Hükümet 'kayıt dışı' eylem planını açıkladı

Hükümet, kayıt dışı ekonomiyle mücadele için 105 temel düzenlemeden oluşan "Kayıt Dışı Eylem Planı"nı uygulamaya koyuyor.

Kayıt dışı ekonomiyle mücadelenin bir devlet politikasına dönüştürülmesi kararı çerçevesinde, ilgili kamu kuruluşlarının da katılımıyla "Kayıt Dışı Ekonomiyle Mücadele Stratejisi Eylem
Planı" hazırlandı.

Sosyal Güvenlik Kurumu, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK), Sermaye Piyasası Kurulu (SPK), Gümrük Müsteşarlığı, Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK), Hazine Müsteşarlığı, Devlet Planlama Teşkilatı (DPT), Tütün ve Alkollü Ürünler Piyasası Düzenleme Kurumu gibi uygulayıcı birimlere de gönderilen Planda, kayıt dışıyla mücadele için 2 yıl içerisinde 105 temel düzenlemenin hayata geçirilmesi öngörüldü.

Unakıtan’ın görüşleri

Planda, Maliye Bakanı Kemal Unakıtan'ın kayıt dışı ekonomiyle ilgili görüşlerine de yer verildi.

Kayıt dışı ekonominin gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde ciddi bir sorun haline geldiğini vurgulayan Unakıtan, Eylem Planında şu değerlendirmede bulundu:

"İktisadi faktörler dışında sosyal, siyasi, psikolojik ve ahlaki nedenlerin tamamıyla yakın ilişki içinde olduğu bilinen kayıt dışı ekonomi, teorik olarak birçok çözüm önerileri sıralanan, ancak bir türlü ortadan kaldırılamayan bir sorun olarak ortaya çıkmaktadır.

Ülkemiz açısından 'Kayıt Dışı Ekonomiyle Mücadele Stratejisi Eylem Planı 2008-2010' çalışması, gerek kurumlar arası, gerekse toplumsal mutabakatın sağlanmasına yönelik olarak atılan ilk, önemli ve kapsamlı bir adımdır.

Çalışmanın, kayıtlı ekonomiye geçişte önemli bir fonksiyon üstleneceğinden eminim. Yarınlara taşınması mümkün olmayan sorunlar nasıl teker teker çözümlenmişse, müteşebbislerimizin, milletimizin ve kamu kurumlarının işbirliği ile kayıtlı ekonomiye geçiş süreci de başarıyla tamamlanacaktır."

İşte eylem planı

Hükümetin Kayıt Dışı Ekonomiyle Mücadele Eylem Planı, 105 konu başlığından oluşuyor.

Büyük bir kayıt dışılık ve vergi kaçağı bulunan inşaat sektöründeki katma değer vergisi (KDV) rejiminin değiştirilmesi, akaryakıt satışlarının on line takibi, fuel oil, gazyağı ve naftada da 2010 sonunda ulusal markere geçilmesi, uçak yolcularının görüntülerinin gümrüğe izlettirilmesi için sistem kurulması ve kayıt dışı istihdam için Bilgi Bankası kurulması, Eylem Planının belli başlı
unsurları olarak dikkat çekiyor.

Kayıt dışı Ekonomiyle Mücadele Stratejisi Eylem Planında yer alan ve 2010 sonuna kadar uygulamaya konulması öngörülen düzenlemelerden bazıları şöyle:

-Maliye Teftiş Kurulu internet sitesi üzerinden yapılan kayıt dışı istihdam ihbarlarının elektronik olarak SGK'ye yönlendirilmesine yönelik değişiklik yapılacak. (2008)

-Vergi ve diğer kanunlarda vergiden kaçırma veya vergi kaçırmaya ilişkin açıkların belirlenmesi ve bunların kapatılması için yapılacakları ortaya koyan bir çalışma yapılacak. (2008-2009)
 
