Kriket 11'er kişilik 2 takım arasında oynanan bir oyundur. Anavatanı İngiltere olan kriket, sonradan İngiliz sömürgelerine yayılmıştır. Hindistan, Pakistan, Sri Lanka, Karaibler, İngiltere, Yeni Zelanda ve Avustralya'da çok meşhur olan bu oyun diğer eski İngiliz sömürgeleri'nde ve Dünya'nın genelinde meşhur değildir.
Kriket maçları "wicket" denen iki kalemsi düzenekle oynanır.
"Wicket"ler üç tahta sopa benzeri nesne ("stump") ve bunların üst uç
kısımlarında bulunan 2 bağlantısız nesneden ("bail") oluşur. "Stump" ve
"bail"ler genellikle tahtadan yapılır.
"Wicket"ler dikdörtgen bir alanın ("pitch") iki ucunda bulunur.
Aralarında 20 m. 12 cm.'lik mesafe vardır. Bu dikdörtgen alana "wicket"
dendiği de olur.
Kriket sahası, sözü edilen dikdörtgen alanı da içine alan oval sahanın tamamıdır.
Oyun sırasında bir anda, sahada vuruş yapan takımın iki oyuncusu, diğer takımın tüm oyuncuları bulunur.
Takımların ilk 11'deki oyuncularının yanı sıra, bunlardan biri
sakatlandığında devreye girmesi için yedek olarak bulundurulan bir "12.
adam"ları vardır.
Vuruş yapan takımın oyuncuları "wicket"lerin önünde durur. Bu oyuncular ("batsman"/batswoman") birer sopa ("bat") kullanır.
Atış yapan takımın, vuruş yapan rakibinin karşısında duran oyuncusuna "bowler" denir.
Nasıl Oynanır?
"Bowler" topu "batsman"a doğru atar.
Batsman"ın görevi, sopasıyla topa vurarak, "bowler"in attığı topun
"wicket"e çarpmasını engellemektir. Top "wicket"e çarpınca,
"stump"ların üzerindeki "bail"(ler) düşer. "Batsman" topa vurunca,
diğer "wicket"e doğru koşmaya başlar. Vuruş yapmayan "batsman"
("non-striker")da onun "wicket"ine doğru koşar. "Batsman"lar oyun
dışında kalmadan yer değiştirebilirse, onların hesabına bir "run"
kaydedilir.
Top "wicket"e çarparsa "batsman" oyun dışı kalır. Onun yerini takım
arkadaşlarından biri alır. "Batsman"ın oyundan her çıkarılışına da
"wicket" ya da "dismissal" denir. "Batsman", "bail"lerin düşmesi
dışında hallerde de oyun dışında kalabilir.
"Batsman"ların yer değiştirmesine fırsat kalmadan, atış yapan
takımın oyuncuları topla bir "wicket"i vurursa, o "wicket"in "batsman"ı
oyun dışında kalır.
"Batsman” topa vurduktan sonra,atışı yapan takımdan bir oyuncu, yere
değmeden önce topu yakalarsa da "batsman" oyun dışına çıkar.
"LBW" ("leg before wicket") da bu hallerden biridir. Bu, "wicket"e
çarpma yolunda ilerlerleyen topun "batsman"ın bacağına çarpması
durumunda hakemin verdiği kararla ilan edilir.
“Batsman” topa vurduktan sonra, top yere değmeden saha dışına
giderse “batsman”ın takımı adına 6 “run” kaydedilir. Bu, top yere
değdikten sonra olursa 4 “run” kaydedilir.
Oyun 10 "batsman" dışarıda kalıncaya kadar devam eder çünkü oyunun sürmesi için en az iki “batsman”a ihtiyaç vardır.
10 “wicket” bir “innings”dir. Bir günden uzun süren maçlarda vuruş
yapan takımın kaptanı taktikle ilgili nedenlerle "innings"in bittiğini
açıklarsa da ("decleration") "innings" biter.
Bir takımın 10 “batsman”ı oyun dışı kalınca (buna takımın “all out”
olması denir) takımlar rolleri değiştirir; atış yapanlar vuruşa, vuruş
yapanlar atışa geçer.
Atış yapan takım, her 6 vurucu değişiminde bir kez, atışı yapan
oyuncusunu değiştirebilir. Bu altılı sete “over” denir. Her “over”de
atış ve vuruş yapılan taraflar da değiştirilir; diğer “wıcket”e geçilir.
Skor
Bazı karşılaşmalarda her takım bir kez atış, bir kez de vuruş yapan taraf olur. Bazılarında da iki kez rol değiştirilir.
Son vuruş yapan takımın tüm "batsman"ları, bu takım rakiplerinin
toplam "run"una ulaşamadan oyun dışı kaldığı takdirde, sonuç ilan
edilirken, iki takım arasındaki “run” farkına bakılır. Takım (n) “run”
ile yendi/yenildi, denir. Buradaki (n), 2 takımın toplam "run"ları
arasındaki farktır.
Son vuruş yapan takım, tüm vurucuları oyun dışı kalmadan önce diğer
takımın “run”larını geçerse, bu takım (n) “wicket”le kazandı, denir.
Buradaki (n), kaydedilen “wicket”ler 10'dan çıkarılarak bulunur.
İki "innings"li maçlarda, bir takım ikinci “innings”ini
tamamladığında rakibinin ilk “innings”indeki “run”larını
yakalayamamışsa, diğerinin tekrar vurucu olmasına gerek kalmaz. Bu
durumda üstün olan takım bir “innings” ve (n) “run” ile galip geldi,
denir. Buradaki (n), iki takımın toplam “run”ları arasındaki farktır.
Beraberlikten bahsetmek için sonradan vuruş yapan takım
“innings”lerini tamamladığında eşit sayı kaydedilmiş olması gerekir. [
Bu, kriket tarihi boyunca 2 kez gerçekleşmiştir. Karayipler-Avustralya
maçı (1960) ve Avustralya-Hindistan maçında (1986). ]
Bazı karşılaşmalarda ise süre sınırı vardır. Süre tamamlandığında
oyun bitmemişse takımlar “draw”da kalmış sayılır. Bu beraberlik
anlamına gelmez.
Takımların birer “innings” oynayacağı maçlarda (“limited overs” ya
da “one-day” maçlar) genellikle her "innings" için belirli bir sayıda
“delivery” (topun atılması girişimi, buna “ball” da denir) önceden
kararlaştırılır. Bu halde, “run” farkı skoru belirler, “wicket”lere
bakılmaz.
Uzun süreli kötü hava etkisi gibi sıra dışı durumlarda takımların
önceden kararlaştırılan “over”leri oynayamaması halinde, bu maçların
sonuçsuz (“no-result” ile) tamamlandığı ilan edilir. |
