Mahfi Eğilmez*
Doğru Teşhis
Çok çalışıp, çok konferans verip, çok uçak seyahati yapınca ve bağışıklık sistemini güçlendirici önlemler almayı da ihmal edince öksürükle başlayıp ateşe dönüşen şikayetle doktora başvurdum. Doktor, önce akciğer tomografisi ve kan tahlili istedi. Tomografide sağ akciğerde ciddi enfeksiyon olduğu tespit edildi. Kan tahlili sonuçları da bunu doğruladı. Kandaki iltihap oranı yüzde 25’e yükselmişti (normali 0 – 0,5 arası.) Bunun üzerine doktor üç şeyden kuşkulandı (ön teşhis): Zatürre, verem ve enfeksiyonun altında tümör. Tümör kötü huylu ise kanser olabilirdi. Doktorum, zaman kaybetmemek için bir yandan zatürre tedavisine başladı. Altı saatte bir serum içinde antibiyotik aldım. Ayrıca günde bir tane de ağız yoluyla antibiyotik verdi. Bu arada akciğere bronkoskopi yoluyla üç kez su verip geri çekerek tüplere koydu ve tahlile yolladı. Önce verem savaş dispanserinden haber geldi: Verem yokmuş. Sonra da patoloji sonucu geldi: Kanser belirtisi de yokmuş. Bu durumda ön teşhisteki alternatiflerden ikisi elenmiş geriye zatürre kalmış oldu.Özetle aynen Sherlock Holmes’in dediği çıktı: “Diğer olasılıkları elediğinizde elde kalan olasılık gerçeğin ta kendisidir.”
Doğru Tedavi
Kesin teşhis zatürre olarak belirlenince 15 günlük yoğun antibiyotik kürünün ardından bu kez ilaçlı tomografi çekildi ve kan tahlili yapıldı. Tomografi sonuçları enfeksiyonun azalmaya başladığını, kan tahlili sonuçları da kandaki iltihap oranının yüzde 25’den yüzde 4’e düştüğünü gösteriyordu. Bu veriler, teşhisin doğruluğunu kanıtlarken tedavinin de doğru yapıldığını ortaya koyuyordu. Hastaneden taburcu oldum ama iki hafta daha yakındaki hastaneye günde 4 kez giderek serumla karışık antibiyotik almaya devam ettim. Geçen gün tekrar doktora kontrole gittim. Enfeksiyonlu alan artık iyice küçülmüş, kandaki iltihap oranı normal düzeye (yüzde 0,32) inmişti. Doktorum ağız yoluyla 10 gün daha antibiyotiğe devam etmemi öngördü. Yaz aylarında dinlenme, bağışıklık sistemini destekleyici yiyeceklerle takviye yapmamı tavsiye etti. Özetle söylemem gerekirse hastalığın teşhisi, birçok analiz ve veri değerlendirmesi sonucunda doğru konmuş, tedavi programı bu teşhise göre oluşturulmuş ve tamamen doğru sonuç vermişti. Demek ki doğru tedavi için önce doğru teşhis koymak ve eldeki verileri inceleyip ona göre doğru tedavi uygulamak gerekiyor.Buradaki kritik nokta; teşhis koyarken ve tedavi uygularken ön yargılardan uzak durmak. Bunu sağlamanın yolu verileri objektif ve ayrıntılı olarak incelemekten geçiyor. Önemli bir konu da hastanın doktoruna güvenip tedavi programına titizlikle uyması. Sherlock Holmes’in dediği gibi: “Veri, veri, veri. Kil olmadan tuğla yapamam.”
Türkiye Ekonomisine Doğru Teşhis
Ekonomi, birçok bilimden (tıp, fizik, matematik) örnekler kullanır, kavramlar alır. Tıp bunlardan en çok başvurulanlarından birisidir. Mesela teşhis koymak tıpta hastalıklar için kullanılır, ekonomide de ekonomik sorunların saptanması için kullanılır. Ekonomide de mesele yukarıda benim başımdan geçen olaydaki durumla aynıdır. Ekonomik sıkıntının, krizin nereden kaynaklandığının teşhisinin doğru konması ve buna uygun tedavi programının uygulanması gerekir. Türkiye ekonomisinin bugünkü sorunu aslında çeşitli önyargılar nedeniyle hastalığa doğru teşhis konulamamasında yatıyor. Açıklanan bütün ekonomik paketler doğru teşhis konulamadığı için sıkıntıyı gidermekten uzak kalıyor. Türkiye ekonomisinin temel sorunu ekonomi dışı görünen bir sorun: Yargının bağımsız olmaması ve hukukun üstünlüğünün yitirilmiş olması. Yargının bağımsız olmaması, her şeyi bozuyor. Mesela kamu kesiminin ve dolayısıyla kamu harcamalarının denetlenmemesine yol açıyor. Bu durum kamu kesiminde gereksiz ve yüksek harcamaların en üst düzeyde olmasına ve inanılması zor bir savurganlığa neden oluyor. Vatandaşa tasarruf öneren kadrolar kendileri en üst düzey harcamalara devam etmekten vaz geçmiyor. Girişilen gerekli gereksiz pahalı projeler de denetlenemiyor ve bunlar kamu kesimine ciddi yükler oluşturuyor, enflasyon üzerinde de baskı yaratıyor. Bu çerçeve yabancı yatırımcıların buradan uzak durmasına yol açıyor.
Türkiye Ekonomisinin Tedavisi Nasıl Olmalı?
Türkiye ekonomisi yüksek ateş (enflasyon), kilo kayıpları (ekonomik küçülme) ve yeterince beslenememe (işsizlik) dertlerinden muzdarip. Üstelik hastanın morali de (beklentiler) çok bozuk. Doğru teşhis bu. Bunların çözümüne nasıl başlanacak? Yani tedavi nasıl olacak? İlk sırada hastanın moralinin düzeltilmesi geliyor. Mesela hukukun üstünlüğüne, yasama, yürütme ve yargı erklerinin ayrımına, yargının bağımsızlığına ve parlamentonun eski durumuna kavuşturulmasına geçilse hastanın morali düzelecek. Kendisini bırakmış, mücadele gücünü yitirmiş bir hastayı tedavi etmek çok zor. Tedavide ilk adım bu. Sonra artık doğru ekonomik tedaviler gerekiyor. Mesela kamu yatırımlarının tamamını istikrar sağlanana kadar ertelemek. Kamu bankalarını kredi vermeye, faize ve dövize müdahaleye zorlamak yerine kendilerini toparlamalarına izin vermek. Kamu harcamalarını, özellikle de bütün lüks harcamaları, ciddi biçimde kısmak. Bunlar gibi adımlar bir yandan hastanın moralini düzeltirken bir yandan yabancı yatırımcılar için çekici bir ortam yaratabilir.Ne yazık ki bugüne kadar hastaya teşhis koyanlar hastanın aslında iyi olduğunu, enflasyonun, küçülmenin ve işsizliğin geçici olgular olduğunu öne sürerek yanlış tedavi uyguladılar. Bu, tıpkı zatürre olan hastaya grip teşhisi koyup parasetamolle tedavi etmeye çalışmak gibi bir şey. Hasta, teşhis koyanların teşhisine inanmadığı için tedavi olarak önüne konulan programa da uymuyor.Ne diyor Sherlock Holmes: “Elde yeterince veri olmadan teori geliştirmek en büyük hatadır. Bu durumda teorinizi gerçeklere uydurmak yerine gerçekleri eğip bükerek teorinize uydurmaya çalışırsınız.”
*Bu yazı Mahfi Eğilmez'in kişisel blogundan alınmıştır.
