T24 Dış Haberler
İran ve İsrail arasında 7 Ekim 2023'ten bu yana kimi zaman doğrudan misillemelerle çoğu zaman da dolaylı çatışmalarla devam eden çatışma, 13 Haziran sabaha karşı İsrail'in İran'ın nükleer tesislerine başlattığı saldırıyla tırmanışa geçti.
Karşılıklı saldırılar, iki ülke arasında uzun süredir devam eden çatışmanın Orta Doğu'nun en güçlü ordularının katıldığı bir savaşa dönüşebileceği endişelerini arttırdı.
7 Ekim'den bu yana İsrail ve İran, zaman zaman birbirlerine yönelik hava saldırıları düzenleseler de iki başkent arasındaki çatışma daha eskilere dayanıyor.
İşte Tahran-Tel Aviv arasındaki çatışmanın yakın tarihi...
2019 - İran'ın müttefiklerine İsrail saldırıları
İsrail, İran'ın Orta Doğu'daki müttefiklerini özellikli silahlarla donatmasını engellemek için Suriye, Lübnan ve Irak'ta bir dizi saldırdı gerçekleştirdi.
İsrail, İran'ı Irak ve Suriye'nin kuzeyi üzerinden, İran'ın uzun süredir militan grup Hizbullah'ı desteklediği Lübnan'a bir silah tedarik hattı kurmaya çalışmakla suçladı.
İsrail ayrıca Doğu Akdeniz ve Kızıldeniz üzerinden İran petrol ve silahlarını taşıyan gemilere de saldırdı.
2020 - Uzaktan kumandalı suikast
Kasım 2020'de İsrail, İran'ın en üst düzey nükleer bilimcisi Muhsin Fahrizade'yi uzaktan kumandalı bir makineli tüfekle öldürdü.
27 Kasım 2020'de Fahrizade, Tahran yakınlarındaki Abserd'da, Nissan Teana model kişisel aracıyla ilerlerken pusuya düşürüldü. Normalde üç zırhlı araçtan oluşan bir konvoy eşliğinde, eşiyle birlikte kurşun geçirmez bir arabada gidiyordu.
2021 - Denizde çatışmalar
İran ve İsrail giderek artan şekilde denizde birbirlerine saldırılar düzenlemeye başladı.
İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu, İran'ı Umman açıklarında seyreden İsrail'e ait bir gemide aynı yılın şubat ayında meydana gelen patlamanın arkasında olmakla suçladı. İran da mart ayında İsrail'i, İsrail kıyılarının yaklaşık 50 mil açığında bir İran kargo gemisini hedef almakla suçladı.
Nisan ayında Kızıldeniz'de konuşlu bir İran askerî gemisi İsrail'in mayın saldırısı sonucu hasar gördü. Bu tür operasyonlar yıl boyunca devam etti.
2022 - İranlı bir subay ve iki bilim insanı öldürüldü
Mayıs ayında motosikletli iki suikastçı İran Devrim Muhafızları Ordusu subaylarından Albay Seyid Hudayi'yi vurarak öldürdü. İsrailli yetkililer onun suikastlar ve adam kaçırmalar gerçekleştiren bir gizli operasyon biriminin komutasına yardım ettiğini söyledi. İsrail cinayetteki rolünü ABD'ye yaptığı açıklamayla teyit etti.
Ayrıca askerî bir araştırma tesisinde havacılık mühendisi olarak çalışan Eyüb Entezari ve jeolog Kamran Ahamoley gıda zehirlenmesi belirtileri gösterdikten sonra mayıs ayında öldüler. İran onları İsrail'in zehirlediğini söylese de İsrail bu konuda yorum yapmayı reddetti.
2023 - 7 Ekim saldırıları ve Suriye'deki hava saldırıları
Hamas liderliğindeki Filistinli militanların 7 Ekim 2023'te başlattığı operasyonun ardından uzun süreli bir savaş tetiklendi. 7 Ekim'in ardından İsrail, Gazze'ye yoğun saldırılarına başladı. Lübnan'daki Hizbullah ve Yemen'deki Husiler de dâhil olmak üzere bölgedeki diğer İran destekli milisler de Hamas'la dayanışma içinde İsrail'e saldırdı.