-Ücretlerin bankalar vasıtasıyla ödenmesi zorunlu kılınarak, hem hiç bildirimi olmayan çalışanların kayıt altına alınması, hem de bildirimi olduğu halde gerçek ücretler yönünden bildirimin sağlanması suretiyle kayıt dışı istihdam önlenecek. (Çalışma 2009 Ekim'inde tamamlanacak)

-Part-time çalışanlara yönelik, "ay içinde 30 günden az çalışanların eksik sürelerini isteğe bağlı sigorta primi ödeyerek tamamlama imkanı getirilmesi" suretiyle esnek çalışmaların teşviki ve bu tür çalışmaların kayıt altına alınması yoluyla kayıt dışı istihdam önlenecek. (Ekim 2009'da
tamamlanacak)

-Bankalar, döner sermayeli kuruluşlar, diğer gerçek ve tüzel kişiler ve kamu idareleriyle kanunla kurulan kurum ve kuruluşlardan Kurumca bilgi ve belge isteme hakkının getirilmesi suretiyle işlemlerin basitleştirilmesi sağlanacak ve kayıt dışı istihdam önlenecek. (2008-2009) -

-Kayıt dışı istihdamın önlenmesi kapsamında, yoklama yetkisine haiz kişilerce düzenlenen yoklama fişlerine çalışanların adı, soyadı, TC kimlik numarası ve aldıkları ücret miktarlarının eklenmesi, Kuruma gönderilmesi ve bu fişlerde yer alanların Kuruma tescilli olup olmadıklarının araştırılmasına yönelik çalışma başlatılacak.

-İş yeri denetimleri oransal olarak arttırılacak, ihtiyaç duyulan alanlarda proje denetimi gerçekleştirilecek.

LPG piyasasına gözetim

-LPG Piyasasının gözetim ve denetimine ilişkin çalışma yapılacak.(2008-2009)
-Akaryakıt satışlarının on-line takibi yapılacak. (2009)
-Fuel oil, gazyağı ve nafta ürünlerinde 31 Aralık 2010 itibariyle ulusal marker uygulamasına geçilecek. (EPDK-2010)
-Akaryakıt analizleri için Akredite Laboratuvar Kurulumu gerçekleştirilecek. (EPDK-2008)
-Piyasada 10 numaralı yağ olarak ifade edilen yağa ilişkin risk analizi ve vergilendirilmesine yönelik düzenleme yapılacak. (10 numaralı yağ kullanımı azaltılacak) (2008)
-Petrol piyasasında lisanssız, kayıt dışı faaliyette bulunulmamasının temini için piyasa oyuncularının gözetim ve denetimine ilişkin çalışmalar yapılacak.
-Dağıtıcı Bayii Denetim Sistemi kapsamında 1 Temmuz 2010 tarihinde yürürlüğe girecek olan istasyonlarda akaryakıt alım satım hareketlerini takip etmek üzere otomasyon sistemi kurma yükümlülüğü dışında da yükümlülükler başlatılacak. Uygulamalar izlenecek.
-Gümrüklerdeki işlemlerin basitleştirilmesi ve mevzuatın sadeleştirilmesine ilişkin çalışmalar devam edecek. 2008 sonuna kadar "dış ticarette e-belge" kapsamına giren 15 ayrı kurumun yaptığı ithalat kontrol sonuçlarının elektronik ortamda alınması, aynı dönemde Gümrük kanununda yapılacak değişikliğe bağlı olarak gümrük işlemleri itibariyle "e-imza" uygulamasına geçilmesi suretiyle kağıt ortamında gümrük işlemleri yapılmaması sağlanacak.

Ücret listeleri de gönderilecek

-Gelir Vergisi Kanunu ile muhtasar beyanname ekinde ücretlere ilişkin bildirim verilmesi hakkında Tebliğ çalışması yapılacak. (2008)

-Muhtasar beyanname ile SSK bildiriminin birleştirilmesine ilişkin mevzuat ve tebliğ çalışması yapılacak. (2008)

-İnşaat sektöründe KDV rejimi yeniden düzenlenecek.

