BBC Türkçe
ABD Başkanı Donald Trump, Avrupa ülkelerine, kendi vatandaşları olan yüzlerce IŞİD'liyi geri alması çağrısı yaptı. Peki Suriye ve Irak'ta kaç IŞİD'li kaldı, bunların kaçı Avrupa ülkelerinden gitti?
Trump, Amerikan askerlerinin çekilmesinin ardından Suriye Demokratik Güçleri'nin (SDG) IŞİD'li mahkumları Suriye'deki cezaevlerinde daha fazla tutamayabileceğini söylüyor.
Aynı açıklamayı SDG de Trump'ın çekilme kararını açıklamasının hemen ardından yapmıştı.
IŞİD'e kaç yabancı katıldı?
Birleşmiş Milletler (BM) verilerine göre 100 ülkeden 40 binden fazla kişi, Suriye veya Irak'a giderek IŞİD'e katıldı.
Londra'daki King's College'da Uluslararası Radikalleşme Araştırmaları Merkezi'nin Temmuz 2018'de yaptığı bir çalışmaya göre ise 32,809 erkek, 4,761 kadın ve 4,640 çocuk olmak üzere 80 ülkeden toplam 41,490 kişi, doğrudan IŞİD'le bağlantılı.
Çalışma, resmi veriler ve daha önceki akademik çalışmalar bir araya getirilerek yapıldı.
Buna göre 18,852 kişi IŞİD'e katılmak üzere Orta Doğu ve Kuzey Afrika ülkelerinden gelirken, diğer bölgelerden gelenlerin sayısı şöyle sıralandı:
7,252 kişi Doğu Avrupa'dan,
5,965 kişi Orta Asya'dan,
5,904 kişi Batı Avrupa'dan,
1,063 kişi Güneydoğu Asya'dan,
1,010 kişi Doğu Asya'dan,
753 kişi Kuzey ve Güney Amerika, Avustralya ve Yeni Zelanda'dan,
447 kişi Güney Asya'dan,
244 kişi ise Sahraaltı Afrika'dan geldi.
Kaçı öldü?
ABD öncülüğündeki Uluslararası IŞİD'le Mücadele Koalisyonu'na göre, IŞİD'lilerin büyük çoğunluğu ya çatışmalarda ve bombardımanda öldü ya da şu an gözaltında.
Koalisyon yetkilileri, kaç yabancı savaşçının ölmüş olabileceğiyle ilgili tahminde bulunmaktan ise kaçınıyor.
Kaçı gözaltında ya da tutuklu?
SDG yetkililerinden Abdülkerim Omar, neredeyse 50 farklı ülkeden yaklaşık 800 yabancı savaşçınıni koalisyonun kontrolündeki cezaevlerinde olduğu bilgisini veriyor.
Yerlerinden edilmişlerin kaldığı kamplara da, IŞİD'e katılmış olan en az 700 kadının ve onlarla birlikte en az 1500 çocuğun sığındığını söylüyor.
Türkiye'nin olası bir operasyonunda IŞİD'lileri daha fazla gözaltında tutamayabileceklerini belirten Omar, bu kişilerin ülkelerine geri gönderilmesi gerektiğini söylüyor. Ancak birçok ülke, yargılama için yeterli delili bulamayacağı korkusuyla IŞİD'e katılan vatandaşlarını ülkeye kabul etmekten kaçınıyor.
BM'ye gore Irak'ta da ülkesi belirlenmemiş yaklaşık 1000 yabancı savaşçı gözaltında.
Bu sayıya kadın ve çocukların dahil olup olmadığı henüz netleşmedi. Ancak en az 1300 kadın ve çocuğun 2017'de Tel Afer'de bulunup Iraklı yetkililere teslim edildiği biliniyor.
İnsan Hakları İzleme Örgütü'ne göre en az 72 kadın Irak'ta yargılanarak ya ömür boyu hapis cezasına ya da idama mahkum edildi. Bunların arasında Türkler de var.
Irak'taki cezaevlerinde Türkiye'den IŞİD'e katılan toplam 328 kadının olduğu tahmin ediliyor. 1000'in üzerinde de çocuk var. Bunların 450'si 13 yaşın altında olduğu için yargılanmaları beklenmiyor.
Türklerin yanında Rusya, Fransa ve Almanya'dan giden kadınların da Irak hapishanelerinde olduğu biliniyor.
Hâlâ savaşanlar arasında kaç yabancı var?
2014'ten bu yana uluslararası güçlerin de desteğiyle Irak ve Suriye'de IŞİD artık çok küçük alanlarda sıkımış durumda. Ancak savaşmaya devam edecek güçleri hâlâ var. İki ülkede birçok uyuyan hücre bulunduğu da tahmin ediliyor.
BM Genel Sekreteri Antonio Guterres, Şubat ayının başında BM Güvenlik Konseyi'ne hitaben yaptığı konuşmada "IŞİD'in Suriye ve Irak'ta 14 bin ile 18 bin arasında savaşçısı olduğu tahmin ediliyor, bunların arasında 3 bine yakın yabancı da var" demişti.
SDG'nin Amerika'nın da desteğiyle Suriye'deki son IŞİD cebi olan Baghuz'da operasyon başlatmasının ardından birçok yabancı IŞİD'li, SDG tarafınan tutuklanarak kamplara ya da cezaevlerine gönderildi.
Ülkesine geri dönen oldu mu?
Uluslararası Radikalleşme Araştırmaları Merkezi, en az 7,366 yabancı savaşçısının ülkelerine geri döndüğünü, bunların arasında 256 kadın ve 1,180 çocuğun da olduğunu söylüyor.
Haziran 2018'de, 3,906 IŞİD'li Orta Doğu ve Kuzey Afrika'daki ülkelerine geri dönerken, 1,765 IŞİD'li de Batı Avrupa'daki evlerine döndü.
Doğu Avrupa'ya 784, Orta Asya'ya 338, Güneydoğu Asya'ya 308, Güney Asya'ya 156, Amerika, Avustralya ve Yeni Zelanda'ya ise toplam 97 IŞİD'li geri döndü.
Geri dönenlerin çoğu yargılanarak hapse girdi.