İran'ın dini lideri Ayetullah Ali Hamaney, 7 Ekim saldırılarında İran'ın herhangi bir rolü olduğunu reddetti. Ancak Hamas liderleri bölgedeki müttefiklerinden destek almaktan geniş bir şekilde bahsetti ve belgeler grubun planlarını İran ile görüştüğünü gösteriyor.
Aralık ayında İran, İsrail'i Suriye'deki bir füze saldırısında üst düzey bir İranlı subayı öldürmekle suçladı.
2024 - Art arda saldırılar
Şam'a saldırı ve karşılıklı misillemeler
2024'ün nisan ayında İsrail'in Şam'daki İran Büyükelçiliği binasına düzenlediği hava saldırısında üç üst düzey İranlı komutan ve dört subay öldü. Haftalar sonra Tahran İsrail'e 300'den fazla insansız hava aracı ve füze fırlattı. Füzelerin neredeyse tamamı İsrail'i koruyan "Demir Kubbe" sistemi tarafından düşürüldü. Kısa bir süre sonra İsrail, İran'da bir nükleer tesisi koruyan uçaksavar sistemine saldırdı.
İsmail Haniye suikasti
Temmuz ayında Hamas'ın siyasi lideri İsmail Haniye, Tahran'da Devrim Muhafızları tarafından işletilen bir misafirhanede meydana gelen patlamada öldürüldü. İsrail daha sonra cinayetin arkasında kendisinin olduğunu doğruladı.
Çağrı cihazı saldırıları
Eylül ayında İran'ın Lübnan Büyükelçisi Mojtaba Amini, Hizbullah üyelerini hedef alan eş zamanlı büyük bir çağrı cihazı saldırısında bir gözünü kaybetti. Takip eden günlerde elektronik cihazlara yönelik benzer saldırılarda onlarca kişi öldü ve binlerce kişi yaralandı. İsrail daha sonra saldırıları gerçekleştirdiğini doğruladı.
Hizbullah lideri Nasrallah öldürüldü
İsrail Eylül ayında Lübnan'ın başkenti Beyrut yakınlarında düzenlediği hava saldırısında Hizbullah lideri Hasan Nasrallah'ı öldürdü.
İran, İsrail'e ateş açtı
İran Ekim ayında İsrail'in Nasrallah, Haniye ve İranlı bir komutana yönelik suikastlarına misilleme olarak İsrail'e yaklaşık 180 balistik füze fırlattı. Çoğu önlendi.
İsrail İran'ın hava savunmasını hedef aldı
İsrail ekim ayı sonunda İran'a hava saldırıları düzenleyerek kritik altyapıyı korumaya yönelik hava savunma sistemlerini imha etti.
İranlı ve İsrailli yetkililer, nisan ve ekim aylarındaki hava saldırılarında İran'ın Rusya'dan satın aldığı hava savunma sistemlerinin de vurulduğunu ve bunlardan birinin İran'ın nükleer programı için kritik öneme sahip olduğunu söyledi.
2025 - İran'ın nükleer programı tehdit altında
İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu, ABD Başkanı Donald Trump'a İran'ın nükleer tesislerini vurmayı önermiş, Trump yönetimi üyeleri de bu planı aylarca tartışmıştı.
Nisan ayında Trump bunun yerine diplomasiyi sürdürmeye karar verdi.
Yakın zamanda İran, yönetimin uranyum zenginleştirmeyi durdurma talebini reddetti ancak nükleer programıyla ilgili görüşmeler devam edecekti.
12 Haziran'da Trump, İsrail'in İran'ı vurarak görüşmeleri baltalama riski olduğunu söyledi.
13 Haziran sabaha karşı İsrail, İran'ın nükleer tesislerine yönelik "Yükselen Aslan" operasyonunu başlattı. Askerî tesisler, nükleer santraller ve İran Devrim Muhafızları'nın üst düzey isimleri öldürüldü.
İran ise 13 Haziran akşamı İsrail'e yönelik yüzlerce balistik füzeyle bir misilleme saldırısı başlattı.
