Amerika Birleşik Devletleri'nin İran'a karşı yeni yaptırımları bugün TSİ 07:01 itibarıyla başladı. Yeni yaptırımlar, ABD Başkanı Donald Trump'ın 2015 tarihli ve kamuoyunda nükleer anlaşma olarak bilinen uzlaşıdan 8 Mayıs'ta çekilmesinin ardından Pazartesi günü imzaladığı bir başkanlık kararnamesi ile yürürlüğe girdi.
Yaptırımlar ilk etapta İran'ın finans sektöründe ABD doları ile yapılan işlemleri, altın ve değerli metallerin ticaretini, otomotiv sektörü ve ticari uçakların satın alımını kapsayacak; ayrıca sanayiye ilişkin yazılım alımına engeller getirilmesi öngörülüyor.
Trump, yeni yaptırımların olduğu kararnameyi New York yakınlarındaki Bedminster kasabasındaki kendine ait golf kulübünde, önceki imza törenlerinin aksine basına kapalı bir şekilde imzaladı.
İmzanın ardından yazılı bir açıklama yapan ABD Başkanı, nükleer anlaşmayı "korkunç, tek taraflı ve İran'ın nükleer bomba üretmesine engel olma temel hedefine ulaşmada başarısız" sözleriyle değerlendirdi. Trump, 2015 tarihli anlaşma ile ilgili olarak ayrıca "Kan dökmeye, şiddet ve kargaşayı yaymaya devam eden katil bir diktatörlüğün hayatta kalması için para akışı sağladı" ifadesini kullandı.
Açıklamada İran'a karşı maksimum ekonomik baskıların devam edeceği vurgulanırken, ABD'nin, "Tahran rejiminin balistik füze programı ve teröre desteği de dâhil olmak üzere zararlı eylemlerine karşı daha kapsamlı bir anlaşmaya açık" olduğu vurgulandı.
Trump ek olarak, İran halkının rejimin kurbanı olduğunu öne sürdü ve "İran halkının ve bölgedeki tüm halkların bir gün beraberce güven ve barış içinde yaşamasını iple çekiyorum" diyerek açıklamasını tamamladı.
Ruhani'den birlik çağrısı
İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani, Pazartesi akşamı devlet televizyonunda bir mülakat vererek, yaptırımlara karşı birlik çağrısında bulundu. Ruhani, "Yaptırımlar üzerimizde baskı kuracak, ancak faydalı yanları da bulunuyor. Hepsinin üstesinden geleceğiz. Eğer birlik olursak yaptırımlar başarısız olacaktır" ifadelerini kullandı.
Cumhurbaşkanı ayrıca diğer devletlerle birlikte çalışmaya devam etmeleri halinde Amerikalıların yaptırımların "etkisiz olduğunu ve işe yaramadığını" göreceklerini savundu ve o şartlar altında da yaptırımlardan "vazgeçeceklerini" öne sürdü.
Trump'ın İranlılarla görüşmeye hazır olduğu mesajına da yanıt veren Ruhani, "Eğer düşmanınız olan birisi size bıçak saplıyor ve sonra da müzakere etmek istiyorsa, yapması gereken ilk şey bıçağı atmak olacaktır" şeklinde konuştu. İran ulusuna karşı bir psikolojik savaş yürütüldüğünü söyleyen İran Cumhurbaşkanı, yaptırımlar aracılığıyla müzakere etmenin anlamsız olduğunu belirtti.
AB'den koruyucu önlemler
İran'a yönelik yaptırımların uygulamaya girmesine saatler kala Avrupa Birliği bir açıklama yaparak Washington'ın kararına duyulan tepkiyi dile getirdi.
AB Dış İlişkiler ve Güvenlik Politikası Yüksek Temcilsici Federica Mogherini, Yeni Zelanda ziyareti sırasında düzenlediği basın toplantısında İran'la olan nükleer anlaşmayı korumaya gayret ettiklerini, anlaşma ile İran'ın ve İran halkının fayda görmeye devam etmesinin sadece bölge için değil, tüm dünya için güvenliği arttırıcı bir yöntem olduğunu kaydetti.
Mogherini, "Eğer nükleer silahlanmayı engellemeyi başaran tek bir uluslararası anlaşma varsa, o zaman korunmalıdır" ifadesini kullandı. Temsilci ayrıca küçük ve orta büyüklükte işletmeleri İran'la ticareti arttırmaya teşvik ettiklerini ve bu şirketlerin ABD yaptırımlarından olumsuz etkilenmemesi için bir takım koruyucu önlemler aldıklarını belitti.
Avrupa Komisyonu, Avrupalı şirketlerin yaptırımlardan olumsuz etkilenmemesi için eş zamanlı olarak "Engelleyici Mevzuat" ismini verdikleri bir mekanizma ile korunmalarını hedeflediklerini açıkladı.
Mevzuata göre Avrupalı şirketler, Avrupa Komisyonu'ndan onay almadıkları sürece ABD'nin yaptırımlarına uymayacaklar. Mekanizma ayrıca yaptırımlarla ilgili olarak ABD mahkemelerinin Avrupalı şirketlere karşı alacağı kararların Avrupa'da geçerli olmasına engel olacak ve neden olduğuna bakmaksızın Avrupalı şirketlerin yaptırımlardan doğacak olası zararlarının giderilmesine imkân tanıyacak.
Bir sonraki dalga Kasım ayında
ABD'nin Kasım ayında başlaması planlanan ikinci yaptırım dalgasında ise İran'ın petrol ticareti ve merkez bankası hedef alınacak.
Washington yönetimi özellikle Kasım ayında başlayacak ve petrol ticaretini hedef alan yaptırımlar konusunda, İran'la bu alanda ticaret yapan ülkelerden ticaretlerini kesmeleri talebinde bulunuyor.
Ham petrol ihtiyacının yarısından fazlasını İran'dan karşılayan Türkiye'nin ise bu çağrıya uyması durumunda büyük bir ekonomik kayba uğrayacağı tahmin ediliyor.
Bu doğrultuda İran'a uygulanacak yeni yaptırımları görüşmek üzere ABD Hazine ve Dışişleri bakanlıklarından bir heyet Temmuz ayında Ankara'yı ziyaret ederek Türkiye'den beklentilerini dile getirmişti. Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu ise Türkiye'nin İran'a karşı getirilecek yaptırımlara uymak zorunda olmadığını söylemişti.
DW,AP,AFP,dpa/ÇÖ,BK
© Deutsche Welle Türkçe