-KDV iadelerinde kullanılmak üzere Türkiye genelinde bir kod sistemi oluşturulacak.

-Motorlu Taşıtlar Vergisi ve Damga Vergisi Genel Tebliğleri, birer tebliğde toplanacak.

-Mükellef Hizmetleri Merkezi pilot uygulaması tamamlanacak ve standartlar belirlenecek.

-Vergi uyum maliyetinin hesaplanması ve azaltılmasına yönelik çalışmalar gerçekleştirilecek.

-Sektörel analizlere dayalı etkin, güncel, caydırıcı ve rehberlik misyonu olan bir denetim gücünün bilgi birikimi ve tecrübeleri sektör temsilcileriyle paylaşılarak, kayıt dışı istihdamın ve haksız rekabetin asgari seviyelere çekilmesi için Sosyal Güvenlik Bilgilendirme Notları hazırlanacak. Bunun için sektörel bilgilendirme toplantıları yapılacak. (2008-2010)

-Lisanslı Depoculuk sisteminin, vergisel ve tarımsal destekleme politikalarıyla teşvikine ilişkin çalışmalar yürütülmesi yoluyla kayıt dışılığın önlenmesi sağlanacak. (2009 sonuna kadar lisanslı depoculuk sisteminin yerleşmesine ve yaygınlaşmasına yönelik vergisel ve tarımsal destekleme politikaları uygulamaya konacak.

-Elektronik fatura projesiyle ülke çapında uygulanacak bankacılık sistemiyle entegre bir elektronik fatura modeli oluşturulacak.(2009)

-Sanal ortamda açık artırma suretiyle yapılan satışlarda KDV rejimi belirlenecek.

-Elektronik Belge. Fatura dışında düzenlenmesi öngörülen diğer belgelerin (yolcu taşıma bileti, işlem sonuç formu ve benzeri) elektronik ortamda oluşturulması, muhafazası ve iletilmesiyle ilgili elektronik fatura projesi paralelinde çözüm üretilecek. (2009)

-Muhasebe kayıtlarının elektronik ortamda saklanmasına ilişkin standartlar oluşturulacak. (2009)

-Taşıt Kimlik Birimi Sistemi projesine yönelik çalışmalar tamamlanarak, uygulamaya konulacak.

-Bandrol denetimleri artırılacak. (2008-2009)

Serbest meslek erbabı denetlenecek

-Risk analizine dayalı model geliştirilerek, serbest meslek erbabı mükelleflerin seçimi ve denetimi gerçekleştirilecek. (2008)

-Gerçek ve tüzel kişi mükelleflerde kayıt dışı hasılata yönelik denetimler yapılacak.

-Elektronik Defter Projesi: Mükelleflerin tutmak zorunda oldukları defterlerin elektronik ortamda oluşturulması, onaylanması ve muhafazası ile ilgili hukuki ve teknik altyapı oluşturulacak. (2009)

-SGK'ya iletilmek üzere kayıt dışı işçi çalıştıran firmalar ve çalıştırılan kişiler hakkında müteferrik raporlar düzenlenecek.

-Hesap Uzmanları ARGE-RAM tarafından yapılan risk analizine dayalı vergi inceleme sayısı artırılacak.

-Denetim birimlerinin internet sitelerindeki kayıt dışı istihdam ve işlemlere ilişkin ihbar ve şikayetlerin Gelir İdaresi Başkanlığı üzerinden alınmasına ilişkin düzenleme yapılacak.

