AKP ile MHP'nin uzlaşısıyla hazırlanarak, Türkiye Büyük Millet Meclisi’nden (TBMM) geçirilen ve 16 Nisan'da referanduma sunulacak.
Anayasa değişikliğinin kabulü durumunda gerçekleşecek değişiklikler şöyle:
1) Milletvekili sayısı 550'den 600'e çıkacak.
2) Milletvekili seçilme yaşı 25'ten 18'e indirilecek. Ancak askerlikle ilişiği olanlar bu kapsam dışında kalacak.
Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan daha önce yaptığı bir açıklamada 18 yaşında milletvekili olanların askerlikten muaf olacağını söylemişti. Dolayısıyla düzenleme yasalaşırsa, sonradan Meclis'te yapılacak yeni bir yasal düzenlemeyle “Milletvekili seçilenlerin askerliğiyle ilişiği kalmamıştır” minvalinde bir ifade eklenmesi muhtemel
3) TBMM seçimleri dört yılda değil beş yılda bir, Cumhurbaşkanlığı seçimleri de beş yılda bir yapılacak ve iki seçim bir arada aynı gün olacak. Bu çerçevede TBMM'nin bir sonraki seçimi ve cumhurbaşkanı seçimi için 3 Kasım 2019 belirlendi.
4) Genel seçime bir yıl ve daha az kalmışsa TBMM seçimi cumhurbaşkanı seçimi ile yenilenecek.
5) TBMM denetim yetkisini "Meclis araştırması, genel görüşme, meclis soruşturması, yazılı soru" yollarıyla kullanabilirken, "Gensoru" Meclis'in yetkileri arasından çıkacak.
6) Bakanlar kabine dışından atanacak. Milletvekilleri, cumhurbaşkanı yardımcısı ve bakan olarak atanırsa TBMM üyelikleri sona erecek.
7) TBMM, üye tam sayısının beşte üç çoğunluğuyla seçimlerin yenilenmesine karar verebilecek. Cumhurbaşkanının seçimlerin yenilenmesini istemesi durumunda ise önünde bir engel olmayacak ancak bu durumda kendisinin de seçimi yenilenecek.
Cumhurbaşkanı Erdoğan: Gerekirse idam için de referandum yapabiliriz
Cumhurbaşkanı seçimi, görev ve yetkileri
8) Cumhurbaşkanı seçilen kişinin partisiyle ilişiği kesilmesi şartı kaldırılarak, cumhurbaşkanının partisine üye ve genel başkan olabilmesinin önü açılıyor. Cumhurbaşkanı'na tanınan bu hak, diğer yetkilerin aksine ilk seçimi beklemeden hemen devreye girecek.
9) Cumhurbaşkanı 40 yaşını doldurmuş, yükseköğrenim yapmış, milletvekili seçilme yeterliliğine sahip Türk vatandaşları arasından seçilecek.
10) Cumhurbaşkanının görev süresi beş yıl olacak, bir kişi en fazla iki kez cumhurbaşkanı seçilebilecek. Ancak Meclis, cumhurbaşkanının ikinci döneminde seçimlerin yenilenmesine karar verecek olursa cumhurbaşkanı bir kez daha aday olabilecek. Anayasa değişikliği ilk genel seçimlerin 2019 Kasım'da yapılmasını öngörülüyor.
11) 100 bin seçmen imzasıyla cumhurbaşkanlığı seçimleri için aday gösterilebilecek.
12) Referandum ile yapılacak cumhurbaşkanı seçiminde geçerli oyların salt çoğunluğunu alan aday seçilecek. İlk oylamada bu çoğunluk sağlanamazsa, oylamayı izleyen ikinci Pazar günü ikinci oylama yapılacak. İkinci oylamaya, ilkinde en çok oy alan iki aday katılacak ve geçerli oyların çoğunluğunu alan aday cumhurbaşkanı seçilecek.
13) Cumhurbaşkanı "devletin başı" olarak yürütme yetkisini kullanacak. Başbakanlık kaldırılacak.
14) Cumhurbaşkanı kanunları yayımlayacak ve tekrar görüşülmek üzere TBMM'ye geri gönderebilecek. Kanunların anayasaya aykırılığı gerekçesiyle AYM'ye iptal davası açabilecek.
Metin Feyzioğlu vatandaşa açıkladı: Anayasa değişiklik teklifi referandumdan geçerse ne olur?
15) Cumhurbaşkanı, yardımcıları ile bakanları atayacak ve görevlerine son verecek. Cumhurbaşkanının hastalığı ve yurt dışına çıkması durumlarında yerine bir yardımcısı vekalet edecek ve cumhurbaşkanı yetkilerini kullanabilecek.
