T24- Türkiye'nin tam üyelikten önce AB'nin sağlayacağı mali yardımın, tarım sektörüne yönelik kullanımının sağlanması amacıyla Tarım ve Köyişleri Bakanlığı bünyesinde kurulan Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu (TKDK), 3 yılda ulusal akreditasyon aşamasına getirildi. TKDK AB'den sağlanacak 1,2 miyar euroluk kaynak ile 42 ildeki kırsal kalkınma projelerine yüzde 50-65 düzeyinde hibe desteği verecek.
Ulusal akreditasyon için 6 Nisan'da başvuran TKDK, bu akreditasyonun gerçekleşmesine bağlı olarak, AB'den hibe olarak verilecek fonların kullanımını sağlamak üzere, Haziran sonundan itibaren şartlı proje çağrısına çıkmayı planlıyor.
Ulusal akreditasyon sürecinden sonra AB akreditasyon süreci başlayacak ve bu sürecin tamamlanmasıyla, 2016 sonuna kadar 42 ilde, tarımsal kırsal kalkınma projeleri için 1,2 milyar euroluk hibenin kullandırımı öngörülüyor.
AB ve uluslararası kuruluşlardan sağlanan kaynakları da kapsayacak şekilde, kırsal kalkınma programlarının uygulanmasına yönelik faaliyetleri gerçekleştirmek üzere 2007 yılı Mayıs ayında kuruluş kanunun yayımlanan TKDK; 3 yılda ulusal akreditasyon aşamasına getirildi.
İlk aşamada AB'den sağlanacak fonları kullandıracak olan kurum, daha sonra, bir "Tarımsal Ödeme Kurumu"na dönüştürülecek. Tarım sektörüne yönelik tüm destekleme ödemeleri kurum tarafından gerçekleştirilecek.
5 bin sayfalık prosedür hazırlandı
AB'nin akreditasyon için, binanın niteliklerinden iletişim imkanlarına, tefrişatına, güvenliğine, personelin eğitimine kadar belli şartlar aradığını kaydeden Kerem Akgündüz, akreditasyon için ayrıca "kurumun hangi işi nasıl yapacağını" açıklayan "iş yapma prosedürünün" belirlenmesi gerektiğini, bu amaçla, Türkçe-İngilizce 5 bin sayfalık prosedür metni hazırlandığını bildirdi.
AB fonlarının kullanılabilmesi için, öncelikle TKDK'ya AB tarafından yetki devri yapılması gerekiyor. Yetki devri 2 aşamada gerçekleşiyor. İlk aşamada, AB'nin yetkilendirildiği Ulusal Yeterlilik Görevlisi (NAO) tarafından ulusal akreditasyonun yapılması gerekiyor. Halen Hazine Müsteşarı Halil İbrahim Çanakçı tarafından temsil edilen NAO; yabancı denetçileri ve danışmanları da kullanarak TKDK'yı akreditasyon şartları açısından denetleyecek. Bu denetimin 3 ay sürmesi bekleniyor. Ulusal akreditasyonunun sağlanması halinde, NAO, yetki devri için AB Komisyonu'na başvuracak.
Ulusal akreditasyonun başarıyla gerçekleştirilmesi halinde, projelerin kabulü ve hibe kredilerin kullandırılmasında zaman kazanmak açısından, Haziran sonu itibariyle "şartlı proje çağrısı" için ilana çıkılması ve proje tekliflerinin alınması planlanıyor. Başvuran projeler arasından uygun bulunanlar, "AB'nin akreditasyonunun tamamlanması halinde desteklenmek üzere" şartlı onaylanacak.
Ulusal akreditasyondan sonra AB Komisyonu'nun denetiminin ise 6 ay sürmesi öngörülüyor. AB'nin yetki vermesi ve akreditasyonun tamamlanması halinde, TKDK; 2011 yılı Ocak ayından itibaren, şartlı onayladığı proje sahipleri ile sözleşme imzalamayı planlıyor.
Böylece, AB'nin 2007-2011 dönemi için ayırdığı fonların kullanımına ilişkin projeler, gelecek yılın ilk yarısında başlatılmış olacak.
AB'nin IPARD kapsamında sağladığı hibe destekler, projede gerçekleşmesine bağlı olarak harcamanın yapılmasından sonra verildiği için, 2011 yılı Ekim ayından itibaren proje sahiplerine ödeme yapılabileceği öngörülüyor.
42 ildeki kırsal kalkınma yatırımlarına hibe desteği
Kurum, AB'den sağlanacak fonlar ile ilk aşamada, 20 ildeki kırsal kalkınma projelerini, 2010'dan sonra ise toplam 42 ildeki kırsal kalkınma projelerini destekleyecek. Kurum, halen ilk aşamada projelerin destekleneceği 20 ilde koordinatörlüklerini kurdu. Uygulamada sorun yaşanmaması için de 18 kamu kurumu ile işbirliği protokolü imzalandı.
