl çözüldüğünü anlatırken "Cumhurbaşkanımızın kararlı duruşu sayesinde büyükelçiler yanlışlarını düzeltmek için bir açıklama yaptılar. Bu tür hadsiz çıkışlara müsamaha göstermeyeceğimizi bir kez daha herkes gördü" ifadelerini kullandı.
Çavuşoğlu, hükümetin Taliban'la iletişimine dönük eleştirilere "Taliban’la aşamalı angajman ve insani konulara destek politikası çerçevesinde iletişim kurduk. Taliban’ı tanıma konusunda aceleci değiliz" dedi.
Hilal Köylü / Ankara
©Deutsche Welle Türkçe