-VEDOP ve Veri Ambarı üzerinden yapılacak veri analiz çalışmaları sonucunda, kayıt dışı işlemler açısından "Yüksek Riskli Mükellefler Matrisi" oluşturulacak ve bunlar diğer vergi inceleme birimleri ile paylaşılacak

-Kaçakçılıkla mücadelede etkinliği arttırmak amacıyla, yolcu taşıyan firmalara varış öncesi bilgi verme yükümlülüğü getirilecek ve yolcu görüntülerinin Gümrük İdaresince görülebilmesi için havalimanlarında işletici kuruluşlarca gerekli düzenlemeler yapılacak. (Gümrük Müsteşarlığı 2008-2010)

Sigara ve alkol piyasası

-Banka kartı ve kredi kartı kullanımında faydalanılan alt yapının, güvenlik ihtiyaçlarını karşılama açısından iyileştirilmesine yönelik mevzuat çalışmaları yapılacak. (İyileştirici önlemlerin, alt yapı geçişlerinin zaman alıcı olması hususu göz önünde bulundurularak bunun 2010, 2011 yıllarında etkilerini göstermeye başlaması bekleniyor) (BDDK-2008)

-Teftiş hizmetlerinin daha hızlı, etkin, verimli ve kesintisiz biçimde sürdürülmesi ve daha hızlı ve nitelikli hizmet sunulması amacıyla tüm iş müfettişlerine dizüstü bilgisayar verilecek.

-Denetim amaçlı Veri Ambarı kapasitesinin güçlendirilmesi amacıyla yeni veriler için İçişleri Bakanlığı ve Noterler Birliği ile görüşmeler yapılacak. (2008)

-Tütün mamulü ve alkollü içkilerde kayıt dışılığın azaltılması için, TPDK veri tabanındaki üretici, ithalatçı, dağıtıcı, satıcı ve ürüne ait bilgiler, internet ortamında sunulacak. Kolluk kuvvetlerince yakalanan ürünlerle ilgili bilgiler, TAPDK Veri Tabanına kaydedilecek ve risk analizi değerlendirmeleri yapılacak. (2008)

-Tütün mamulü ve alkollü içkilerde TAPDK koordinasyonunda Ortak Eylem Planı uygulamaya konulacak. (2008-2010)

-Kamu kurum ve kuruluşlarınca yapılan işlemlerden, Kurum tarafından potansiyel sigortalı sayılabilecek kişilere ilişkin bilgiler, manuel veya manyetik ortamda alınarak, SGK'ya kayıtlı olup olmadıkları tespit edilecek.

SGK'nın bu çalışması Nisan 2009'da başlayacak ve 2009 Ekim ayı içinde tamamlanacak.

-Kayıt dışı istihdamla mücadele için Maliye, Milli Eğitim, İçişleri, Sanayi ve Ticaret, Sağlık, Turizm, Ulaştırma, Bayındırlık ve İskan, Enerji Bakanlıkları ile TÜİK, Sendikalar, Meslek Kuruluşları bilgi işlem vergi tabanı paylaşımından oluşacak Bilgi Bankası kurulacak. (2008-2010)

Kayıt dışı istihdama ceza

-Sebze ve meyve ile diğer tarım ürünlerinin cinsine, miktarına, fiyatına, alıcı ve satıcı kişi ya da firma ile alım satım bildirimi ve tescillerine ilişkin (hal kayıt sistemi) bilgi işlem veri tabanı, elektronik ortamda hizmete sunulacak. (2008-2010)

-Merkezi Tüzel Kişilik Kayıt Projesi gerçekleştirilecek. (2008-2009)

-Türkiye Sanayi Stratejisi çalışmaları kapsamında Sanayi Envanteri oluşturulacak. (2008-2010)

-Kayıt dışı çalıştıran işverenlere uygulanacak idari para cezaları artırılacak, denetim faaliyetlerine engel olanlara ayrıca idari para cezası uygulanacak ve haklarında TCK'ya göre suç duyurusunda bulunulacak. (SGK-2008-2009)

-Dış ticaret ve gümrük mevzuatıyla ilgilenen gerçek ve tüzel kişilerin bilgisayarlı gümrük işlemleri konusunda her türlü sorununa cevap vermek üzere 7 gün 24 saat çalışan bir Çağrı Merkezi kurulacak.