AB tarafından 2007-2013 döneminde aday ülkelere katılım öncesinde sağlanacak mali yardımlara ilişkin Katılım Öncesi Yardım Aracı (IPA) ile ilgili Konsey Tüzüğü, 1 Ocak 2007'de yürürlükte olmak üzere 17 Temmuz 2006'da kabul edilmişti. IPA kapsamında sağlanan yardımlar, "Geçiş ve Kapasite Gelişimi", Bölgesel ve Sınır Ötesi İşbirliği", "Bölgesel Kalkınma", "İnsan Kaynakları Gelişimi" ve "Kırsal Kalkınma" olmak üzere 5 bileşen adı altında kullanılacak. "Kırsal Kalkınma" bileşeni kapsamındaki projeleri Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, diğer bileşenleri ise ilgili bakanlıklar yürütüyor.
AB; "Kırsal kalkınma" bileşeni kapsamında "Katılım Öncesi Yardım (IPA)" olarak, 2007 yılı için 20,7 milyon euro, 2008 yılı için 53 milyon euro olmak üzere 2007-2013 dönemi için toplam 1,2 milyar euro toplam 1,2 milyar euro hibe fon ayırdı. Katılımcıların yapacağı katkı payı da düşünüldüğünde, 2011'den 2016'ya kadar kırsal kalkınma için 3 milyar euroluk yatırım gerçekleştirilmiş olacak.
AB'nin katılım Öncesi Yardım Kırsal Kalkınma Programı (IPARD) kapsamında sağlanacak fonların kullanımı için, öncelikle ilgili ülkede, bu amaçla AB tarafından yetkilendirilmiş, akredite edilmiş bir kurumun kurulması gerekiyordu. Bu nedenle Türkiye'de TKDK kuruldu.
Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı tarafından hazırlanan ve AB Komisyonu tarafından kabul edilen IPARD programında, öncelikli iller ve sektörler belirlendi. İllerin GSYH'dan aldıkları pay, iller arası net göç hızı, desteklenecek sektörlerdeki potansiyelleri dikkate alınarak, 2007-2010 dönemi için 20 öncelikli il belirlenirken, 2010-2013 dönemi için 22 il daha bu illere eklendi. Bu iller de belirlenme aşamasında AB ile müzakere edildi.
Ön finansman için bankalarla görüşüldü
AB'den sağlanacak kaynağın, tahsis edildiği yıldan sonraki 3 yıl içinde kullanılması gerekiyor. Bu nedenle 2007 yılı için tahsis edilen 20,7 milyon euronun 2010 yılına kadar kullanılabilmesi gerekiyor. Ancak, IPARD programı AB komisyonu tarafından 2008'de kabul edilmesi nedeniyle, AB ile yapılan görüşmeler çerçevesinde 2007 ve 2008 kaynaklarına istinaden 25 milyon 940 bin euroluk bölümünün 2010 yılında projelere bağlanması yeterli olacak.
Akreditasyon sürecindeki gelişmelere bağlı olarak, ilk aşamada, Amasya, Afyonkarahisar, Balıkesir, Çorum, Diyarbakır, Erzurum, Hatay, Isparta, Kahramanmaraş, Kars, Konya, Malatya, Ordu, Samsun, Sivas, Şanlıurfa, Tokat, Trabzon, Van ve Yozgat'taki projeler desteklenecek.
İkinci aşamada, 2010-2013 döneminde ise Ağrı, Aksaray, Ankara, Ardahan, Aydın, Burdur, Bursa, Çanakkale, Çankırı, Denizli, Elazığ, Erzincan, Giresun, Karaman, Kastamonu, Kütahya, Manisa, Mardin, Mersin, Muş, Nevşehir ve Uşak da IPARD'a dahil edilecek.
AB fonlarının hedefinin küçük, çok küçük ve orta boy işletmeler olduğunu vurgulayan TKDK Başkan Vekili Kerem Akgündüz, bu fonların, ancak harcamadan sonra, faturaya istinaden yapıldığına işaret ederek, projesi onaylanacak çok küçük, küçük ve ortaboy işletmelere ön finansman desteği sağlanması için bankalarla görüşüldüğünü söyledi.
Ayrıca, proje sunumu açısından zaman kazanmak, kurumu tanıtmak üzere, Nisan sonundan itibaren tanıtım toplantıları yapacaklarını, çiftçilerin projeler konusunda eğitileceğini açıkladı. Köyden kente göçü önleyecek, insanların yerinde geçinmesini sağlayacak projeler desteklenecek.
Hibe oranı asgari yüzde 50, azami yüzde 65
IPARD kapsamında desteklemeler ürüne değil, AB şartlarına uygun kurulacak tarımsal tesislere yapılacak. Proje tutarının yüzde 50-65'i hibe olarak verilebilecek. Kırsal kesimde kadınlar, 40 yaşın altında olanlar ve dağ köylerinde oturanlar, kredi kullandırılması açısından daha avantajlı konumda bulunuyor.
AB fonlarının kullanımı için, Türkiye'nin de aynı miktarda kaynağı ayırması gerekiyor. İller bazında farklı destekler ve projeler uygulanacak. Süt, et üretimi ve bu ürünlerin işlenmesi-pazarlanması, meyve sebze ve su ürünlerinin işlenmesi ve pazarlanması, çiftlik faaliyetlerinin çeşitlendirilmesi, yerel ürünler ve mikro işletmelerin geliştirilmesi, kırsal turizm, su ürünleri üretimine yönelik projeler destek kapsamında bulunacak. (aa)