16) Cumhurbaşkanı üst düzey kamu yöneticilerini atayacak ya da görevlerine son verecek.
17) Cumhurbaşkanı yürütme yetkisine ilişkin konularda kararname çıkarabilecek, temel hak ve hürriyetler ile siyasi hak ve hürriyetler kararname kapsamı dışında olacak. Kanunda açıkça düzenlenen konularda da cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarılamayacak. Cumhurbaşkanı kanunların uygulanması için yönetmelik çıkarabilecek.
18) Cumhurbaşkanı, "Tabi afet, ağır ekonomik bunalım, savaş, savaşı gerektirecek durumun baş göstermesi, seferberlik, ayaklanma, kuvvetli kalkışma, şiddet hareketlerinin yaygınlaşması" gibi hallerde OHAL ilan edebilecek. OHAL döneminde çıkarılacak cumhurbaşkanlığı kararnameleri, olağan dönemdeki sınırlamalara tabi olmayacak ve bu çerçevede cumhurbaşkanı temel hak ve hürriyetlerle ilgili kararname düzenleyebilecek.
19) Bütçeyi Cumhurbaşkanı yapacak. Bütçe kanunu, süresinde yürürlüğe konmazsa geçici bütçe kanunu çıkarılacak.
20) Ekonomik ve Sosyal Konsey, ekonomik ve sosyal politikaların oluşturulmasında cumhurbaşkanına istişari nitelikte görüş bildirecek. Mevcut sistemde Başbakan'a bildiriyordu.
21) Yükseköğretim Kurulu, üniversitelerce seçilen adaylar arasından cumhurbaşkanınca atanan üyeler ve cumhurbaşkanınca doğrudan seçilen üyelerden oluşacak.
Kılıçdaroğlu'ndan anayasa değişikliği için Galatasaray - Fenerbahçe örneği
Cumhurbaşkanı'nın denetlenmesi ve yüksek yargı
22) Cumhurbaşkanı hakkında bir suç işlediği iddiasıyla TBMM üye tam sayısının salt çoğunluğunun vereceği önergeyle soruşturma açılması istenebilecek. Meclis, soruşturma açılmasına üye tam sayısının beşte üçünün gizli oyuyla karar verebilecek. TBMM, üye tam sayısının üçte ikisinin gizli oyuyla Yüce Divan'a sevk kararı alabilecek.
Mevcut anayasadaki düzenlemede Cumhurbaşkanı vatana ihanet dışında bir suçtan yargılanamıyor. Bunun için de Meclis tam sayısının üçte birinin teklifi ve beşte üçünün kabul oyu gerekiyor
23) Bakanlıkların kurulması, kaldırılması, görevleri ve yetkileri ile teşkilat yapısı Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile düzenlenecek.
24) Disiplin mahkemeleri dışında askeri mahkemeler kurulamayacak.
25) Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu'nun ismi Hakimler ve Savcılar Kurulu olarak değişerek, üye sayısı 22'den 13'e, daire sayısı da üçten ikiye düşürülecek. Adalet Bakanı ile müsteşarının doğal üye olacağı Kurul'un dört üyesini cumhurbaşkanı, yedisini TBMM seçecek.
26) Askeri yargıdan gelen üyelerin çıkarılmasıyla Anayasa Mahkemesi'nin (AYM) üye sayısı 15'e indirilecek. Üyelerin üçünü TBMM, geriye kalan 12 üyeyi ise Cumhurbaşkanı atayacak. AYM Genel Kurulu en az 12 yerine en az 10 üyeyle toplanabilecek.
27) Mili Güvenlik Kurulunun (MGK) yapısında da değişiklik yapılarak, Jandarma Genel Komutanı'na yer verilmeyecek.
28) Referandumda 'evet' çıkması durumunda kanunun yayımı tarihinden itibaren en geç altı ay içinde TBMM, gerekli Meclis İçtüzüğü değişiklikleri ile diğer kanuni düzenlemeleri yapacak. "Cumhurbaşkanı seçilenin partisi ile ilişiği kesileceğine" dair hükmün kaldırılması, askeri yargı ve HSYK ile ilgili maddeler değişikliğin Resmi Gazete'de yayım tarihinde yürürlüğe girerken, Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle düzenleneceği belirtilen değişiklikler ise yeni seçilecek cumhurbaşkanının göreve başlama tarihinden itibaren en geç altı ay içinde cumhurbaşkanı tarafından düzenlenecek.
